Münir Özkul'un hastalığı KOAH nedir? KOAH belirtileri ve tedavisi

KOAH, 4. EN SIK ÖLÜM NEDENİ

Çoğumuzun adını bile duymadığı KOAH, Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, kalp-damar hastalıkları, zatürre ve AIDS’ten sonra 4. en sık ölüm nedenidir. KOAH, yaşam kalitesini bozan, işgücü kaybına neden olan ve kişiyi zaman içinde öz bakımını bile gerçekleştiremeyecek hale getiren bir hastalık. Ülkemizde yaklaşık 3 milyon kişinin KOAH’lı olduğu tahmin edilmekte. Tüm dünyada ise bu sayı 600 milyona ulaşıyor.

KOAH'IN NEDENLERİ NELERDİR?

KOAH’ın başlıca nedeni (yüzde 90 hastada) sigaradır. Yalnızca sigara değil, pipo ve puro kullanımı da KOAH’a yol açmaktadır. Sigara içenlerin beşte birinde KOAH gelişmektedir. Sigara içen kişilerde içmeyenlere göre KOAH riski 30 kat kadar artmıştır. Sigaraya erken yaşta başlanması ve uzun süre çok miktarda içilmesi, KOAH’ın daha ağır seyretmesine neden olur. Sigara dışında bazı mesleki faktörler ve ısınma amaçlı tezek yakılması da KOAH’a zemin hazırlar.

KOAH, tanısı ihmal edilen bir hastalıktır. Toplumda yeterince bilinmeyen bu hastalıkta erken tanı ve müdahale, hastalığın gidişini durdurabilir ya da yavaşlatabilir. Tanıda öncelikle hastanın şikayetleri değerlendirilmekte ve solunum fonksiyon testleri ile akciğer grafisi gibi tetkiklerden yararlanılmakta. Başlıca belirtileri, öksürük, daha çok sabahları balgam çıkarma ve özellikle eforla gelen nefes darlığı. Tanıda gecikilmesinin en önemli sebebi, sigara içenlerin öksürüğü ve balgamı “normal” kabul etmeleri. Oysa biliyoruz ki, “normal öksürük” ya da “normal balgam” yoktur.

KOAH’lı kişiler, öksürük ve balgamı çoğunlukla o kadar kanıksamışlardır ki, yakınmaları iyice artana kadar doktora başvurmayı düşünmezler. Oysa, KOAH’a erken tanı konup zamanında sigara bırakılırsa yıllık akciğer fonksiyon kaybı azalmaktadır. 35 yaşından sonra sağlıklı her insanın 1 saniye içinde dışarı verebildiği soluk hacmi yılda 30 ml azalma gösterir. Sigara içen KOAH’lılarda bu azalma 150 ml kadardır. Dolayısıyla KOAH’lılarda sigaranın bırakılması, hastanın daha uzun yıllar boyunca hayat kalitesinin yüksek kalması açısından kritik önem taşımaktadır.

KOAH BELİRTİLERİ NELERDİR?

KOAH’da en sık görülen yakınmalar nefes darlığı, öksürük ve balgam çıkarmadır. Sigara içen kişiler öksürük ve balgamı kanıksarlar ve bu nedenle doktora başvurmazlar. Nefes darlığı nedeniyle fizik aktivitede azalma ortaya çıkar. Eforda nefes darlığı çeken kişi, yol yürümek istemez, günlük işlerini azaltır, markete gitmeye çekinir ve zamanla evden çıkmamayı tercih eder hale gelir. Bu şekilde giderek artan fiziksel aktivite azalması, hastanın yaşam kalitesini bozarak hastalığın ilerlemesine neden olur, sakatlık ve ölüme yol açar. KOAH’lı hastaların yüzde 75’i yetersiz fiziksel aktivite göstermektedir. Hastalık ilerledikçe bu oran daha da yükselmektedir. Yirmi yıl boyunca izlenen KOAH’lı olgularda haftada iki saat ve daha fazla yürüyüş yapan hastalarda hem KOAH nedeniyle hastaneye başvurularda hem de bu hastalık nedeniyle ortaya çıkan ölüm oranlarında yüzde 30-40 azalma saptanmıştır. Bu nedenle, hem bu hastalığın önlenmesi hem de ilerlemesinin engellenmesinde ‘fiziksel aktivitenin arttırılması’ gerekmektedir.

KOAH OLDUĞUNUZU NASIL ANLARSINIZ?

KOAH kamuoyu tarafından yeterince bilinmeyen, yeterince teşhis edilemeyen bir hastalıktır. Zamanla diğer süregen hastalıkların görülme sıklığı azalırken, toplumda sigara içmenin yaygınlaşması ile KOAH’ın görülme sıklığı ve bu hastalığa bağlı kayıplar her geçen gün artmaktadır. Bu nedenle, bu hastalığın erken tanı ve tedavisi büyük önem taşımaktadır. KOAH yılda yaklaşık 3 milyon ölüme neden olmaktadır.

KOAH olduğumu nasıl anlayacağım?

Haftanın çoğu günü sık sık öksürüyor musunuz ?

Haftanın çoğu günü balgam çıkarıyor musunuz ?

Yaşıtlarınıza göre nefesiniz daha kolay mı daralıyor ?

Yaşınız 40’ın üzerinde mi ?

Halen sigara içiyor musunuz ya da eskiden içer miydiniz ?

Yukarıdaki sorulardan en az üçüne evet yanıtı veriyorsanız KOAH olabilirsiniz. Bu durumda kesin tanı için bir Göğüs Hastalıkları Uzmanına başvurmalısınız.

KOAH NASIL TEDAVİ EDİLİR?

KOAH ilerleyici bir hastalık olmasına karşı önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. KOAH’lı bir hastanın yapması gereken ilk iş sigarayı bırakmak amacıyla hekime başvurmasıdır. Sigara bağımlılığı tedavi edilebilen bir hastalıktır. Bunun dışında, diğer zararlı toz ve dumandan uzak durulması, grip ve zatürre aşılarının yapılması ve nefes yoluyla alınan ilaç tedavisinin yanı sıra fiziksel aktivitenin önerilmesi ve uygulanmasının sağlanması; hem hastalık gelişimi, hem hastalığın ilerlemesi ve kötü sonuçlarının önlenmesinde önemli bir adımdır. Yeterli bir fiziksel aktivite için ağır egzersizlere gerek yoktur, haftanın çoğu günleri yapılan orta yoğunluktaki fiziksel aktivite yeterlidir. Herkesin yapabileceği bir aktivite olan yürüyüş, düzenli fiziksel aktivitenin sağladığı hemen tüm yararları sağlayabilmektedir. Sağlığın iyileştirilmesi ve korunması için haftanın en az beş günü, günde en az 30 dakika süre ile orta yoğunlukta fizik aktivite (örneğin yürüyüş) önerilmektedir.

KOAH'I ÖNLEMEK İÇİN NE YAPILABİLİR?

Hastalığın en önemli risk faktörü sigara olduğu için kişi, sigara içmeyi bırakmalıdır. Sigara kullanımının önlenmesiyle hastalıktan korunabilmek mümkündür.

Toz ve dumana maruz kalınan mesleklerde çalışan kişilerin sigara içmeleri, KOAH’a yakalanma olasılıklarını artıracağından, bu kişilerin sigaradan uzak durmaları çok daha fazla önem kazanmaktadır. Ayrıca, bu işyerlerinde, toz ve duman gibi maddelere maruz kalma derecesini azaltacak maske kullanımı, uygun iş yeri ortamının sağlanması gibi önlemler faydalı olacaktır.