Irak'ta çocuk evliliklere izin veren yasa tasarısı tartışma yarattı
Irak parlamentosu, tartışmalı bir yasayla gündemde. Çoğunlukla Şii parlamenterler tarafından desteklenen değişiklikler kabul edildiği takdirde çocuk evliliklerini yasallaştıracak ve kişisel statü konularının mezhep hukuku temelinde karara bağlanmasına olanak tanıyacak bir yasa tasarısı parlamentoya getirildi.
Irak, çocuk evliliklerinin yasallaşmasının önünü açan yasa tasarısını tartışıyor. Parlamentoda güçlü konumda bulunan Şii vekillerin desteklediği tasarı, pazar günü parlamentoda ilk onay aşamasından geçti.
Değişiklikleri eleştirenler çocuk yaşta evlilikleri kesin olarak reddetmelerinin yanında, bunun ülkede mezhepçiliği körükleyeceğinden ve din adamlarını sivil mahkemeler karşısında güçlendireceğinden endişe ediyor.
Irak Parlamentosu'nun pazar günü tasarının ilk okumasını gerçekleştirmesi eleştirilere neden olurken, bir yasa tasarısının bağlayıcı olabilmesi için üç kez okunması, enine boyuna tartışılması ve ardından oy birliğiyle kabul edilmesi gerekiyor.
İnsan hakları aktivistleri yasa tasarısını savunan bazı milletvekillerini kendi 'siyasi çıkarları' doğrultusunda hareket etmekle suçladı.
"Politikacılar dokuz yaşındaki kızlarının evlenmesine izin verirler mi? Eminim vermezler ama ezilen Irak halkının bunu yapmasına izin verirler." Kadın hakları aktivisti Suhalia Al Assam, Irak'ın Kişisel Statü Yasası'nda yapılması önerilen değişikliklerin yarattığı öfkenin ortasında konuştu.
"Irak toplumu bu önerileri kategorik olarak reddetmektedir, bu hem Iraklı erkekler hem de kadınlar için aşağılayıcı bir adımdır. Yıllardır buna karşı mücadele ediyoruz."
Tasarı esas olarak parlamentodaki en büyük bloğu oluşturan İslamcı Şii partilerin koalisyonu olan Koordinasyon Çerçevesi tarafından öne sürüldü.
Irak'ın Kişisel Statü Yasası
Mevcut yasa Orta Doğu'da kadın haklarını en çok koruyan yasa olarak kabul ediliyor.
Yasanın 1959 yılında hukukçular, tüm dini liderler ve uzmanlar tarafından kabul edildiğini ve Orta Doğu'daki en iyi yasalardan biri olduğunu söyleyen Al Assam, Irak'ta şu anda iktidarda olanların çoğunun değişiklik yapacak uzmanlığa sahip olmadığını savundu.
Yasa, hem erkekler hem de kadınlar için yasal evlilik yaşının 18 olmasını ve ikinci bir eş almanın son derece kısıtlı olmasını öngörüyor.
Ayrıca Müslüman bir erkeğin gayrimüslim bir kadınla herhangi bir koşul ya da kısıtlama olmaksızın evlenebileceğini belirtiyor.
"Geçmişte pek çok siyasetçi bunu değiştirmeye çalıştı ancak başarısız oldu. Bu, dini geçmişi ne olursa olsun Irak toplumunun tüm yönlerini kapsayan medeni bir yasadır" dedi.
Önerilen değişiklikler, evlilikleri mahkemeler yerine Şii ve Sünni vakıf yetkililerinin sona erdirmesini öngörüyor.
Ayrıca, Sünni ve Şii vakıflarının, yönetecekleri bir yasal hükümler koduna sahip olmalarını sağlıyor. Yasa, adını kendi hukuk ekolünü kuran altıncı Şii İmam Cafer El Sadık'tan alan Caferi hukukuna dayanacak. Bu kanun evlilik, boşanma, miras ve evlat edinme konularını ele alıyor.
Önerilen yasa tasarısı, Iraklı Şiilerin, kız çocuklarının dokuz, erkek çocuklarının ise on beş yaşında evlenmesine izin veren Caferi fıkıh ekolünü takip etmelerine izin verecek.
Değişikliklere yönelik eleştiriler
Irak İnsan Hakları Savunucuları ve Aktivistleri Konsorsiyumu'nun kurucusu ve Başkanı Hassan Wahhab, kadın ve çocukların korunmasının yanı sıra haklarının da güvence altına alınması için yasanın dikkatle incelenmesi gerektiğini söyledi.
Irak Al Amal Derneği için savunmasız ve marjinal gruplarla da çalışan Wahhab, "Çocuk ve kadın haklarını dikkate alan kabul edilebilir, tarafsız bir değişikliğe ulaşmak için uzmanlara ve kuruluşlara danışmadığı için parlamentoyu suçluyoruz" dedi.
"Buradaki asıl sorun budur, ayrıca bu değişikliğin durdurulması çağrısında bulunan çok sayıda sesi görmezden gelmek ve saygı duymamak da büyük bir sorundur."
Iraklı protestocular Bağdat'taki Tahrir Meydanı'nda küçük yaşta kız çocuklarının evlenmesine izin veren yasa tasarısına karşı gösteri yaptı.
Wahhab, şu anda Irak'ta kayıt altına alınmayan çok sayıda vaka olduğunu söyledi ve yasanın değiştirilmesi halinde bu sayının artabileceği uyarısında bulundu.
"Bu durum Irak'ın uluslararası yükümlülüklerini, özellikle de Çocuk Hakları Sözleşmesi'nde belirtilenleri ihlal edecektir."
15'ten fazla kadın milletvekili tasarıya karşı çıkmak için bir blok oluşturdu. Siyasi liderlerle çeşitli toplantılar düzenleyen vekiller diğer kadınları partilerine katılmaya çağırdı.
Kadın bloğu, "Reddimiz, bazılarının iddia ettiği gibi duygusal meselelere ya da dış güdülere dayanmıyor; daha ziyade hukuki, dini, mesleki ve sosyal gözlemlere dayanıyor ve Irak ailesini korumaya yönelik samimi bir endişeden kaynaklanıyor" dedi.
Lancaster Üniversitesi'nde hukuk sosyoloğu olan Ruba Al Hassani The National'a yaptığı açıklamada, siyasi yelpazenin farklı kesimlerinden kadın siyasetçilerden oluşan böyle bir koalisyonun kurulmasının 2003 işgali sonrası Irak'ta bir ilk olduğunu söyledi.
Al Hassani, tasarının ilerletilmesi halinde "gelecek nesilleri tehlikeye atacağını" belirtti.
