Güney Çin Denizi'ne dair gizli mutabakat iddiası: Çin, Filipinli komutanın ses kaydı olduğunu öne sürdü
Güney Çin Denizi, kıyıdaş ülkelerin bağımsızlıklarını kazandığı İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana bölge ülkeleri arasında egemenlik ihtilaflarının odağında yer alıyor. Güney Çin Denizi'nde Spratly Adaları'nın parçası olan, Filipinler'in kontrolündeki İkinci Thomas Sığı da Çin ve Filipinler iki ülke arasında ihtilaflı deniz bölgeleri arasında bulunuyor
Çin, Filipinler ile ihtilaflı İkinci Thomas Sığı'nda karaya oturan Filipin gemisine yapılacak ikmal seferlerine ilişkin Filipin ordusunun Güney Denizi'nden sorumlu Batı Cephesi Komutanı Amiral Alberto Carlos'a ait olduğunu iddia ettiği ses kaydının dökümünü yayımladı.
Manila Times'ın haberine göre, Carlos'a ait olduğu doğrulanamayan dökümde, komutanın 3 Ocak'ta "Çinli bir diplomat" ile yaptığı telefon görülmesinde ikmal seferlerinin nasıl yapılacağına ilişkin detayları ele aldığı ileri sürüldü.
Görüşmede Carlos ve Çinli muhatabının ikmal seferlerinde yalnızca 1 sahil güvenlik gemisi ile 1 sivil geminin katılmasını öngören "1+1" formülünde anlaştığı, Filipinlerin seferlerden en az 2 gün önce bilgilendirmesinin istendiği aktarıldı.
Dökümde, Filipinler Genelkurmay Başkanı General Romeo Brawner Jr., Savunma Bakanı Gilberto Teodoro Jr. ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Eduardo Ano'nun da görüşmeden haberdar olduğu iddiasına yer verildi.
Filipin ordusu sözcüleri, iddiayı yalanladı.
GİZLİ MUTABAKAT İDDİASI
Çin, daha önce de eski Filipinler Devlet Başkanı Rodrigo Duterte'nin 2016'da Pekin'i ziyaretinde, Devlet Başkanı Şi Cinping ile Güney Çin Denizi'ne dair gizli mutabakata vardığı, iki ülkenin ihtilaflı adalar çevresindeki hareket tarzına ilişkin "geçici özel düzenleme" üzerinde anlaştığını iddia etmişti.
Mutabakat kapsamında, ihtilaflı adaların çevresinde küçük ölçekli balıkçılığa izin verilmesine, buna karşın donanma, sahil güvenlik ve diğer resmi gemi ve uçakların adaların 12 deniz mili (22 kilometre) açığına kadar olan, "kara suları" olarak anılan bölgelere erişiminin kısıtlanmasında anlaşmaya varıldığı ileri sürülmüştü.
Filipinler tarafının son 7 yılda anlaşmaya uyduğunu ancak bu yılın başından itibaren mutabakatı bozduğunu savunan Çin tarafı, Filipinler ile son dönemde denizlerde yaşanan sürtüşmelerin temel sebebinin bu olduğunu vurguluyor.
Çin, ayrıca, Duterte'nin, Filipinler'in İkinci Thomas Sığı'nda karaya oturan savaş gemisine ikmal yapılmasına, Çin tarafından yerinde kontrol edilmesi ve inşaat malzemesi taşınmaması şartıyla izin verilmesini de kabul ettiği öne sürüyor.
DUTERTE VE MARCOS İDDİALARI REDDETMİŞTİ
Çin'in gizli mutabakata dair iddiası, hem Duterte hem de görevdeki Devlet Başkanı Ferdinand Marcos Jr. tarafından reddedilmişti.
2016'daki ziyaretinde yalnızca Güney Çin Denizi'nde "statükonun sürdürülmesi" konusunda mutabakata vardıklarını belirten Duterte, "Devlet Başkanı Şi ile el sıkışmamız dışında hatırladığım tek şey, 'statüko'; kullandığımız sözcük buydu. Temas olmayacak, hareket olmayacak, silahlı devriye olmayacak ve cepheleşme olmayacak." demişti.
Duterte, savaş gemisine inşaat malzemesi taşınmaması konusunda anlaşmaya varıp varmadıklarına ilişkin ise bunun da yazılı bir taahhüt değil, statükoyu korumaya yönelik bir centilmenlik anlaşması olduğunu vurgulamıştı.
Haziran 2022'de iktidara gelen Devlet Başkanı Marcos ise gazetecilere yaptığı açıklamada, Çin tarafının gizli mutabakatın varlığında ısrar ettiğini, ancak kendisinin böyle bir uzlaşmadan haberdar olmadığını belirterek, "Eğer böyle bir gizli anlaşma varsa ben şimdi yürürlükten kaldırıyorum." diye konuşmuştu.
Marcos'un kuzeni, Temsilciler Meclisi Başkanı Ferdinand Martin Romualdez, Duterte'nin "centilmenlik anlaşması" dediği mutabakat konusunda soruşturma başlatılması talimatı vermişti.
İKİNCİ THOMAS SIĞI
Güney Çin Denizi'nde Spratly Adaları'nın parçası olan, Filipinler'in kontrolündeki İkinci Thomas Sığı, iki ülke arasında ihtilaflı deniz bölgeleri arasında yer alıyor.
Filipinlilerin "Ayungin", Çinlilerin "Rınai" adını verdiği sığ resifte, Filipinler Donanmasına ait savaş gemisi karaya oturmuş halde bulunuyor. Gemiye ikmal sağlamak üzere Filipin gemileri aralıklarla bölgeyi ziyaret ediyor.
Pekin yönetimi, karaya oturtulan savaş gemisinin bölgede yasa dışı bulunduğunu belirterek, geminin geri çekilmesi ve resifin eski haline getirilmesini talep ediyor.
GÜNEY ÇİN DENİZİ ANLAŞMAZLIĞI
Güney Çin Denizi, kıyıdaş ülkelerin bağımsızlıklarını kazandığı İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana bölge ülkeleri arasında egemenlik ihtilaflarının odağında yer alıyor.
Çin, ilk kez 1947'de yayınladığı haritayla Güney Çin Denizi'nin yüzde 80'i üzerinde egemenlik iddiasında bulunurken, yer altı kaynakları açısından zengin bölgede Filipinler'in yanı sıra Vietnam, Brunei ve Malezya da hak iddia ediyor.
Çin'in bölgedeki ihtilaflı adalarda üsler inşa etmesine, askeri unsurların yanı sıra sivil gemi filolarıyla varlık göstermesine, bölge ülkelerinin yanı sıra ABD karşı çıkıyor.
Lahey'deki Daimi Tahkim Mahkemesi, 2016'da Filipinler'in başvurusuyla verdiği kararda, Çin'in, Güney Çin Denizi'nde tek taraflı egemenlik taleplerinin yasal olmadığına hükmetmişti.
*Haberin görseli AP tarafından servis edilmiştir.
