Sahra çölü eskiden tropikal bir ormandı! Çöller neden yağmur almıyor ve kuruyor?
Çöller, geniş kum tepeleri, kayalık kanyonlar, adaçayı bozkırları ve kutup buzulları da dahil olmak üzere birçok şekilde olabilir. Aynı zamanda okyanusların yanı da dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanında bulunur. Peki bu bölgeler neden kurudur? İşte detaylar!
- 1
Yağmur eksikliği, çöllerin meşhur bir şekilde kuru olduğu anlamına geliyor. Peki ama neden Dünya'daki bazı yerler diğerlerinden çok daha az yağmur alıyor? Başka bir deyişle, çöller neden kurudur? İşte cevabı...
- 2
YILDA 25 SANTİMETRE
Dünyanın sayısız yerinde birden fazla çöl bulunmaktadır ve bu çöllerin hepsi de farklı farklı görünümlerle karşımıza çıkar. Ancak tek bir şey onları birleştirir: yağış eksikliği. Nevada, Reno'daki Çöl Araştırma Enstitüsü'nde ekolog olan Lynn Fenstermaker, genel olarak konuşursak, yılda 25 santimetre daha az yağmur alan her yerin çöl sayıldığını söylüyor.
- 3
KÜRESEL HAVA SİRKÜLASYONU
Fenstermaker, bunun en büyük nedeninin küresel hava sirkülasyonu olduğunu söylüyor. Güneş enerjisi Dünya'ya en doğrudan ekvatordan vurur, havayı ısıtır ve içindeki nemi buharlaştırır. Bu sıcak, kuru hava yükselir ve kutuplara doğru ilerler. Fenstermaker, 30 derece enlem civarında tekrar batma eğiliminde olduğunu açıkladı.
-
- 4
Bu dolaşım modeline Hadley hücresi deniyor ve denizci kaşiflerin dünyayı keşfetmesini sağlayan ticaret rüzgarlarını yönlendiriyor. Kuzey Yarımküre'deki Sahra ve Gobi ile Güney Yarımküre'deki Kalahari gibi dünyanın en büyük çöllerinin çoğunun bu orta enlemlerde olmasının nedeni de budur.
- 5
YAĞMUR BÖLGESİNDEKİ MOJAVE ÇÖLÜ
Ancak hikaye bundan daha karmaşıktır. Rüzgar modelleri topografya ile etkileşime girerek çöllerin nerede bulunduğunu etkiler. Örneğin, okyanustan gelen ve bir dağ sırasına çarpan hava, yükseldikçe nemini yağış veya kar olarak yamaçlara bırakacaktır.
- 6
Ancak hava dağları aşıp diğer taraftan aşağı indiğinde kurudur. Fenstermaker, örneğin Kaliforniya'da Mojave Çölü'nün Sierra Nevada'nın yağmur gölgesinde kaldığını söyledi.
-
- 7
HAVA NEMİNİ KAYBEDİYOR
Boulder, Colorado'daki Ulusal Atmosferik Araştırma Merkezi'nden atmosfer bilimci Andreas Prein, bazen iç bölgelerin daha kuru olduğunu, çünkü büyük bir su kütlesinden çok uzakta oldukları için içeri giren havanın ulaştığında tüm nemini kaybettiğini söyledi.
- 8
KIYI HER ZAMAN ISLAK OLMAK ZORUNDA DEĞİLDİR
Öte yandan, kıyı her zaman ıslak anlamına gelmez. Kıyıya doğru hareket eden hava ile çarpışan soğuk okyanus akıntıları sis oluşturabilir. Bu sis kara üzerinde hareket ettiğinde, nem yağmur olarak düşmek yerine havada kalır. Bu da okyanus kıyısında, dünyanın en kurak yerlerinden biri olan Şili'deki Atacama gibi çöller yaratabilir.
- 9
SOĞUK ÇÖLLER
Tüm çöller de sıcak değildir; Kuzey Kutbu ve Antarktika'nın bazı bölgeleri de çöl sayılır. Prein, soğuk havanın nemi sıcak hava kadar iyi tutamadığını söyledi. Bu nedenle kutuplardaki soğuk sıcaklıklar, toprakta buz olarak bol miktarda su depolanmasına rağmen çok az yağışa neden olur.
-
- 10
SAHRA ÇÖLÜ ESKİDEN TROPİKAL BİR ORMANDI
Küresel iklim modelleri değiştikçe çöller de değişiyor. Örneğin, binlerce yıl önce Sahra otlaklar ve tropikal ormanlarla kaplıydı. Bugün ise iklim değişikliği dünyanın dört bir yanındaki çöllerin sınırlarını yeniden şekillendiriyor.
Kaynak: Live Science
