BRICS'le yola çıkan yeni dünya parası

Rusya'nın Kazan kentinde 22- 24 Ekim tarihleri arasında gerçekleştirilen 16. BRICS Zirvesi sona erdi. 36 ülkenin devlet ve hükümet başkanlarına ev sahipliği yapan zirve Asya, Afrika, Orta Doğu ve Latin Amerika'dan temsilcilerin katılımıyla BRICS Plus formatındaki ilk zirve olma özelliğiyle de tarihe geçti. Toplantıya ev sahipliği yapan Rusya Devlet Başkanı Putin elinde BRICS için hazırlattığı maket para birimini tanıttı.

➔ İlk gün BRICS’in kurucu üyeleri Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika, yeni üyeler Mısır, Etiyopya, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri'ni (BAE) gruba resmen kabul etti.

➔ Kazan Deklarasyonu'nun kabul edilmesiyle önemli bir dönüm noktasına işaret etti. BRICS kurumsal gelişimini daha da teşvik etmeyi taahhüt eden üyeler deklarasyonda “Karşılıklı saygı ve anlayış, egemen eşitlik, dayanışma, demokrasi, açıklık, kapsayıcılık, iş birliği ve fikir birliği olan BRICS ruhuna olan bağlılığımızı yeniden teyit ediyoruz” dediler.

➔ Bu arada, Hindistan Başbakanı Narendra Modi ve Çin Devlet Başkanı Xi Jinping'in dört buçuk yıldan uzun bir süre sonra ilk ikili görüşmeleri zirvenin ayrıca önemli bir diplomatik gelişmesiydi.

➔ İki Asya devinin liderleri arasında uzun zamandır beklenen görüşme, son yıllarda sınır gerginlikleri nedeniyle gerilen Hindistan-Çin ilişkilerinde bir yumuşamanın sinyali olabilir.

➔ BRICS Plus 2024'ten itibaren genişlemesiyle birlikte üyelerin toplam dünya nüfusunun yüzde 46'sına, endüstriyel üretiminin yüzde 38,3'üne, petrol üretiminin yüzde 70'ine ve küresel GSYH'nin yüzde 36,8'ine sahip. Birliğin mevcut GSYİH verisi yüzde 29’luk dilime sahip G7'den daha fazla.

YENİ GÜÇ ODAĞI BRICS

➔ Toplantının ana hedefleri çok taraflılık, adil küresel kalkınma ve güvenliğin güçlendirilmesiydi.

➔ Ancak asıl amaç hiç şüphesiz BRICS Plus ülkeleri ile Küresel Güney ülkeleri arasındaki işbirliğini derinleştirerek Küresel Güney coğrafyasını yeni bir güç odağı haline getirmekti.

➔ Etkinlikte elbette öncelikle jeopolitik sorunlar masaya yatırıldı. Ancak pek çok ekonomik konu da tartışıldı.

➔ Tartışılan ana konuların başında yeni bir BRICS ödeme sistemi, dolarsızlaşma için atılacak adımlar, BRICS dijital para birimi, Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) yerine alternatif bir yapı ve yeni bir tahıl ticaret platformu önerisi yer aldı.

➔ Ancak söz konusu konular değil bir toplantı, 10 toplantı sonunda bile kotarılamayacak kadar zor ve karmaşık konular. Buna rağmen bu dosyalar artık açıldı, yola girildi, zaman da alsa çalışmalar hızla devam edecek.

ÇOKLU PARA BİRİMİ SİSTEMİ

➔ Bu kapsamda Rusya'nın gündeme getirdiği BRICS Pay ödeme sistemi ilgiyle karşılandı. Rusya tarafından dizayn edilen prototip parayı Putin’in elinde dolaştırdı.

➔ Rusya ayrıca kapsamlı adımlarla BRICS ülkeleri arasındaki ödeme işlemlerini yeniden düzenlemek istiyor.

➔ Burada güdülen temel hedef ise dolara dayalı küresel finans sistemini bypass ederek üye ülkeleri Rusya’nın hedef olduğu türden olası yaptırımlara dayanıklı hale getirmek.

➔ Yeni sistem, katılımcılarını "bölge dışı yaptırımlar gibi her türlü dış baskıdan" koruyacak bir "çoklu para birimi sistemi" oluşturulmasını hedefliyor.

PUTİN: FİNANSAL PLATFORNMLARA İHTİYAÇ VAR

➔ Ayrıca üye ülkeler arasındaki finansal işlemleri doğrudan yerel para biriminde gerçekleştirebilecek ticari bankalar ağının kurulmasının yanı sıra BRICS ülkelerinin merkez bankaları arasında doğrudan bağlantının tesis edilmesi de hedefleniyor.

➔ Planda ayrıca petrol, gaz, tahıl ve altın gibi hammaddelerin karşılıklı ticaretine yönelik merkezlerin oluşturulması da talep ediliyor.

➔ Ödemelerde ise dijital varlıkların kullanılabilmesi için blockchain teknolojisinin kullanılması da gündemde.

➔ Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin yaptığı açıklamada görüşmelerde BRICS ortak para biriminin tesisine yönelik herhangi bir kararın alınmadığını belirterek “Şu an için böyle bir adım atmaya ihtiyaç yok. Zira dost ülkelerle yaptığımız ticaret zaten ülkelerin kendi para birimleri ile gerçekleşiyor. Ancak gelecekte BRICS'in kendine ait ortak bir finansal platforma ihtiyaç duyması doğal olacaktır" dedi.

LULA: YENİ PARA ŞART

➔ Diğer yandan Rusya Başbakanı Mihail Mişustin, Çin, Türkiye, Hindistan ve Mısır olarak tanımlanan "dost ülkeler"le yapılan ticarette yerel para birimlerinin payının şu anda yüzde 90 seviyesinde olduğunu söyledi.

➔ Rusya devlet başkanının yanı sıra Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva da BRICS zirvesinde yaptığı konuşmada gruba kendi ödeme sistemini yaratma çağrısında bulundu.

➔ Ancak başta Hindistan olmak üzere bazı BRICS üyeleri dolardan uzaklaşma fikrine henüz sıcak bakmıyor.

➔ Buna rağmen dolardan uzaklaşma fikri (de-dolarizasyon) yavaş yavaş da olsa pek çok Küresel Güney ülkesi için ekonomik bir gerçeklik haline gelmeye başladı.

➔ Çin de altına dayalı bir yuan planını uzun süredir dile getiriyor.

➔ Rusya ise küresel ödeme sistemi swift’in dışına atılmasının ardından altına sabitlenmiş bir para birimleriyle ticaret yapıyor ve bunda oldukça başarılı.

UZUN İNCE BİR YOLCULUK

➔ BRICS ülkelerinin önemli miktarda altın biriktirmesiyle bir dizi ülkenin adım adım dolara bağımlılıktan uzaklaştığı değerlendiriliyor.

➔ Şüphesiz Temmuz 1944'te ABD'de Bretton Woods adlı küçük bir beldede atılan ve 80 yıldır dünyaya hakim olan günümüzün finansal düzenini öyle 2-3 iddialı toplantıyla ortadan kaldırmak mümkün değil.

➔ Ancak başta Küresel Güney ülkeleri olmak üzere pek çok devlet, çoğunluğun zararına ama azınlığın yararına olan ABD öncülüğündeki “kurallara dayalı düzene” karşı giderek daha ihtiyatlı davranmaya başlıyor.

➔ Başlayan değişim sürecinin ne kadar zaman alacağı bilinmez. Uzun ince bir yolculuk gibi. Ancak görünen o ki ok yaydan çıkmış durumda. Yeni dünya parasının ayak sesleri geliyor gibi.