Soğuk Savaş'ın mirası: Kore Yarımadası neden güney ve kuzey olarak ikiye ayrıldı?

KORE'NİN KADERİNİ DİĞER DEVLETLER ARALARINDA BELİRLEDİ!

Kore Yarımadası'nın bölünmesi sürecinde, II. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru yaşanan diplomatik gelişmeler belirleyici oldu. Şubat 1945'te gerçekleşen Yalta Konferansı'nda, ABD Başkanı Franklin Roosevelt, Kore üzerinde dört büyük gücün (ABD, İngiltere, Çin ve Sovyetler Birliği) vesayetini önerdi.

Fotoğrafta İngiliz Başbakanı Churchill, ABD Başkanı Roosevelt ve Sovyet Başbakanı Joseph Stalin görülüyor. Kaynak: AP

Bu öneri, savaş sonrası Kore'nin nasıl yönetileceği konusunda uluslararası iş birliğini hedefliyordu. Stalin bu prensibi kabul etti ancak Roosevelt'in Nisan ayında beklenmedik ölümü, kesin bir anlaşmanın yapılmasını engelledi. Böylece, Yalta'da alınan kararlar tam anlamıyla uygulanmadan kaldı.

ABD'NİN STRATEJİK DEĞİŞİKLİĞİ BÖLÜNMENİN TEMELLERİNİ ATTI

Temmuz 1945'teki Potsdam Konferansı'na gelindiğinde ise ABD'nin öncelikleri değişmişti. Bu dönemde ABD, Japonya'ya karşı savaşın sonunu hızlandırmak için Sovyetler Birliği'nin katılımını teşvik etmeye odaklanmıştı. Bu stratejik değişiklik, Kore'nin geleceği konusunda daha az ayrıntılı planlama yapılmasına yol açtı ve bu da Kore Yarımadası'nın bölünmesinin temellerini attı.

ÜLKENİN AYRILIŞI GEÇİCİ BİR ASKERİ BÖLÜNMEYDİ

Japonya'nın, Kore'deki teslimiyetini kolaylaştırmak amacıyla yarımada, 15 Ağustos 1945'te 38. paralel boyunca ikiye bölündü. Yani Sovyet kuvvetleri, 38. paralelin kuzeyindeki Japon birliklerinin teslimiyetini kabul ederken Amerikan kuvvetleri ise güneyde aynı görevi üstlendi. Başlangıçta geçici bir askeri bölünme olarak düşünülen bu durum, hızla siyasi bir bölünmeye dönüştü.

Fotoğrafta soldan sağa, İngiliz Başbakanı Winston Churchill, ABD Başkanı Franklin Roosevelt ve Sovyet Başbakanı Josef Stalin, Yalta'da görülüyor. Kaynak: AP

JAPON YÖNETİMİNİN ARDINDAN FARKLI REJİMLER ORTAYA ÇIKTI

Japon yönetiminin sona ermesinin ardından, hem kuzeyde hem de güneyde işgal bölgelerinde siyasi karışıklık ve kargaşa hakim oldu. Farklı ideolojik gruplar kontrol ve etki için mücadele etti. Güneyde ABD askeri hükûmeti, Eylül 1945'te aceleyle ilan edilen Kore Halk Cumhuriyeti'ni tanımayı reddetti. Sürgünden dönen geçici hükûmet, hükûmet olarak değil bir siyasi parti olarak yeniden örgütlenmek zorunda kaldı.

Kuzeyde ise Sovyet yetkililer, Japonya'ya karşı direnişin bir parçası olan Koreli komünistlerin, eyalet ve nihayetinde ulusal düzeyde idari kontrolü ele geçirmelerine aktif olarak destek verdi. 1946 başlarında, kuzey yarımadasında Sovyet desteğiyle Kim Il-Sung liderliğinde fiili bir komünist merkezi hükûmet kuruldu.

GÖRÜŞ AYRILIKLARINDAN DOLAYI BİRLEŞİK YÖNETİM KURULAMADI

Birleşik bir Kore yönetimi kurma çabaları başarısızlıkla sonuçlandı. Eylül 1947'de, birleşme konusunda ilerleme sağlanamaması üzerine ABD, meseleyi yeni kurulan Birleşmiş Milletler'e (BM) taşıdı ve BM, Kore'de BM denetiminde ulusal seçimler yapılmasını öngören bir karar aldı.

ÖNCE GÜNEY KORE KURULDU!

Sovyetler Birliği, BM komisyonunun kuzeyde faaliyet göstermesine izin vermediği sırada güneydeki seçimler Mayıs 1948'de gerçekleştirildi. Bu durum, Ağustos 1948'de Syngman Rhee yönetiminde Kore Cumhuriyeti'nin (Güney Kore) kurulmasına yol açtı.

BİRKAÇ HAFTA SONRA KUZEY KORE CUMHURİYETİ KURULDU

Kuzey ise birkaç hafta sonra Kim Il-Sung liderliğinde Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti'ni (Kuzey Kore) ilan etti. 1949'a gelindiğinde, Amerikan ve Sovyet işgal güçlerinin çekilmesiyle Kore iki ayrı, düşman ve ağır silahlı ülkeye bölünmüştü.

Fotoğraf: Kuzey kore günlük yaşamı görülüyor, Kuzey Kore'nin Nampho kentindeki çiftlikte çiftçiler, pirinç fidesi dikim makinesi kullanarak pirinç ekiyorlar. Kaynak: AP

ÜLKELER KURULDUKTAN SONRA 3 YIL SÜREN KORE SAVAŞI BAŞLADI!

İki Kore rejimi arasındaki gerilimler, Soğuk Savaş döneminin başlarında ABD ve Sovyet etkisi altındaki bölgeler arasındaki rekabetle hızla arttı. 25 Haziran 1950'de Kuzey Kore güçleri, Güney Kore'yi işgal ederek yarımadada yıkıcı bir 3 yıllık çatışma olan Kore Savaşı'nı başlattı.

Fotoğraf: İki Kore ülkesi arasındaki demilitarize bölge. Kore Yarımadası'nın 38. paralelinin kuzeyinden geçen sınır bölgesi. Kaynak: iStock

KORE SAVAŞINA DİĞER DEVLETLER MÜDAHALE ETTİ

ABD, BM yetkisi altında Güney Kore'yi desteklemek amacıyla müdahale etti ve bu durumu Sovyet destekli bir saldırganlık olarak gördü. Bu, Soğuk Savaş döneminin ilk büyük çatışmasını işaret ediyordu. Başlangıçta Busan çevresindeki küçük bir savunma hattına çekilen BM güçleri, Eylül 1950'de ABD liderliğinde Incheon'a yapılan cesur bir amfibi çıkarmayla savaşın seyrini değiştirdi.

Fotoğrafta Busan Kuzey Grand Köprüsü görülüyor. Kaynak: iStock

ATEŞKESE RAĞMEN KALICI BİR ANTLAŞMA OLUŞTURULAMADI

BM birlikleri Çin sınırına doğru ilerlerken Çin, Kuzey Kore'yi desteklemek amacıyla savaşa girdi ve BM güçlerini büyük bir geri çekilmeye zorladı. 2 yıl boyunca savaş, 38. paralel civarındaki orijinal bölünme hattında kanlı bir çıkmaza dönüştü. Temmuz 1953'te imzalanan bir ateşkes, bir silahsızlandırılmış tampon bölge ve ateşkes oluşturdu ancak kalıcı bir barış anlaşması sağlanamadı.

Fotoğrafta 38. paralel boyunca Güney Kore cephe hattı gözetleme noktasından bir manzarayı görülüyor, hemen solda Güney Kore var. Kaynak: AP

SAVAŞ SONUNDA HÜKÛMETLER BİRLEŞMEK İSTEMEDİ

Kore Savaşı, yaklaşık 4 milyon insanın hayatını kaybetmesiyle sonuçlandı ve Kore'nin iki uzlaşmaz devlete bölünmesi durumunu pekiştirdi. Pyongyang (Kuzey Kore) ve Seul'deki (Güney Kore) rakip hükûmetler, yarımadanın tamamı üzerinde tek meşru otorite olarak kendilerini gördükleri için birleşme umutları suya düştü.

EKONOMİK SİSTEMLERİN OTURMASI BÖLÜNMEYİ SAĞLAMLAŞTIRDI

Kore Savaşı'ndan sonraki on yıllar içinde yarımadanın bölünmesi, iki Kore'nin farklı siyasi ve ekonomik sistemlerinin sağlamlaşmasıyla daha da katılaştı. Bu süreçte Güney Kore, Amerikan ekonomik ve askeri desteğiyle hızlı bir şekilde sanayileşen bir kapitalist demokrasiye dönüşerek müreffeh bir ülke ve ABD'nin sadık bir müttefiki haline geldi.

Buna karşılık o sırada Kuzey Kore ise, Kim ailesinin ''Songun (önce ordu)'' felsefesi altında yoksul bir totaliter diktatörlük olarak kaldı. Ekonomisi durakladı ve Sovyetler Birliği'ne, daha sonra ise Çin'e büyük ölçüde bağımlı hale geldi. 1990'larda eski komünist destekçilerinin çöküşü, Kuzey Kore'yi felaket bir kıtlığa sürükledi.

İKİ ÜLKE ARASINDAKİ BAŞLICA SORUNLAR NELERDİR?

Kapitalist güney ile komünist kuzey arasındaki ideolojik uçurum ve düşmanca ilişki, birleşmeyi engelleyen etmenlerden biridir. Ayrıca, başlıca gerginlik noktaları arasında Kuzey Kore'nin uluslararası anlaşmaları ihlal ederek nükleer silah geliştirmesi ve askeri gerilimlerin yükseldiği dönemler bulunur.

Fotoğrafta Güney Kore'nin Seul kentindeki Kore Savaş Anıtı Müzesi'nde sergilenen Kuzey Kore'nin Scud-B füzesinin maketinin (sağdan ikinci) görülüyor. Kaynak: AP

Kaynak: Science ABC