Muharrem SARIKAYA / YAZI DİZİSİ 1 / GAZETE HABERTÜRK
Ege’nin bütünü özetlendiğinde her parti 7 Haziran öncesi olduğu gibi bu seçimde de buçuk hesabı yapıyor. 3 parti, bölgede birinci parti olması nedeniyle ağırlıklı olarak CHP’nin çıkardığı son vekilliği gözüne kestiriyor. Bazı seçim bölgelerindeyse MHP ve HDP, ikinci durumda olan AK Parti’nin bir vekilliğini kapma yarışı veriyor. Kırılma beklenmeyen Ege’de, 1 Kasım seçiminin ana arterini bu kez ‘başkanlık sistemi tartışması’ değil ‘terör’ oluşturuyor
Geçen seçimde gezdiğim illere yenilerini ekleyip dolaştığım efeler diyarında, bu seçim de büyük bir değişiklik görünmüyor. Yıllardır işleyen seçmen davranışı bu seçimde de benzerlik gösterecek. Yine ovada yaşayanlar sola, dağ köylerindekiler sağa çalışacak; kıyıda hayat bulanlar da sol kimliğinden bir nebze olsun ödün vermeyecek.
Seçime kadar büyük bir olay veya siyasi gelişme söz konusu olmazsa, Ege’de ne dağ ovaya akacak, ne ova dağa taşınacak, ne de kıyıdakiler kararlılığından vazgeçecek. Bütün bunlara karşın, geçen seçim iki partinin bir milletvekilliğini kıl payı kaybettiği Aydın ile yarışın kızıştığı Muğla’da sandık sürprizlere açık olacak. Bürokrasi de önceden koalisyonu satın aldığı için geçen seçimde yaşandığı gibi AK Parti lehine bütün varını yoğunu dökmeyecek; daha temkinli bir tavır içinde hareket edecek. Bürokrasinin temkinliliği nedeniyle AK Parti uzun yıllar sonra Erdoğan’ın ardından önemli bir motor gücünü daha kaybedecek. Bunun nedenlerini ve detaylarını 2 gün daha sürecek izlenimlerimde aktaracağım.
BENZERLERİN MÜCADELESİ
Ege’de geçen seçim ile bu seçim arasındaki en önemli fark partiler arasındaki mücadelenin yönü. Geçen seçim AK Parti, MHP ve HDP, bölgede oy potansiyeli yüksek CHP’den oy kapmak için propaganda yaparken, bu seçimde mücadeleyi birbirlerine yöneltmişler.
AK Parti, MHP’den oy koparmak için yoğun milliyetçiliğe yönelirken; HDP, AK Parti seçmeninin ilgisini kazanmak için mücadele ediyor. MHP ise geçmişte AK Parti’ye giden oylarını yeniden yuvaya çekebilmenin hesabı içinde. Karşıt saldırılardan uzak CHP ise daha yumuşak, uzlaştırıcı politikasıyla puan topluyor.
ANA ARTERİ TERÖR
Ege seçmeni geçen seçimin mücadele alanlarını çoktan unutmuş; HDP’nin barajı geçmesi mesele olmaktan çıkmış, hatta milletvekili çıkaracak duruma getirmiş.
HDP EGE’DE BASTIRIYOR
Seçmen her kesimi doğrudan etkileyen teröre odaklanmış. Çünkü milliyetçi kesim, gelen şehitlerden etkileniyor. Bir zamanlar bölgeye tarım işçisi olarak gelip bugün tarla sahibi olan, önemli sayıda nüfusa ulaşmış Kürt yurttaşlarsa terör olaylarının acısını doğrudan hissediyor. Nedeni de akrabalarıyla bağlarının devam etmesi, yazın tatilde memleketlerine gidip bir süre kalmaları. Ege’den akrabalarına incir, çilek, nar, portakal götürüp oradan un, bulgur, tarhana alıp geliyor olmaları.
Bölgedeki çatışmalar nedeniyle bu yıl birçoğu doğdukları topraklara gidememiş, Türkiye’nin bir alanında yaşananlar yurdun öteki ucundaki seçmeni doğrudan etkilemiş. HDP, bu etkilenmeyi sandıkta lehine çevirmek için kolları sıvamış.
Örneğin, Aydın’da 3 bin kadar oyla kaybettiği bir milletvekilliğini almak için partinin kamuoyu oluşturma konusundaki iyi isimlerini sahaya sürmüş. Göçün yoğun yaşandığı Bitlis, Muş, Siirt’ten kanaat önderlerini getirip propaganda çalışmalarına katmış.
KOALİSYON SAVAŞI
CHP dışındaki partilerin listelerinde değişimine gittiği Ege’de en sert mücadele, AK Parti ile MHP arasında yaşanıyor. MHP’nin öteden beri etkinliği güçlü olan Afyonkarahisar, Manisa, Denizli’de AK Parti, politikasını MHP Lideri Devlet Bahçeli karşıtlığı üzerine kuruyor.
Kahvehanelerde, esnaf lokantalarında veya arastalardaki dükkân önü muhabbetlerde AK Parti, “Bahçeli koalisyon ortaklığını kabul etmedi; hükümet boşluğu doğdu, bu nedenle de terör yükseldi, döviz patladı” propagandası yapıyor. Yaşanan tüm olumsuzlukları, “Bahçeli her şeye ‘Hayır’ diyen adam; Mr. No...” diyerek MHP Lideri’ne yüklüyor. Bu propagandasında etkili de oluyor.
Çünkü, geçmişte MHP’ye oy verdiğini söyleyen, bu seçimde kararını değiştirdiğini belirten seçmen gerekçesini MHP Lideri’ne dayandırıyor. “AK Parti’nin her zorluğa rağmen hükümeti terk etmediğini, terörle mücadele etmek için iktidarda kalmaya devam ettiğini” de sözlerine eklemekten geri durmuyor.
Ancak kararını değiştirmesinin nedenlerini biraz daha açması istendiğinde kafası karışıyor, tavrını bir anda “Sandığa gitmem olur” söylemiyle değiştiriyor. Geçen seçim MHP’ye oy verdiğini söyleyen seçmende sayısı çok az olmakla birlikte CHP’ye kayanlara da rastlanıyor.
‘REİS’ YERİNE ‘HOCA’ İFADESİ
AK Parti teşkilatı propagandasında bir değişiklik daha yapmış. Bu seçim, “Usta, Reis” diye hitap ettiği Cumhurbaşkanı Erdoğan yerine, “Hoca” hitabını kullandığı Başbakan Davutoğlu’nu öne çıkarmış. Erdoğan’a yine bağlılık duyuyor, ancak geçen seçim Cumhurbaşkanı’nın sahaya çıkmasının kendilerine oy kaybettirdiğine inandığı için adını öne koymaktan kaçınıyor. Davutoğlu üzerinden politika yapıyor.
Ancak bu da MHP’nin, “Bırakın milletvekili listesini parti yönetim listesini bile Erdoğan yapıyor. Yarın iktidar olunca da Erdoğan’ın gölgesinden kurtulamayacak” propagandasıyla karşılaşmasına neden oluyor. MHP’nin, “17/25 Aralık yolsuzluklarının hesabını soracağız” söylemlerinin etkisinden de AK Parti kurtulamıyor.
AK Parti teşkilatının en önemli açmazı ise neredeyse hemen her ilde özel sohbetlerde dile getirmekten kaçınmadıkları teşkilat içi çekişmeler. Dağlıca gibi büyük bir terör olayı, ekonomide yaşanacak kırılma sonucu bölgedeki tesislerden bazılarının kapanıp ya da çok sayıda işçi çıkarılması kaygısı da AK Parti teşkilatlarını düşündürüyor.
YAĞIŞ, İNCİRİ VURDU
Tarımsal bölgelerdeyse zamansız yağış ve nemin yüksek olması nedeniyle incirin kalitesinin düşmesi sonucu, geçen sene fiyatı 10 lirayken bu yıl 6 liraya kadar inmesi sıkıntı yaratıyor. Benzer sıkıntı pancar, kestanede de yaşanıyor; sucuk ve mermer piyasasının yüzü gülüyor. AK Parti’nin bölgedeki bir diğer handikabı ise geçen seçimde büyük destek bulduğu bürokratlar.
Geçen seçim gibi bu kez de sandıktan koalisyonun çıkma ihtimalini gören bürokrat kesim, AK Parti yöneticilerinin ifadesine göre geçmişteki cevvaliyeti göstermekten kaçınıyor. Bazı illerde AK Parti il yöneticilerinin, bakanlardan bile zor ulaşılır hale gelmesi de seçmeni soğutuyor. Buna karşın, “seçim tekrarı” isteyen teşkilat, talep kendilerinden geldiği için geçen seçime göre daha iyi çalışıyor.
BUÇUK HESABI
Ege’nin bütünü özetlendiğinde her parti 7 Haziran öncesi olduğu gibi bu seçimde de buçuk hesabı yapıyor. Hemen hepsi de bölgede birinci parti olması dolayısıyla ağırlıklı olarak CHP’nin çıkardığı son vekilliğe gözünü dikiyor. Bazı seçim bölgelerinde de MHP ve HDP, ikinci durumda olan AK Parti’nin bir vekilliğini kapma yarışı yapıyor. Adayların sahaya daha yeni çıkmaya başladığı Ege’de büyük bir kırılma beklenmiyor. Seçimin kaderini ve ana arterini bu kez “başkanlık sistemi” tartışması yerine “terör” işgal etmiş bulunuyor.
AYDIN VE MUĞLA’DA BELEDİYENİN GÜCÜ
AK Parti’nin kendi teşkilatından daha çok bürokratik kadrodan yararlanmasına benzer bir durum, CHP’de de belediyeler için geçerli. Özellikle de Aydın ve Muğla’da... Nasıl ki Ankara veya İstanbul’daki CHP’liler, Melih Gökçek ve Kadir Topbaş’ı “Kömür, gıda yardımıyla oy topluyor” diye suçluyorsa, bu illerde de AK Partililer kelimeleri dahi benzer suçlamaları CHP’li belediyeler için yapıyor.
Ancak CHP’nin belediye hizmetlerinden ayrım gözetmeden yararlanmaları nedeniyle AK Partili seçmen tepkiyi yüksek seviyeden göstermiyor. CHP’nin bir diğer avantajıysa bölgede bütün partiler aday listelerinde değişiklik yapmış olmalarına karşın, aynı listeyle sahaya çıkması. Adayların 7 Haziran öncesi yaptıkları hataları, eksiklikleri bilerek sahaya çıkıyor olması. Bu CHP açısından bir avantaj getirmiş, hatta bazı illerde yükselme de sağlamış. Ancak CHP’deki yükselme de beklenildiği gibi diğerlerinde büyük kırılma yaratacak kadar olmamış.
Muharrem SARIKAYA / YAZI DİZİSİ 2 / GAZETE HABERTÜRK
1 Kasım Genel Seçimi öncesi ‘İç Ege’de, Afyonkarahisar’da geçirgen seçmene sahip AK Parti ile MHP arasındaki yarış dikkat çekiyor. AK Parti’nin 3, CHP ve MHP’nin 1’er vekili olan kentte, MHP 2’nci vekili istiyor. 9 milletvekilinden 4’ünü AK Parti’ye, 3’ünü CHP’ye, 2’sini de MHP’ye veren Manisa’daysa siyasi tablo değişecek gibi görünmüyor. Benzer durum 3 milletvekilliğini 3 parti arasında paylaştıran Uşak için de geçerli
Bayramın son günü Tacı Ahmet Mahallesi hareketli. Etrafı et ve baharat kokusu sarmış. Baharatın pişirdiği kıymanın sucuk kokusu sokakları kaplamış. Sokağa yerleştirdiği makineden çektiği kıymaya, baharatı boca etmiş var gücüyle karıştırıyor. Adının Ömer olduğunu söylüyor, gazeteci olduğumu belirtince soyadını söylemekten kaçınıyor. Ancak fotoğrafının çekilmesini de özellikle istiyor.
Burası Afyon’un her bir sokağında onlarca kasap ve meşe odunu kömürü tüccarının bulunduğu bölge. Baharatını kattığı sucuk içini hazır bağırsaklara doldurmak için makinenin başına geçtiği sıra, yardımına diğer dükkânlardaki arkadaşları da geliyor; hep birlikte sohbete başlıyoruz.
Geçen seçim MHP’ye oy vermişler, ancak bu seçim AK Parti’ye vereceklerini söylüyor. Nedenini sorduğumda, önce “Bizde baba karar verir, hepimiz onun dediğine uyarız” diyor ve ardından nedenini anlatıyor: “Eğer Bahçeli koalisyona girmiş olsaydı hükümet boşluğu olmazdı, o zaman da ne terör olurdu ne de döviz böyle fırlardı. Tek neden her şeye hayır diyen Bahçeli...”
‘AKŞENER’İ NEDEN PARTİDEN ATTI?’
MHP’ye koalisyon değil, seçim hükümeti önerildiğini anımsatıyorum. Bu kez arkadaşı Ümit devreye giriyor, “Meral Akşener’i niye partiden attı?” sorusunu yöneltiyor. Akşener’in ayrılmadığını, sadece aday yapılmadığını belirtince “Ama bize atıldığını söylediler” deyip işine koyuluyor. Bu sene sucuk fiyatlarının iyi gittiğini de kayda geçiriyor, AK Partili belediyenin desteğinden de özellikle bahsediyor.
Afyonkarahisar’da geçen seçimin aksine AK Parti bu kez, hedefine Devlet Bahçeli’yi koyup MHP seçmeni üzerinde politika yapıyor. CHP dışındaki tüm partilerin liste değiştirdiği, AK Parti’ninse geçen seçim İzmir’den aday gösterdiği Orman Bakanı Veysel Eroğlu’nu liste başı yaptığı vilayette yarış, en geçirgen seçmene sahip iki parti arasında yaşanıyor. HDP’nin ise geçen seçim 4 bin 500 oy almış olmasına karşın ilde etkinliği bulunmuyor.
KAVŞAK NOKTASI
Ege, İç ve Marmara bölgelerinin kavşak noktasında bulunan, karayolu ile seyahat edenlerin mola noktası olmasına karşın Afyon yeteri düzeyde gelişmişlik gösteremiyor. Oysa mermer ve yumurta başta olmak üzere, et, kaymak, şekerleme, sucuk ticareti ve sayısı bir anda 35 bin yatak kapasitesine çıkan, içinde 5 yıldızlı 5 termal oteli de bulunan Afyon ticaretin de kavşak noktasında duruyor.
Kendisi de sucuk ticareti ile uğraşan Ticaret Borsası Başkanı Mehmet Müksüler, yumurta üretiminde Türkiye’nin yüzde 10’unun ihtiyacını karşıladıklarını anlatıyor. Müksüler, “Sorun koordinasyon içinde hareket edememiş olmamız” diyerek, kentin en büyük sorununu da işsizlik olarak belirtiyor.
Afyon Ticaret Borsası Başkanı Mehmet Müksüler, en büyük sorunlarının işsizlik olduğunu anlatıyor.
Afyonkarahisar’ın 5 milletvekilinden 3’ünü, en yakın rakibine iki kat fark atan AK Parti kazanmış, diğer iki milletvekilliği de CHP ve MHP arasında pay edilmiş. Bu seçimde de büyük bir kırılma beklenmiyor. CHP ve MHP’nin liste başları değişmediği için aynı isimlerin parlamentoya gitmesi büyük olasılık.
Listesini yenileyen, ancak ikinci sıra adayını koruyan AK Parti ise 3 milletvekilinden 2’sini; Veysel Eroğlu ile Hatice Durdu Özkal’ı yeni isimler olarak göndermeye hazırlanıyor.
BAŞKANLAR NE DİYOR?
AK PARTİ’NİN ‘BAKAN’I
AK Parti’nin İl Başkanı İbrahim Yurdunuseven, iktidarları döneminde Afyon’a 12 milyar TL yatırım yapıldığını belirtti; bunun karşılığını da alacaklarını söyledi.
AK PARTİ’NİN AVANTAJLARI
1-İktidar ile birlikte belediyeyi de elinde bulundurmanın avantajını kullanıyor.
2-Afyonlu olan Bakan Veysel Eroğlu’nun tekrar liste başına gelmiş olması olumlu etkiliyor.
3-Nüfusun ağırlığı merkez sağ seçmenden oluşuyor.
HANDİKAPLARI
1-Kavşak noktasında bulunması ve birbirinden farklı ihraç ürünlerine sahip olmasına karşın bir türlü gelişmiyor.
2-Aynı kişilerle yola çıkıyor. Her seçim yenilerini eklediği ancak icraata geçiremediği proje yorgunluğunu yaşıyor.
3-7 Haziran’da seçilen Halil Ürün ve Remziye Sıvacı’nın liste dışında kalmasına seçmen anlam veremiyor.
MHP’NİN GÜCÜ
Her seçim parlamentoya bir vekil gönderen MHP ise AK Parti’nin üzerinde yarattığı olumsuz propagandayla uğraşıyor. MHP İl Başkanı Raşit Demirel, il teşkilatında yaşanan yenilenmenin faydasını gördüklerini belirtti, “Herkesin gönlünde 2. parti MHP, AKP’nin bir vekilini biz alırız” dedi.
MHP’NİN AVANTAJLARI
1-Artan terör olaylarının AK Parti’ye olumsuz yansıyacağını hesaplıyor.
2-Yenilenen il teşkilatı daha cevval çalışıyor.
3-Yaratılan olumsuz politika MHP seçmenini birbirine daha fazla kenetlemiş durumda. Başta Mehmet Telek olmak üzere eski vekiller de parti için etkinlik içinde bulunuyor.
HANDİKAPLARI
1-AK Parti, 7 Haziran sonrası koalisyon kurulamamasının yükünü MHP’ye yıkmış, üzerinden politika yapıyor.
2-AK Parti’nin hem iktidar hem de belediyede olması, adaylarından birinin de Bakan Eroğlu olması MHP tabanını etkiliyor.
3-MHP tabanının büyük bölümünün taşeron işçi kesiminden olması AK Parti’ye geçirgenliği kolaylaştırıyor.
CHP’NİN BEKLENTİSİ
Kent merkezinden çok taşradan yoğun oy alan CHP, geçen seçimde adayından kaynaklı sorunu aşmış... Listesinde sadece bir adayı değişen CHP’nin İl Başkanı Nevzat Ercan, ikinci sıraya Hatice Gök’ün gelmesinin önemli bir etki yaratacağı ve MHP’den de kendilerine oy geleceği inancında.
CHP’NİN AVANTAJLARI
1-Bölgede yoğun bir Alevi- Bektaşi nüfus bulunuyor, CHP oyların neredeyse hepsini alıyor.
2-İkinci sıra adayının oy getireceğine inanıyor.
3-AK Parti’nin MHP seçmeni üzerindeki baskısının kendilerine oy kaçışı yarattığına inanıyor. Ayrıca aynı isimlerin aday olması nedeniyle AK Parti seçmeninin sandığa gitmeyeceğini bunun da kendilerine yarayacağını düşünüyor.
HANDİKAPLARI
1-Vilayet merkez sağ seçmenin ağırlığında bulunuyor.
2-Adaylarından biri hakkında 7 Haziran öncesi yaşanan olumsuzluğu aşmış görünüyor, ancak yine de etkisinde kalıyor.
3-Rakibinin bir ‘bakan’ olması etkiliyor.
HDP’NİN YOKLARI
Afyonkarahisar ’da 4 bin 500 oy almasına rağmen HDP’nin bir etkinliği yok. HDP İl Başkanı Hakkı Arslan da ildeki milliyetçi akımlar nedeniyle yeterince faaliyet gösteremediklerini, kendisinin de atamayla geldiğini belirtti. Arslan, “Afyon halkıyla iletişime geçmemize bile tahammülleri yok” dedi.
MANİSA
AYNEN DEVAM
Bazı yerler vardır ki siyasilerin ismi o ille özdeşleşir. Geçen dönem Bursa’dan seçilen, bu dönem de siyasete ara veren Bülent Arınç adı da Manisa ile özdeş... Bu kez yeni bir isim yükselmiş; CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel... Soma’daki tutumu, olumlu politikası ve ayrım gözetmeden herkesle teması, öteki seçmenin de adından övgüyle söz etmesine yol açmış. 9 milletvekilinden 4’ünü AK Parti’ye, 3’ünü CHP’ye, 2’sini de MHP’ye veren Manisa’da da en büyük sorun işsizlik. İbrahim Gökçen Bulvarı veya Cumhuriyet Caddesi boyunca en fazla sayıya sahip olan dükkân kahvehaneler. Manisa’da da en büyük kapışma seçmen geçirgenliği en yüksek olan AK Parti ile MHP arasında. MHP, AK Parti’den 20 bin kadar seçmeni yanına çekip 3’üncü vekili alma çabasında. CHP ise diğer seçmeni oylarını da yanına çekebilmenin arayışında. Durum böyle olunca Manisa’da AK Parti’nin 4, CHP’nin 3 ve MHP’nin de 2 şeklindeki milletvekili dağılımında sürpriz olmazsa büyük bir değişiklik beklenmiyor.
UŞAK
UŞAK'IN BİRLERİ
Benzer durum Uşak için de söz konusu. AK Parti, CHP ve MHP’nin birer milletvekilliği çıkardığı ilde Makedonya’nın Kalkandelen Vilayeti’nden gelip Uşak’a yerleşmiş tatlıcı Recep Bakılan’ın da vurguladığı gibi bir değişiklik ihtimali çok az. MHP’nin eski Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz’ı yeniden aday gösterdiği Uşak’ta, CHP geçen seçim HDP’ye giden 65 bin oyu kendine çevirip ikinci milletvekilini çıkarmanın peşinde. AK Parti ise MHP’den alacağı oylarla geçmişteki gibi 2 milletvekili almanın çabasında. Beklenti ise bu sonucun değişmeyip 1+1+1 şeklinde neticeleneceği yönünde.
Makedonya’dan gelip Uşak’a yerleşen tatlıcı Recep Bakılan, 1 Kasım seçimlerinde de kentte, aynı tablonun çıkacağını söylüyor.
Muharrem SARIKAYA / YAZI DİZİSİ 3 / GAZETE HABERTÜRK
Aydın’ın, Muğla’nın, Denizli’nin üzerinde durduğu tek konu terör ve ekonomi. Üç parti, CHP’nin 7 Haziran’da aldığı bir fazla vekilliği kapmanın, CHP ise üzerine bir fazla vekil koymanın peşinde. Bölgede mücadelenin en yoğun yaşandığı il ise kıl payı kayıpların yaşandığı 7 milletvekiline sahip Aydın...
7 Haziran’da, Menderes Ovası’nı basan sel, CHP’li Aydın Büyükşehir Belediye Başkanı Özlem Çerçioğlu’nun hizmet bombardımanı, ithal adaya teşkilat tepkisi AK Parti’ye üçüncü milletvekilliğini 2 bin 600 oyla kaybettirdi. Aydın’da CHP 4, AK Parti 2, MHP 1 milletvekili aldı. AK Parti bu seçimde listesini yeniledi. İthal adaya yer vermedi. İki seçim alt sıraya koyduğu, Büyükşehir Belediye Başkanı adayı yaptığı, Halkbank Genel Müdür Yardımcısı Mustafa Savaş’ı üçüncü sıraya yükseltti.
AK Parti’nin Savaş’a olan sempatiyle yakaladığı olumlu havayı bozansa bürokratik kadroların koalisyonu satın almış olmaları nedeniyle, geçmiş seçimlere göre daha etkin çalışmamaları ve dikkatli davranmaları. Bunun yanı sıra terörün seçmeni etkilemesi. Bir zamanlar Bitlis, Siirt ve Muş’tan işçi olarak gelenler, toprak sahibi olmuş ve Aydın’ın yerlisi haline gelmiş. AK Parti’ye oy veren bu kesim bölgedeki çatışmalardan etkileniyor. Nitekim 7 Haziran’da HDP Aydın’dan 58 bin oy aldı, bir vekili 3 bin oyla kaybetti. HDP bu vekilliği almak için listesini yenilemiş ve iyi kadrolarını kente göndermekle kalmayıp, Bitlis ve Siirt’ten kanaat önderlerini getirip propagandasına dahil etmiş.
Aydın’ın Köşk İlçesi’nde, dağların eteklerinde incir üreticisi Mümin ve eşi Hacer Kılınç, yağmur yiyen incirin fiyatının düştüğünü söyledi.
MHP’DE İLK KEZ BİR KADIN LİSTE BAŞINDA
Benzer çaba MHP’de de var. Yıllardır aday gösterdiği Ali Uzunırmak’ı liste dışı bırakan MHP, Aydın’da bir ilke imza atıp bir kadını, Nazilli Belediye Başkanvekili Deniz Debboylu’yu liste başı yaptı. Nazilli’de başarılı işlere imza atan MHP’li Belediye Başkanı’nın sağ kolu Debboylu’yu liste başına koyarak fark yaratmaya çalıştı.
Üç seçimdir MHP’nin birinci sırasından seçilen ve dışarıda kalan Ali Uzunırmak sohbetimizde “Bu Kurban Bayramı’nın en büyük kurbanı benim” diye espri yaptı, ancak MHP için çalışacağını söyledi. Kentte genel kanı MHP’nin AK Parti listesine karşı kadın oyları çekme çabasında olduğu.
MÜCADELE SON VEKİLLİKTE
Aydın’da vekil mücadelesinin nasıl sonuçlanacağı konusunda vatandaş çok emin değil. İncir’in yağmur yemesi nedeniyle kalitesizleşip fiyatının 10 TL’den 6 TL’ye kadar indiği şehirde, sohbetlerin ilk konusu terör oluyor. Dağların eteklerindeki incir tarlasında eşi Hacer Kılınç ile sohbet ettiğimiz Mümin Kılınç ve eşeğini yularından çekerek kızı Emine Çimen ile yayladan dönen Durmuş Kahraman’ın sıkıntısı inciri etkileyen nem ve yağmur.
Eğrikavak’taki kahvehanede oturan köylülerin derdiyse terör. Karasu’nun ünlü pidecisi Halil İbrahim Köse’ye göre 7 Haziran’dan farklı sonuç olmaz; “Belki Mustafa Savaş kıl payı farkla AK Parti’den üçüncü vekil olarak çıkar...”
Aydın’ın ünlü Salı Pazarı’nda, Nurgül Tetik ve Bedia Ayaz (sol başta), Kızılcadağ Köyü’nde yetiştirdikleri ürünleri satıyor. Tetik ve Ayaz, hayvan yemi fiyatının yüksekliğinden yakınıyor.
CHP’YE DÖNÜŞ
Sokaktaki bir görüş de CHP’nin oyunu yükselttiği; MHP ve HDP’den oy aldığı yönünde. Aydın’daki Efeler Salı Pazarı’nda, Kızılcadağ Köyü’nde yetiştirdikleri ürünleri satan Nurgül Tetik ve Bedia Ayaz, tarımsal girdi maliyetlerinin yüksekliğinden yakındı, terörü lanetledi. Nurgül Tetik, “Bir çuval yem 56 lira ve ineğe 2 gün yetiyor; aldığımız süt karşılığını vermiyor” diye dert yanıp tarım politikasını eleştirdi.
Başkent’te, Ankara Büyükşehir Belediyesi’ne CHP’lilerin yönelttiği, “Kömür, gıda dağıtarak oy alıyor” eleştirisini Aydın’da da AK Partililer aynı cümlelerle CHP’ye getiriyor. Aydın’da CHP 3’ü, AK Parti 2’yi, MHP ise 1’i garantilemiş, HDP plasede; mücadele ise 7 Haziran’da CHP’de kalan son vekillik için yapılıyor.
BAŞKANLAR NE DİYOR?
AK PARTİ’NİN UĞRAŞI
Listesini yenileyen AK Parti İl Başkanı Ömer Özmen, Mustafa Savaş’ın iki seçim sonra üçüncü sıraya gelmesinin oylarını yükselteceğini belirtti. Özmen’e göre AK Parti’nin artıları ve eskileri şöyle:
ARTILARI
1- İlk sıra adayımız MYK’dan, 2’nci sıra Başbakan’ımızın avukatı, 3’üncüyse Halkbank Genel Müdür Yardımcısı. İyi bir listeyle çıktık.
2- Biz CHP ile aramızdaki çok az oyu kapatacağız.
3- AK Parti olmadan koalisyon olmayacağını seçmen görüyor.
EKSİLERİ
1- Terör önemli bir etken, ekonomik duruma gelince sıkıntı büyüyor.
2- CHP’li Büyükşehir Belediyesi, çok yoğun sosyal yardım faaliyetlerinde bulunup vatandaşı etkiliyor.
3- Taşeron işçi konusu sıkıntı yaratıyor.
CHP’NİN BELEDİYE GÜCÜ
Aday listesinde değişiklik yapmayan CHP İl Başkanı Hikmet Saatçi’ye göre, CHP oylarındaki yükseliş devam edecek.
ARTILARI
1- Ön seçimle gelenlere dokunulmaması örgütte olumlu karşılandı, adil davranıldığı inancı teşkilatın şevkini artırdı.
2- Belediyenin sosyal yardımları ve halka yönelik çalışmaları etkili.
3- Terörün bitmesine karşı tutumu ve her kesimle birlikte görüntü vermesi CHP’ye yarıyor, oyunu yükseltiyor.
EKSİLERİ
1- Büyükşehir yasası nedeniyle dağınık olan Aydın’ın her bölgesine aynı hizmetin verilmesindeki zorluk tepkiye neden oluyor.
2- HDP’nin oylarının yükseliyor olması CHP sandığının beslendiği kaynakları etkiliyor.
3- MHP’nin kadın adayı sosyal demokrat kadınları etkiliyor.
MHP’DEKİ DEĞİŞİM
MHP İl Başkanı Cem Akbudak, Aydın tarihinde ilk kez kadın bir adayı liste başına getirmiş olmalarının oylarına da yansıyacağını belirtti.
ARTILARI
1- Deniz Debboylu, Efeler İlçesi’nin köklü Kolalı Ailesi’nin kızı, eşinin de Karacasu İlçesi’nden olması seçmeni etkiliyor.
2- Terör saldırıları MHP’yi yükseltiyor.
3- Teşkilat daha etkin çalışıyor.
EKSİLERİ
1- AK Parti’nin milliyetçi oylara yönelmesi ve MHP liderliği üzerinden karşı propagandası olumsuz etkiliyor.
2- Bazı kentlerdeki olaylarda bozkurt işareti yapılması doğrudan MHP’li algısı yaratıyor ve seçmeni kaçırıyor.
3- Doğu ve Güneydoğu’dan gelip yerleşmiş seçmenin fazlalığı MHP’nin ikinci vekili çıkarmasını zorluyor.
HDP ATAK PEŞİNDE
HDP Eşbaşkanları Pınar Akpınar ve Nihat Bektaş’a göre, bu seçimde Nazilli’den 3, Söke’den 2 ve Efeler’den 3 bin oy gelecek, HDP Aydın’dan bir milletvekili çıkaracak.
ARTILARI
1- Doğu ve Güneydoğu’daki çatışmalar HDP’ye yarıyor; bölgeye yerleşmiş Kürt seçmeni doğrudan etkiliyor.
2- Kıl payı giden vekillik için HDP Genel Merkezi Aydın’a yüklenmiş durumda.
3- Teşkilatı daha etkin çalışıyor, etnisite ön plana çıktığı için Kürt kökenli seçmene ulaşması kolay oluyor.
EKSİLERİ
1- Sosyal demokratlardan gelen oylar CHP’ye dönüyor.
2- Alanda çalışması geçen seçime göre daha zor.
3- Milliyetçi akım, ulusalcılığı artırdığı için HDP’yi olumsuz etkiliyor.
DENİZLİ'NİN 'HOROZ'U YİNE AYNI ÖTÜYOR
Denizli ’de 7 vekilliğin dağılımında çok büyük bir değişim beklenmiyor. Dövizdeki artışın tekstile bağımlılığı yüksek olan kentteki ticareti ciddi oranda etkilediğini, en büyük sorununsa işsizlik olduğunu belirtmek gerekiyor. Babadağlılar Çarşısı’nda tekstil ürünü satan esnaftan Hilmi Öznur ve Bilal Cindemir fiyatların yükselmesi nedeniyle satışların durmasından yakındı. Kaleiçi Çarşısı’nda düğün malzemeleri satan Abdullah Teyiz ise bu yıl Denizli’de yapılan düğün sayısında ciddi düşüş olduğuna dikkat çekti. Seçmenin ağırlıklı görüşü AK Parti’nin 3, CHP’nin 3, MHP’nin 1 milletvekili çıkardığı ildeki dağılımın değişmeyeceği yönünde. Gerekçeleri de oy oranlarının birbirine yakın olması. AK Parti ve MHP’nin birinci sırasını koruyup liste değişikliğine gittiği, CHP’nin ise aynı isimlerle yola devam ettiği Denizli’de yarış benzeşler arasında. AK Parti, MHP oylarından pay alıp bir milletvekilinin kendisine geçmesi için çabalıyor. CHP ise önseçimden gelen çalışkanlığı ve sıcakkanlılığıyla seçmenin beğenisini kazanan Melike Basmacı ve bölgesel dengeyi de gözeterek hazırladığı listesiyle beğeni topluyor. Denizli’nin horozunun bu seçimde de farklı bir ses çıkarması beklenmiyor.
MUĞLA’DA BİR VEKİL YARIŞI
Muğla’da , CHP ve MHP’nin, AK Parti’den bir vekil kapma yarışı var. İki vekil çıkaran AK Parti, seçilmiş birinci sıra adayını liste dışı bıraktı. MHP ikinci sırasına etkin ve her kesimin beğenisini kazanmış Asım Başaran’ı koydu, CHP ise aynı listeyle yola devam etti. AK Parti’nin 2 vekilinden birini CHP’nin veya MHP’nin alma ihtimali var. MHP’nin şansı da ikinci sıraya getirdiği, Bodrum’da taşıma işleri ile uğraşan ve ilçede çok sayıda partiye üyelik kazandıran Başaran. Onun bunu oya da yansıtacağı, Fethiye bölgesindeki milliyetçi oyları partiye çekeceği düşünülüyor.
SEÇİMİN SÜRPRİZİ
Yatağan İlçesi’nde, kahvede sohbet eden Hasan Çakır ile Selahattin Akaya, Mehmet ve Abdullah Can kardeşler de, meşhur Çınar Köfte’nin sahibi Şükrü Can da, halı tüccarı Feyzi Akgül de terör ve ekonominin bu seçimin yönünü belirleyeceği görüşünde. CHP’li Büyükşehir Belediyesi’nin etkin çalıştığı, sahil ve dağ kesiminde de çabasını yoğunlaştırdığı Muğla’da geleneksel körüklü çizme yapan Ömer Karaca’ya göre, CHP’nin 4 milletvekili çıkarma şansı daha yüksek. Muğla’da görünen 7 Haziran’daki tablonun büyük oranda değişmeyeceği. Sürpriz ise CHP’nin 1 milletvekili daha alıp vekil sayısını 4’e çıkarması olur.
Üç günlük Ege Bölgesi’nin özetini aktarmak gerekirse, Batı yakasında yeni bir şey yok...
Muharrem SARIKAYA / YAZI DİZİSİ 4 / GAZETE HABERTÜRK
Aday listesinden sandık sonucuna kadar, seçimin tüm aşamalarını yerlisinden çok göçmeninin tayin ettiği tek bölge... Seçim havasının sinmediği bölgede partiler de aday listelerini hangi kesimden daha fazla göç aldıysa ona göre sıralıyor
Ankara’daki büyük patlamadan önce dolaştığım bölgede, geçen seçimde büyükkentlerde tespit edilip hemen her partinin ilk kez listesinde yer verdiği Romanlar da Balkan, Batı Trakya ve Kürt seçmenin ardından önemli bir etken olarak dikkate alınmaya başlanmış.
Geçen seçim “kıl payı” ile kaybeden partiler, bu kez kazanmak için diğer göçmenler kadar Romanları da baş üstünde tutuyor.
Sandık Yolunda dizisi için yola çıkarken, sosyolojik ve demografik özelliği İç Anadolu’dan çok komşusuna benzeyen Eskişehir’i de Marmara kapsamına aldık.
Balkan ve Batı Trakya göçmeninin yanı sıra son dönem Kürt seçmenin de etken haline geldiği, HDP’nin 2 milletvekili çıkardığı Eskişehir, Bursa, Yalova, Kocaeli dairesi içinde kalan bölgede seçmenin nabzını tutarken, Manavlar ve Romanlar gibi partilerin ilk kez ihtimam gösterdiği kesimlerle karşılaştım.
Ayrıca orman köylüleri gibi geçmişte de orada olan ancak tarım nüfusu içinde bütüncül bakılan yeni alanlara partilerin yöneldiklerini gördüm.
Bir de aynı toplumsal tabandan beslenenlerin birbirinin oyunu kapmak için kıyasıya yarışına tanıklık ettim.
AK Parti’nin “Baraj altında kalan oylarınız heba olmasın, getirin bize verin, 1 milletvekili daha kazanalım” diye Saadet Partisi seçmenine, MHP’nin BBP’ye, CHP’nin de geçen seçim oy kaptırdığı HDP’ye giden seçmeninin yeniden teveccühünü kazanma uğraşını izledim.
KİM NE YAPIYOR?
Alanda görünen ise şöyle; AK Parti bu arada seçmeninin oyunu kendisine çekebilmek için 7 Haziran sonrası yaşananlar nedeniyle MHP Lideri Devlet Bahçeli üzerinden “Her şeye ‘Hayır’ dedi” diyerek yoğun bir propaganda yapıyor.
MHP ise enerjisinin büyük bölümünü bu algıyı kırmak için harcıyor.
Geçen seçim CHP’nin tespiti sonrası her partinin 2 ikramiye vermeyi taahhüt edip üzerinde titrediği emekli seçmen ise bu kez maaşının üzerindeki haciz ve kesintilerle boğuşuyor.
Bölgede emekli maaşları üzerindeki yükü kaldıracağını ilan eden partinin önemli bir kazanım sağlayacağı görülüyor.
Dövizin yükselişi ithalata dayalı üretim yapan sanayiyi etkilediği için bölgede kapanan veya iflasa sürüklenen şirket sayısını artırmış, Suriyeli ucuz işçi de kapanan işletmelerden çıkarılan işçilerin iş bulma umudunu yarı yarıya düşürmüş.
Belki de sandık yorgunu olması, herkesin geçim derdiyle uğraşması ve partilerin ilk kez seçim bildirileri, afişlerini çevre kirliliği yaratmayacak şekilde kullanmalarının da etkisiyle bölgeye sanki hiç seçim havası gelmemiş...
Marmara Bölgesi’nde geçen seçimden çok büyük farklar yaratacak bir sonuç çıkması zor.
Büyük ihtimalle aynı kalır, sürprizi ise 3 ilde en fazla 1’er milletvekili oynatır. Partilerin durumuna gelirsek...
ERİŞİLMEZLİK...
AK Parti açısından bölgedeki en büyük problem, parti teşkilatı yönetiminin erişilemez hale gelmesi.
Özellikle ilk sıralarında bir eski veya mevcut bakanın yer aldığı 4 ilde de benzer sorunu yaşıyor.
Buna karşın Bursa 3. sıra adayı Cemalettin Kani Torun gibi çakar lambalı otomobil kullanmayan, halkla iç içe olan, Bursa’nın doğma büyüme yerlisi olduğu için sempati toplayan isimleri de var.
Ancak partinin il başkanlarından adaylarına kadar hemen hepsinin yanında en az 5 koruma veya bürokrat ile gezmesi, eski veya mevcut bakan adaylarla sürekli birlikteliği, valilerin de neredeyse her programda yanlarında gözükmesi öncelikle kendi seçmeninin tepkisini çekiyor.
Aday bakanların bir yere giderken beraberinde hareket eden koruma ve bürokrat sayısı ise bazen propaganda yaptıkları alandaki vatandaştan fazla oluyor.
Buna bir de ithal adaylar ve parti içi çekişme ve küskünlükler ile siyah otomobillerinin önünde yanıp sönen çakar lambalar eklenince seçmendeki tepkiyi yükseltiyor.
Bizzat partililer, “Elitisti eleştirirken biz erişilmez olduk, halktan koptuk” eleştirisini açıktan söylüyor.
AK Parti Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu’nun bir süredir “kibir, şatafat ve güç sarhoşluğundan uzak durmalarına” yönelik uyarılarının nedeni de sahada anlaşılıyor.
Terör ve ekonomideki sıkıntı da AK Parti’yi olumsuz etkiliyor.
Ancak bu olumsuzluğun getirdiği oy erozyonuna karşı geliştirdiği, “Bahçeli koalisyona yanaşmadı, hükümet boşluğu doğmasına neden oldu; eğer hükümet olsaydı bunlar yaşanabilir miydi?” yönündeki propagandası işe yarıyor.
Muhafazakâr milliyetçi kesimde, “Elini bir tek AK Parti taşın altına koydu, PKK’ya karşı amansız operasyon başlattı” söylemi ile birlikte etki yaratıyor; erozyonu kesiyor.
MHP’nin bu söyleme karşı söylemi henüz geliştirememiş olması da AK Parti propagandasının alanda etkili olmasına yarıyor.
AK Parti, hem listesini güçlü bir isimle takviye yaptığı Eskişehir’de hem de Bursa, Yalova ve Kocaeli’nde oylarının eksilmemesi için çabalıyor.
Eskişehir adayı, Milli Eğitim Bakanı Nabi Avcı’nın da salon konuşmalarında dile getirdiği gibi “bu kez Saadet seçmeninin oylarını heba etmemesini, milliyetçi kesimin daha güçlü olması için AK Parti’ye oy vermesini” bekliyor.
CHP’NİN AVANTAJI
Bölgede en rahat parti CHP gözüküyor, oy artırıyor; belediyelerinin Eskişehir’de de sergilediği hizmetleri de oy artışına katkı yapıyor.
Hafta sonu turlarla veya üniversitede okuyan çocuğunu görmek için uzak kentlerden gelenleri, Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen’in kente kazandırdığı park, müze ve nehir ıslahı etkiliyor.
Ciddi nüfusa sahip orman köylüsünü ilk kez seçim bildirgesinde tespit edip onlara dönük propaganda yapıyor olması da bölgede ağırlığı olan bu kesimi CHP’ye yöneltiyor.
Benzer şekilde çok sayıda üniversitesi ve öğrencisi bulunan bölgede seçim bildirgesi ile öne çıkardığı genç seçmen de CHP’ye yöneliyor; daha ilerisi genç MHP’lilerden oy alıyor.
Lideri Kılıçdaroğlu’nun, her kesim ve öteki parti lideri ile görüşebilen tek kişi olduğu imajı ve yapıcı muhalefet görüntüsü de CHP’ye kazandıran başka bir unsur.
Ayrıca ilk kez, geçen sandık öncesi önseçimle belirlediği listesini değiştirmeden yola çıkmış olmasının da yarattığı etki nedeniyle küskünlükleri bir kenara bırakmış.
Ancak seçmeninin aktifliği ve cevval çalışması hâlâ teşkilatının önünde gidiyor; belki de bundan il yönetimleri en büyük eleştiriyi yükü sırtlamış toplumsal tabandan alıyor.
Seçmen kendi gücüyle işlerin yürüdüğünü gördüğü için parti il yönetimine bir mürebbiye edasıyla davranıyor.
MHP’NİN DİNAMİZMİ
AK Parti ve CHP’nin oy tırtıklamak için her propagandayı yaptığı MHP’nin en önemli kazanımı, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın koalisyon görüşmeleri sırasındaki tutumuna dönük karşı propagandası, terördeki yükseliş, şehitler ve ekonomideki durum...
Çözüm sürecine baştan karşı çıkması, AK Parti’nin ise başlattığı süreçten “Yanlış yaptık” diye vazgeçmesi; süreç içinde PKK’nın silahlandığını açıklaması, MHP’ye kazandıran en önemli unsurlar.
Ayrıca Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, “400 vekil verilseydi bunlar olmazdı” söylemini de MHP propagandasının motor gücü yapmış.
Geçen seçim HDP’nin Bursa ve Kocaeli’nde 2 milletvekilini MHP’den kıl payı almış olması da seçmenini bileylemiş; bu seçim yine kıl payı milletvekili kaptırmamak için daha aktif hale getirmiş.
Özellikle 7 Haziran’daki seçmen sayısı sürpriz bir şekilde 18 bin 587 kişi artarak 1 milyon 240 bin 535’e çıkan Kocaeli’nde her parti seçmeninin, hatta HDP’ye oy verdiğini söyleyen simit satıcısının, “Seçilseydi iyi olurdu” dediği göçmen evladı Lütfü Türkkan, MHP açısından önemli bir güç. Ancak Kocaeli’nin Gündoğdu Köyü’nden olan Meral Akşener de göçmen nüfus açısından MHP için bir o kadar olumsuz etken.
Akşener’in başvuruda bulunmuş olmasına karşın aday gösterilmemiş olmasını, bölgeye hâkim göçmen nüfus kendine yapılmış gibi hissediyor; MHP teşkilatı da tepkiye sessiz kalmanın ötesinde bir cümle söyleyemiyor.
HDP SABİTLEMİŞ
Marmara Bölgesi’nde, Güneydoğu’daki çatışmalardan en çok etkilenen ve seçmenini konsolide eden parti HDP...
Bölgeye tarım işçisi olarak gelmiş Kürt nüfus bir zamanlar sadece mahallelerin belirli kesimlerinde yaşam bulurken, örneğin Kocaeli, Gebze ve Dilovası gibi şimdi ilçelerin isimleri ile anılır olmuş.
Bölgede çok önemli etki yaratmış, partiler de listelerini yaparken Kürt nüfustan alacağı oyları dikkate alıp aday sıralamasını buna göre yapar hale gelmiş.
Ötekilerin bu tavrı ve çatışmalar Kürt seçmeni HDP’ye yakınlaştırmış, oylarını konsolide etmiş.
Muharrem SARIKAYA / YAZI DİZİSİ 5 / GAZETE HABERTÜRK
Sandığa üç hafta kalmış olmasına rağmen sokaklarına seçimin havası sinmemiş.
CHP dışında bütün partilerin aday listelerini değiştirdiği 6 milletvekili çıkaran Eskişehir ve 11 milletvekili çıkaran Kocaeli’nde yarış son milletvekilini diğerinden kimin alacağı üzerine kurulu.
Özellikle 7 Haziran’daki seçmen sayısı 18 bin 587 kişi artan, geçen seçim MHP’yi kıl payı oyla geçerek HDP’nin bir milletvekili çıkardığı Kocaeli’nde ilginç bir yarış yaşanıyor.
Balkan ve Batı Trakya seçmeninin yanı sıra bu seçim oldukça etkin hale gelen Kürt ve Roman seçmen ile orman köylüsüne de partilerin ilgi gösterdiği Eskişehir ve Kocaeli’nde 7 Haziran seçimine göre oylarda büyük bir kırılma beklenmiyor; sürpriz ise bir milletvekilinin partiler arasında yer değiştirmesiyle sonuçlanacağa benziyor.
Her iki ilde de üniversite gençliğinin ağırlığının hissedildiği bölgede AK Parti, SP ve MHP’den oy almak için propaganda yapıyor, MHP ise karşı atak ile milliyetçi oyları yanına çekebilmek için AK Parti’ye yükleniyor.
CHP ise tartışmaların dışında kaldığı için oy topluyor; yükselişte olduğu diğer parti seçmenlerince de kayda geçiriliyor.
Eskişehir’de Can Hacıoğlu, Kocaeli’nde ise Gökhan Karabulut arkadaşlarımla yaptığımız sandık nabzının iki ildeki durumu şöyle:
ESKİŞEHİR’İN YENİLİĞİ
Eskişehir’de diğer partiler adaylarını, listesini koruyan CHP’nin bir fazla çıkardığı üçüncü milletvekilliğini almak için değiştirmiş.
İki üniversitesinde 60 bine yakın öğrencisi bulunan Eskişehir’de yılda 100 bin kişi tiyatroya, 40 bin kişi ise klasik müzik konserlerine gitmiş.
Büyükşehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen’in kazandırdığı park, müze ve nehir rekreasyon alanlarını gezmek için yılda 600 bin turist kentte gecelemiş, 2.5 milyon turist de günübirlik gelip dönmüş.
Porsuk Nehri’nin kenarında pazar gününü geçiren üniversiteli Seydanur Deliküçük, Tuğçe Nur Saraç ve Mihriban Güzel ile selfie çektirirken sohbet ettik.
Seydanur Deliküçük, operaya ilk kez Eskişehir’de gitmiş, kenti “Küçük ama çok yoğun” diye tanımladı, Mihriban Güzel ise “Bu kent insana prestijli yaşam sunuyor” dedi. Siyaset sorusuna ise yanıt Tuğçe Nur Saraç’tan geldi: “Ağlarken sarıldığın insanı düşman eden kurum...” Biraz ilerilerinde oturan diğer üniversiteli grupta yer alan Ali, Cihan ve Dilan ise bu seçimde CHP’nin oylarında artış olacağı inancında.
KENT OLTASINDA BALIK
Emekli Mehmet Kınay, Latif Gülşen ile Musa Okşit her sabah oltalarını alıp kentin ortasındaki parka gelip balık avlıyor.
Yanlarına gittiğimizde Musa Okşit tanesi 2 kg kadar gelen iki adet tatlısu kefali yakalamıştı.
Arkadaşı Mehmet Kınay ile yakaladığı balıkları gösterirken “Bana bu hizmeti getiren CHP’ye oy vermem de ne yaparım” dedi.
Her üçü de emekli maaşlarının üzerindeki borç kesintisine dikkat çekti, Musa Okşit, “Emekliye iki ikramiye vereceklerine maaşlarının üzerindeki borç taksitini, hacizi kaldırsınlar daha çok oy alırlar” tavsiyesinde bulundu.
Arkadaşı Mehmet Kınay ise AK Parti’nin de ülkeye önemli hizmetler yaptığını belirtti, ancak ileri gitmedi suskunluk sarmalına kapılıp nehirdeki oltasına odaklandı.
Köprü üzerinde karşılaştığımız, üniversitede okuyan kızlarını görmeye gelen Afyonkarahisarlı Şen Ailesi ise parka ve müzelere hayran kaldıklarını söyledi, kentlerinde olmamasına hayıflandı.
Şurası kesin ki Büyükşehir Belediye Başkanı Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen, CHP’nin ildeki motor gücü...
PARTİLERİN DURUMU
Geçen seçim iki milletvekili çıkaran AK Parti ikinci sıradan milletvekili seçilen Salih Koca’yı liste dışı yapmış, yerine güçlü bir ismi eski Ticaret Odası Başkanı Haldun Karacan’ı getirmiş.
AK Parti, geçen seçim 12 bin olan Saadet oylarının bir bölümü ile liderliği üzerinden negatif propaganda yaptığı MHP seçmenine yönelmiş.
Üç milletvekili çıkaran CHP’nin hedefinde ise geçen seçim oy kaptırdığı 19 bin oy alan HDP’ye giden seçmen var; görünen o ki büyük bölümünü de geri çevirecek. O nedenle CHP bu kentte en rahat parti hatta 4. milletvekiline de oynuyor.
Bir milletvekili çıkaran MHP ise durumunu koruyor, ikinciyi çıkarma şansı bulunmuyor.
HDP’nin bu kentteki gücü ise diğerleri kadar değil. Eskişehir’de tablonun partilerin oyları arasında büyük uçurumlar bulunmaması ve D’Hont sistemi nedeniyle değişme olanağı çok az bulunuyor.
KOCAELİ'NDE 1 VEKİL YARIŞI
Bölgenin hem nüfus hem de milletvekili sayısı açısından en büyük illerinden olan 11 milletvekiline sahip Kocaeli’nde “kıl payı” yarışı yaşanıyor. HDP’nin bir milletvekilliği için MHP ile yarıştığı 7 Haziran seçimindeki tablonun bu kez kimin lehine değişeceğini kimse kestiremiyor. Ancak, geçen seçim HDP’nin bir vekil alması dolayısıyla MHP listesinin ikinci sırasında bulunan, bu yıl da yerini koruyan Lütfü Türkkan’ın seçilmesini, HDP’li seçmenlerin de arasında bulunduğu hemen her partili istiyor. Nedeni de Meclis’te Kocaeli’nin sorunlarını en çok dile getiren ve parti gözekmeksizin Ankara’da her kesimin işine koşan kişi olması gösteriliyor.
Göçmen nüfusun sandık sonucunu ve aday listesini doğrudan tespit ettiği kozmopolit kentte, 6 milletvekili çıkaran AK Parti, birinci sırasında yine Sanayi Bakanı Fikri Işık’a yer verirken Kürt seçmen etkisini görünce listesini değiştirmiş.
KÜRT ETMENİ
Gebze ve Dilovası’ndaki yoğun Kürt nüfusun oyunu alabilmek için eski Dilovası Belediye Başkanı’nı 7. sıraya koymuş.
AK Parti açısından Kocaeli’nde sorun da bölgedeki diğer illerde de yaşanan yöneticilerinin gittikçe erişilmez hal almaları, çakarlı otomobil ve çok sayıda koruma ordusu ile dolaşıyor olmaları. Buna karşın AK Parti’nin milliyetçilerden, Meral Akşener’in MHP liderliği tarafından aday yapılmamış olması nedeniyle oy alacağına dönük beklenti de yüksek. Nitekim pişmaniye üretimi yapan işletmede paketleme yapan Zeynep Tatlıdil hangi partiye oy vereceğini belirtmezken, Öznur Şehri ve Hanife Başaran AK Parti’ye oyunu kullanacağını söyledi. Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nı elinde tutuyor olması da AK Parti’nin bir diğer avantajı.
TRABZON’UN AYNISI
Trabzon’un bazı köylerinin bırakın nüfusunu, isminin bile aynı olduğu yerleşim yerlerinin kurulduğu Kocaeli’nde CHP, listesini korumuş. Bu seçimde oy artıracağına olan beklenti ise her kesime hâkim olmuş. Hatta AK Parti’nin geçen seçim çıkardığı 6. milletvekilinin veya HDP’nin 330 oy farkla aldığı bir vekilliği bu seçim CHP’ye kaptıracağına dönük beklentiler hâkim. Büfe esnafı Ali Rıza Akduman da bu beklentide olanlardan. Simit satıcısı Osman Kılınç da CHP’nin artacağı kanaatinde. Bir kafeteryada aynı masada sohbet eden üniversite öğrencileri Eren Şahin, Melis Özkan, Elif Şentürk, Şebnem Ulu, Sümeyye Demir ve Tamuray Üstün’ün beklentileri ise birbirinden farklı. Ancak üzerinde uzlaştıkları gençlik konusuna eğilen CHP’nin bu kez genç nüfustan daha çok oy alacağı. CHP’nin bu ilde yerleşik Manav ve muhacirlere listesinde dengeli yer vermesine de dikkat çekiliyor. Ancak CHP hâlâ seçim beyannamesinde vaat ettiklerini hükümete gelince icraata geçirip geçirmeyeceğine yönelik oluşmuş inançsızlık algısını kırmakta zorlanıyor.
TÜRKKAN VE AKŞENER ETKİSİ
MHP’nin en önemli kozu ise geçen seçim HDP’li eski bakan Ali Haydar Konca’ya karşı 330 oyla seçimi kaybeden Lütfü Türkkan...
Seçmenin birinci önceliği olarak gösterdiği terörün yükselişi ve ekonominin kötü gidişi de MHP’ye kazandırıyor.
Ayrıca Türkkan’ı herkes destekliyor, ancak bir grup HDP’nin aldığı vekili koruyacağını, MHP’nin ikinci milletvekilini AK Parti’den alacağını iddia ediyor.
MHP’nin en büyük handikapını ise Kocaeli’nin Gündoğdu Köyü’nden Meral Akşener’in başvuruda bulunmasına karşın aday yapılmaması. Hemşerileri MHP yönetimine ciddi tepki gösteriyor. Türkkan ise oluşmuş bu kırgınlığı gidermek için de uğraş veriyor. Her üç parti de AK Parti’nin son vekilliği olan 6. sırasına oynuyor, onu kendi lehine çevirmenin yöntemini arıyor.
HDP ise bir zamanlar işçi olarak gelip sonrasında ilçeler nüfusuna ulaşan Dilovası ve Gebze’deki Kürt nüfusa güveniyor.
Kocaeli’nde geçen seçim de olduğu gibi kıran kırana bir yarışa tanıklık ediliyor, ancak birinden diğerine büyük bir kırılma ile oy kayışı beklenmiyor.
Muharrem SARIKAYA / YAZI DİZİSİ 6 / GAZETE HABERTÜRK
Başlıkta da belirttiğim gibi bu iki ilde de milletvekili listesinin de sandığın da kaderini yerlisi yerine, göçmeni belirliyor.
O kadar ilginç ki Erzurumlunun ağırlığı kadar Bulgaristan’dan kaçıp gelenin veya Artvinlinin etkisi kadar Batı Trakya’dan göç eden muhacirin, Manav’ın da sandığa doğrudan etkisi var.
HDP’nin bir milletvekili çıkardığı Bursa’da partiler Kürt kökenli adaya listesinde yer verirken, Romanlar da aday listelerinde veya partilerin seçim vaatlerinde yer bulmaya başlamış.
CHP’nin seçim bildirgesinde de yer alan ve Türkiye’deki sayısı 7.5 milyona ulaşan orman köylüsü ilk kez ayrı grupta itibar görür olmuş.
İŞSİZLİK VE KARARSIZLAR
Buna karşın her iki kentteki en büyük sorun kamuoyu yoklamalarında da sayıları oldukça yüksek çıkan kararsızların ağırlığını oluşturan işsizler.
Bir de Bursa’da Ankara yolunun altının ve üstünün de sorunu olan kaçak elektrik ve su ile dövizdeki yükseliş.
Çünkü her iki ilin ağırlıklı ekonomisini, büyük dev fabrikalar kadar ağırlığı olan, ithalata dayalı montaj sanayii taşıyor.
Dövizdeki en küçük hareket, işletmelerin işçi çıkarmalarına yol açıyor.
Ankara’daki katliam öncesi arkadaşım İsmet Acar ile nabız tuttuğum Bursa ve Burhan Kazmalı, Eren Bulut ile dolaştığım Yalova’da seçmenin birinci önceliği ekonomi, onu terör takip ediyor.
BURSA’NIN KAYGILARI
Bölgede 18 milletvekili ile Meclis’e en çok temsilci gönderen Bursa, sakin insanlar kenti olmasına karşın, terörden çok etkileniyor.
Çünkü terörle birlikte turizm durma noktasına gelmiş, daha önemlisi içinde ağırlıklı Kürt nüfus barındırdığı için, akrabaları Güneydoğu’da bulunanlar her gün terör konuşur olmuş.
Suruç patlaması sonrası turist sayısı düşmüş.
Seçimin havasının hissedilmediği Bursa’nın tarihi Koza Han’ında ipek dokuma satan Tuğçe Küçükal da yeni geliştirilen başörtüsü satan Elif Polat da küçük bir işletmesi olan Yusuf Aydın da Batılı turist sayısındaki azalmadan yakındı.
Şanlıurfa’dan gelip Bursa’ya yerleşmiş Halil Fidan ise terör ile birlikte ekonominin de ciddi sorun olmaya başladığını vurguladı, “Çeyrek altın bile lüks olmaya başladı” dedi.
Kestane tatlıcısı Serkan Türk, ipek kravatçı Nihat Karaca terörün sandığı etkileyeceğini belirtti.
Suriye’den gelip, Türk ismi alarak hemşeri olan Aziz Avcı ile Ertuğrul Ünal, Ertuğrul Ünverdi ve Faruk Urgancı gibi ailesi asırlardır Bursa’da yaşayanları bu kentte birleştiren tek kaygı ise geçim sıkıntısı.
Bursa’da hemen her kesim CHP’nin oy yükselişinden söz ediyor, ancak bunun çok büyük oy kırılmalarına ve milletvekili listelerinde büyük değişimlere yol açmasını da kimse beklemiyor.
En fazla iki milletvekili değişikliği normal kabul ediliyor, ancak bunun CHP dışındaki hangi partilerden olacağı konusunda farklı görüşler bulunuyor.
PARTİLERİN DURUMU
AK PARTİ’NİN YENİLERİ
Bülen t Arınç’ı liste dışına, Faruk Çelik’i Şanlıurfa’ya gönderen AK Parti 7 Haziran listesini değiştirdi.
Ağırlıklı olarak AK Parti seçmeni olan Bursa’da etkin Erzurumlulara hitap etmek için Efkan Âlâ’yı ikinci sıraya yerleştirdi. Âlâ geçen seçim Erzurum birinci sıradan seçilmişti.
Bulgaristan göçmenlerinin daha yoğun yaşadığı kentte ilk sırada ise Batı Trakya göçmeni Sağlık Bakanı Mehmet Müezzinoğlu bulunuyor.
Üçüncü sıra adayı ise ataları Artvin’den on yıllar önce göç etmiş doğma büyüme Bursalı, çakarlı otomobil ve koruma ordusu ile gezmeyip halkın içinde dolaşan, yeryüzü doktorlarından, Cemalettin Kani Torun...
Müezzinoğlu ve vali ile katıldığı açılış töreni sonrası geldiği belediye tesislerinde sohbet ettiğimiz AK Parti İl Başkanı Cemalettin Torun, geçen dönem 8 milletvekili çıkardıkları ilde iki artıracaklarını iddia etti.
7 Haziran döneminde oluşan olumsuz havanın bu kez ortadan kalktığını ileri sürdü, MHP ve HDP’ye giden oylardan büyük oranda dönüş olacağını belitti.
ARTILARI
1- AK Parti’nin “Hükümet ortağımız olmadı, elini taşın altına koymadı, her şeye hayır cevabı verdi” dediği Bahçeli karşıtı propagandası MHP seçmeni üzerinde etki yapmış, oy akışı sağlamış.
2- Bakanlık yapmış iki ismi ile seçmeni cezbetmiş, devlet olanaklarını yönlendirmiş.
3- HDP’ye giden mütedeyyin oyları etkilemiş, geri çevirmiş.
HANDİKAPLARI
1- Biri mevcut diğeri eski iki güçlü bakana listesinde yer vermesi ve sürekli onların programları ile ilgilenmeleri dolayısıyla parti teşkilatının erişilemez olması. Adayların ise koruma ordusuyla karşısına gelinmesinden, kendi halinde, sakin mizacı olan Balkan göçmeni hoşlanmıyor.
-2 Üst düzey dışındaki bürokrasi, koalisyonu bugünden satın aldığı için AK Parti’ye geçen seçimde olduğu kadar cevval çalışmıyor.
3- Geçmişte listesinde olan ancak bu seçim bulunmayan AK Parti’nin etkin isimlerinin çevresi ve ailesi eskisi gibi cevval çalışmıyor, mesafeli duruyor.
CHP’NİN YÜKSELİŞİ
Otomotiv ve yan sanayii ile işçi, şeftalisi, kestanesi, ipeği ile tarım, iskender kebabı ile gurme, Uludağ’daki kayak merkezleri, kaplıcaları ve yabancıya satılması nedeniyle oteldeki içkilerin toplatıldığı tarihi otelleri ile turizm kenti Bursa, Türkiye’nin en kozmopolit büyük şehri.
CHP İl Başkanı Zafer Yıldız, bütün bu özelliklerini bir arada tutan seçim bildirgeleri nedeniyle CHP’nin bu seçimde çok daha iyi sonuç alacağını belirtti, 5 olan milletvekili sayısını 7’ye çıkarmayı hedeflediklerini söyledi.
ARTILARI
1- Listesini değiştirmediği için teşkilat geçmiş kırgınlıkları bırakmış, yoğun çalışıyor. Her kesimle görüşen parti imajı seçmeni etkiliyor.
2- Seçim bildirgesinde ilk kez orman köylüsüne ve taşeron işçilere özel yer ayırması etki yaratmış.
3- HDP’ye barajı geçirmek için verilen oylar da geri dönmeye başlamış. Hemen her parti seçmeni kentte CHP’nin yükseldiğine inanıyor.
HANDİKAPLARI
1- Seçim bildirgesi beğeniliyor olsa da CHP muhafazakâr kesimde henüz inandırıcılık sorununu aşamamış.
2- Bir zamanlar kendisine oy veren Kürt seçmeni HDP konsolide etmiş.
3- AK Parti’nin devlet gücüne karşı henüz güçlü bir politika üretememiş. Toplumsal tabanı, teşkilatının önünde gittiği için, parti üzerindeki mürebbiye davranışını sürdürme hakkını elinden bırakmamış.
MHP’NİN ZORLUKLARI
AK Parti’nin, lideri Bahçeli üzerinden yoğun propaganda bombardımına tuttuğu MHP’nin İl Başkanı Yüksel Yılmaz, sandığa varıncaya kadar bu etkiyi kırıp, oyları lehlerine çevirecekleri inancında.
Yılmaz’ın iki olan milletvekili sayısına bir ekleyeceklerini belirttiği MHP’nin artıları ve eksileri ise şöyle:
ARTILARI
1- Terör ve ilde HDP’nin bir milletvekili çıkarmış olması milliyetçi seçmeni bütünleştirmiş.
2- AK Parti’nin Bahçeli’ye dönük eleştirileri MHP seçmeni üzerinde etki yarattığı kadar çok yoğun kullanıldığı için tepkiye de dönüşmüş, seçmeni kilitlemiş.
3- AK Parti’den kaçan muhafazakâr seçmenin bir başka adresi olmaması da MHP’ye yarıyor.
HANDİKAPLARI
1- AK Parti’nin “Bahçeli elini taşın altına koymadı, her şeye ‘Hayır’ dedi, hükümette yer almadı” söylemi etkiliyor.
2- Genel merkezin seçim sürecinde sadece üç yerde miting yapacağını açıklaması ve ilde bir etkinliğe yer vermemesi...
3- Benzer tabana hitap ettiği rakibinin devlet olanaklarını kullanıyor olması...
HDP’NİN UĞRAŞI
Geçen seçim Bursa’dan bir milletvekili çıkaran HDP, bu seçimde elde ettiğini koruma çabasında. HDP Eş İl Başkanları Yüksel Akgün ve Kezban Dumlu, geçen seçim HDP’ye oy vermeyen Kürt nüfusun bu seçim çatışmalar dolayısıyla tercihini kendilerinden yana kullanacağı inancında.
ARTILARI
1- Ankara asfaltının alt kesiminde ağırlıklı seçmene sahip. Çatışmalar da Kürt nüfusu doğrudan etkiliyor.
2- Çıkardığı bir milletvekilini korumak için teşkilatı yoğun çaba gösteriyor.
3- Selahattin Demirtaş’a olan ilgi seçmen tabanında önemli yer tutuyor.
HANDİKAPLARI
1- CHP ve AK Parti yoğun olarak, geçen seçim kendisine destek veren seçmenin üzerine oynuyor.
2- Artan çatışmalar dolayısıyla duygusal tepki gösteren seçmen uzaklaşıyor.
3- Çevre baskısı nedeniyle propaganda yapmakta zorlanıyor.
YALOVA'DAN SARAY'A 12 BİN AĞAÇ DİKİLDİ
İki milletvekili çıkaran ilde sandık sonucu çoktan satın alınmış: Bir AK Parti, bir CHP.
CHP’den Muharrem İnce’nin popüleritesinin sürdüğü kentte, HDP de oy artırma çabasına girmiş. Yalova’da çiçekçilik sektörü, “şirket kooperatifleşmesi” denilebilecek, Saksılı Süs Bitkileri Üreticileri Derneği örgütlenmesi ile epey yol almış. Dernek Başkanı Abdullah Okur, yılda 150 milyon adet saksılı çiçek satışı gerçekleştirdiklerini söyledi.
Yılda bir milyon adet üreten Turhan Tuğtekin ise orkide ithalatını bitirdiklerini bildirdi, yeni cins orkidelerin de yolda yetişmek üzere olduğunu belirtti. İşsizin az olduğu kentte, en büyük sorun geçim sıkıntısı. Orkide bakıcısı Mergül Beşgül de ekonomi ve terörün sandık sonucunu etkileyeceğini söyledi. Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nın ağaç ve çiçeklerinin büyük bölümünü karşıladığını belirten Metin Gümüş ise “Saray’a 12 bin büyük ağaç diktim, çok çiçek, ağaç yolladım ama o kadar çok paraya değil” dedi. Son dönem Suriyeli sığınmacılarla boğuşan Yalova’da belki de sonucun önceden bilinmesi nedeniyle sanki hiç seçim olmayacak havası var.
