KATEGORİLER

Yazının devamını okumak için tıklayınız...

Merkez Bankası

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, 11 Haziran 1930 tarihinde bir anonim şirket olarak kurulmuştur. Banka, İdare Merkezi, Banknot Matbaası ve Şubelerden oluşmaktadır. Bankanın İdare Merkezi Ankara’dadır. On altı Genel Müdürlük ve yirmi bir Şubeden oluşan Bankanın, 2013 yılı sonu itibarıyla 4.659 çalışanı bulunmaktadır.

Birinci Dünya Savaşı'nın ardından, dünyada ortaya çıkan emisyon sağlayacak merkez bankalarının oluşturularak ülkelerin kendi para politikalarını bağımsız olarak belirlemeleri yönündeki eğilimin etkisiyle ve Türkiye'de Kurtuluş Savaşı ile kazanılan siyasi bağımsızlığı ekonomik bağımsızlıkla güçlendirmek amacıyla bir merkez bankası kurulması yönündeki tartışmalar ve çalışmalar hız kazanmıştır. Bu konu ilk olarak 1923 İzmir İktisat Kongresi'nde ele alınmış ve "millî devlet bankası" kurulması fikri üzerinde durulmuştur. 1927 yılında Maliye Bakanı Abdülhalik Renda, merkez bankası kurulması hakkında bir kanun taslağı sunmuş, bu taslağın kabul edilmesi üzerine merkez bankasının kuruluş aşamasında ülkemiz yetkililerine yardımcı olmak üzere diğer ülkelerin merkez bankalarından da görüş istenmiştir.

1928 yılında Türkiye'ye davet edilen Hollanda Merkez Bankası İdare Meclisi Üyesi Dr. G. Vissering, hazırladığı raporda hükûmete bağlı olmayan ve bağımsız bir merkez bankasının gerekliliğine dikkat çekerken; 1929 yılında İtalyan Uzman Kont Volpi, Türk parasının istikrarının sağlanması için bir merkez bankası kurulmasının şart olduğunu belirtmiştir. Bu gelişmelerin ardından Hükûmet, merkez bankası kurulmasına ilişkin gerekli yasal çerçevenin hazırlanması için harekete geçmiş, Lozan Üniversitesinden Prof. Leon Morf'un katkılarıyla Merkez Bankası yasa tasarısı hazırlanmıştır. Tasarı, Türkiye Büyük Millet Meclisinde 11 Haziran 1930 tarihinde kabul edilerek "1715 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu" adı ile 30 Haziran 1930 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. Merkez Bankası, farklı kurum ve kuruluşlarca yürütülen işlevlerin tek elde toplanmasını takiben 3 Ekim 1931 tarihinde faaliyetlerine başlamıştır. Diğer kamu kurumlarından farklılığının ve bağımsızlığının bir göstergesi olarak anonim şirket biçiminde hukuki varlığını kazanan Bankanın hisseleri A, B, C ve D sınıflarına ayrılmıştır. A sınıfı hisseler Hazineye ait olup Bankanın bağımsızlığının güçlendirilmesi amacıyla Kuruluş Kanunu'nda bu hisselerin toplam sermayenin yüzde 15'inden fazla olamayacağı belirtilmiştir. B sınıfı hisseler milli bankalara, C sınıfı hisseler yabancı bankalar ile imtiyazlı şirketlere, D sınıfı hisseler ise Türk ticaret kuruluşlarıyla Türk uyruklu gerçek ve tüzel kişilere ayrılmıştır.

Kuruluş Kanunu'na göre Merkez Bankasının temel amacı ülkenin ekonomik kalkınmasını desteklemektir. Bu amaçla Banka, temel politika aracı olan reeskont oranlarını belirlemeye, para piyasasını ve para dolaşımını düzenlemeye, hazine işlemlerini yerine getirmeye ve Türk parasının istikrarına yönelik önlemleri almaya yetkili kılınmıştır. Banka ayrıca banknot basma yetkisine tek elden sahip duruma getirilmiştir. Bunlara ek olarak Banka, devletin haznedarlığını da üstlenmiştir. Bu dönemde uygulanan sabit döviz kuru rejimi altında döviz kurlarını belirleme yetkisi hükûmete aittir.

Bankanın temel görevleri:

Açık piyasa işlemleri yapmak,

Hükümetle birlikte Türk Lirasının iç ve dış değerini korumak için gerekli tedbirleri almak ve yabancı paralar ile altın karşısındaki muadeletini tespit etmeye yönelik kur rejimini belirlemek, Türk Lirasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesi için döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile dövizlerin Türk Lirası ile değişimi ve diğer türev işlemlerini yapmak,

Bankaların ve Bankaca uygun görülecek diğer mali kurumların yükümlülüklerini esas alarak zorunlu karşılıklar ve umumi disponibilite ile ilgili usul ve esasları belirlemek,

Reeskont ve avans işlemleri yapmak,

Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek,

Türk Lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve gözetimini sağlamak ve gereken düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dâhil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek,

Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak,

Mali piyasaları izlemek,

Bankalardaki  mevduatın  vade  ve  türleri  ile  özel  finans  kurumlarındaki  katılma  hesaplarının  vadelerini belirlemektir.

Bankanın temel yetkileri:

Türkiye’de banknot ihracı imtiyazı tek elden Bankaya aittir.

Banka, Hükümetle birlikte enflasyon hedefini tespit eder, buna uyumlu olarak para politikasını belirler. Banka, para politikasının uygulanmasında tek yetkili ve sorumludur.

Banka,  fiyat  istikrarını  sağlamak  amacıyla  bu  Kanunda  belirtilen  para  politikası  araçlarını  kullanmaya, uygun bulacağı diğer para politikası araçlarını da doğrudan belirlemeye ve uygulamaya yetkilidir.

Banka,  olağanüstü  hallerde  ve  Tasarruf  Mevduatı  Sigorta  Fonunun  kaynaklarının  ihtiyacı  karşılamaması durumunda, belirleyeceği usul ve esaslara göre bu Fona avans vermeye yetkilidir.

Banka, nihai kredi mercii olarak bankalara kredi verme işlerini yürütür.

Banka,  bankaların  ödünç  para  verme  işlemlerinde  ve  mevduat  kabulünde  uygulayacakları  faiz  oranlarını, belirleyeceği usul ve esaslara göre bankalardan istemeye yetkilidir.

Banka,  mali  piyasaları  izlemek  amacıyla  bankalar  ve  diğer  mali  kurumlardan  ve  bunları  düzenlemek  ve denetlemekle görevli kurum ve kuruluşlardan gerekli bilgileri istemeye ve istatistiki bilgi toplamaya yetkilidir.

Merkez Bankası Haberleri

  • 30 milyar dolarlık carry trade

    İş-Yaşam, 21 Kasım 2024

    30 milyar dolarlık carry trade

    Yerel seçimlerin ardından uygulanmaya başlayan ve 1,5 yılı deviren yeni ekonomi politikası düşük faiz döneminde ülkeyi terkeden yabancı yatırımcıyı yeniden çekme amacı taşıyor. Bunun için yükseltilen faiz ve uygulanan dezenflasyon politikaları yabancı yatırımcıların hem tahvil hem borsada yatırım yapmalarını sağlamayı hedefliyor. Ancak başta enflasyonun yeterince düşmemesi olmak üzere yerel ve global gelişmeler nedeniyle borsada bu hedefe ulaşılamadı. Diğer hedefte ise beklenen tahvil alımları çok iyi gitmiyor. Rakamlar yılbaşından bu yana yabancının 15.2 milyar dolarlık tahvil alımı yaptığını gösterse de bazı uzmanlar bunun yarısının Londra'da yüzde 40 civarında olan TL faizinden yararlanmak isteyen yerel bankalardan kaynaklandığını belirtiyor. Gerçek olan ise çok kısa vadeli, gecelik günlük hatta saatlik gelen BDDK rakamlarına göre 29.6 milyar dolarlık (giren dövizin yüzde 60'ı) carry trade diye adlandırılan paraya muhtaç kaldığımız.

  • Merkez Bankası faiz kararını açıkladı

    Para, 21 Kasım 2024

    Merkez Bankası faiz kararını açıkladı

    Merkez Bankası, beklentilere paralel bir şekilde politika faizini yüzde 50'de sabit bıraktı. Yayımlanan karar metninde "Politika faizinin seviyesi, enflasyon gerçekleşmeleri ve beklentileri göz önünde bulundurularak öngörülen dezenflasyon sürecinin gerektirdiği sıkılığı sağlayacak şekilde belirlenecektir" denildi. Daha önceki karar metinlerinde olmayan bu cümle piyasa tarafından 'gevşeme sinyali' olarak değerlendirildi. Borsa İstanbul'da BIST 100'de yükseliş yüzde 2.5'i, bankacılık endeksinde ise 4.7'yi buldu. Ancak metinde "Kurul, enflasyon üzerindeki yukarı yönlü risklere karşı ihtiyatlı duruşunu yinelemiştir" ifadeleri de yer aldı

  • Yeni enflasyona göre maaş zamları

    Sosyal Güvenlik, 08 Kasım 2024

    Yeni enflasyona göre maaş zamları

    Merkez Bankası 2024 yılı enflasyon tahminini revize etti. Yıla başlarken yüzde 36 olarak belirlenen 2024 yılı enflasyon tahmini mayıs ayında yüzde 38 olarak revize edilirken, bugün açıklanan enflasyon raporunda yüzde 44’e yükseltildi. Peki bu durumda memur maaşlarına ve emekli aylıklarına ocak ayında ne kadar zam yapılacak? Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberi

    7 milyon kişi asgari ücretle çalışıyor

    Sosyal Güvenlik, 30 Ekim 2024

    7 milyon kişi asgari ücretle çalışıyor

    Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilen prime esas kazançlara göre Türkiye’de yaklaşık 7 milyon kişi asgari ücretle çalışıyor. Asgari ücret ile asgari ücretin iki katı arasında ücretle çalışanların sayısı ise 13 milyona ulaşıyor. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberi

    Asgari ücrette "hedef" tartışması

    Sosyal Güvenlik, 22 Ekim 2024

    Asgari ücrette "hedef" tartışması

    2025 yılında uygulanacak asgari ücretin hedef enflasyona göre mi gerçekleşen enflasyona göre mi belirlenmesi gerektiği konusunda tartışmalar yaşanıyor. 2020 – 2024 yıllarını kapsayan dönemde hedeflenen enflasyon ile gerçekleşen enflasyon arasında uçurumlar oluştu. Asgari ücret bu dönemde sadece hedef enflasyona göre artırılsaydı, 2024 yılında 20.002,50 TL olan brüt asgari ücret 5.467,36 TL’de kalacaktı. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberi

  • Zorunlu karşılık oranları değiştirildi

    Para, 21 Eylül 2024

    Zorunlu karşılık oranları değiştirildi

    Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) zorunlu karşılık oranlarında değişikliğe gitti. Resmi Gazete'de yayımlanan karara göre; zorunlu karşılıklara faiz uygulamasında TL’ye geçiş oranı koşulu kaldırıldı. Kısa vadeli TL mevduat yüzde 12'den yüzde 15'e, uzun vadeli mevduat oranı yüzde 8'den yüzde 10'a çıkarıldı

  • Asgari ücret zammı gerçekten enflasyonu artırıyor mu?

    Sosyal Güvenlik, 28 Haziran 2024

    Asgari ücret zammı gerçekten enflasyonu artırıyor mu?

    Yıl başında yüzde 49 oranında artan asgari ücretin alım gücü 6 aylık dönemde 13.500 lira civarına geriledi. Temmuz ayında ara zam yapılmazsa asgari ücretin alım gücü yıl sonunda Merkez Bankası’nın enflasyon tahminine göre 12.320 TL’ye, piyasa katılımcıları anketi tahminlerine göre ise 11.847 TL’ye gerileyecek. Merkez Bankası’nın geçen yılki asgari ücret zammı için yaptığı hesaplama örnek alındığında asgari ücret zammının 2024 yılı enflasyonuna etkisi azami 5,88 puan olacak. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberi

  • Merkez Bankası faiz kararını açıkladı

    Para, 27 Haziran 2024

    Merkez Bankası faiz kararını açıkladı

    Merkez Bankası, beklentilere paralel bir şekilde politika faizini sabit bıraktı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını değiştirmeyerek yüzde 50'de tuttu. TCMB karar metninde aylık enflasyonun ana eğilimindeki zayıflamanın Mayıs ayında geçici bir kesintiye uğradığını ifade etti. TCMB karar metninde ayrıca "Aylık enflasyonun ana eğiliminde belirgin ve kalıcı bir düşüş sağlanana ve enflasyon beklentileri öngörülen tahmin aralığına yakınsayana kadar sıkı para politikası duruşu sürdürülecektir" denildi

    Enflasyon gerçekten düşecek mi?

    İş-Yaşam, 23 Mayıs 2024

    Enflasyon gerçekten düşecek mi?

    Borsada Yatırım programının bu haftaki konuğu İş Portföy Yönetimi Ekonomisti Hande Şekerci oldu. Uygulanan makro ekonomi politikalarının masaya yatırıldığı programda başta yüksek faiz olmak üzere alınan önlemlerin ekonomi ve reel kesim üzerindeki yansımaları değerlendirildi. Programda global ekonomik gelişmeleri de yorumlayan Şekerci, başta faiz indirimleri ve jeopolitik riskler olmak üzere dış gelişmelerin Türkiye ekonomisine olası yansımalarına ilişkin tahminlerini aktardı. 

    Menkul kıymet tesisine ilişkin düzenleme kaldırıldı

    Para, 09 Mayıs 2024

    Menkul kıymet tesisine ilişkin düzenleme kaldırıldı

    Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Resmi Gazete'de yayımlanan tebliğ ile menkul kıymet tesisine ilişkin düzenlemeyi yürürlükten kaldırdı

  • Merkez Bankası'nın faiz kararı ne olur

    Para, 24 Nisan 2024

    Merkez Bankası'nın faiz kararı ne olur

    Mart ayında 500 baz puan artışa giderek sürpriz yapan Merkez Bankası'nın (TCMB) Nisan ayındaki faiz kararının ne olacağı merak ediliyor. 25 Nisan Perşembe günü açıklanacak Merkez Bankası'nın faiz kararı için beklentiler ne yönde? Mevduattaki faiz gelirinden alınan stopaj artacak mı? Halving yapan Bitcoin'de son durum ne? HT Mikrofon'da Helin Genç sordu, Haberturk.com Ekonomi Müdürü Selim Karahan yanıtladı.

  • TCMB Başkanı Karahan'dan enflasyon açıklaması

    İş-Yaşam, 16 Nisan 2024

    TCMB Başkanı Karahan'dan enflasyon açıklaması

    ABD'nin başkenti Washington'da bulunan Peterson Institute for International Economics'in panelinde konuşan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, "Enflasyon hedefimiz bu yıl yüzde 36, gelecek yıl yüzde 14, 2026 için yüzde 9 seviyesinde" ifadelerini kullandı

  • Yeni 200 TL ve 50 TL'lik banknotlar tedavüle verildi

    Para, 05 Nisan 2024

    Yeni 200 TL ve 50 TL'lik banknotlar tedavüle verildi

    Merkez Bankası, E9 Emisyon Grubu VIII. tertip 200 TL ve VII. tertip 50 TL banknotların bugünden itibaren tedavüle verildiğini açıkladı

    Şahin değil 'kartal'

    İş-Yaşam, 21 Mart 2024

    Şahin değil 'kartal'

    Merkez bankalarının faiz artırarak piyasayı sıkılaştırma politikaları 'şahin' olarak adlandırılıyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın aldığı 500 baz puanlık artış 'şahin değil kartal' dedirttirdi. Peki sadece Deutschebank'ın tahmin ettiği bu kararı Merkez neden aldı? 1-Merkez'in seçim öncesi aldığı cesur karar, erozyona uğrayan bağımsızlığını pekiştirdi. 2-2024'te 14 milyar doları bulan döviz rezervinin erimesinin önünü aldı. 3-Seçim öncesi kur baskısını ortadan kaldırdı. 4- PPK metninde 4 defa geçen başta şubat ayı olmak üzere bozulan enflasyon beklentilerini yeniden rayına koymayı hedefledi.

    Mevduat faiz artışı nasıl etkileyecek?

    İş-Yaşam, 20 Mart 2024

    Mevduat faiz artışı nasıl etkileyecek?

    Borsanın Şirketleri programının bu haftaki konuğu TEB Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Pınar Uğuroğlu Delice oldu. Merkez Bankası'nın bir yandan Türk Lirası'nı cazip kılmak için mevduat faiz oranlarının yukarı çekilmesi diğer yandan enflasyonla mücadelede kredi kartı faizlerini artırması ve olası taksit sayılarını aşağı çekme kararlarının bankaları nasıl etkileyebileceğini değerlendiren Uğuroğlu, mevcut ekonomik programın başarısı olasılığını da sorguladı.

  • Borsanın morali neden bozuldu?

    İş-Yaşam, 14 Mart 2024

    Borsanın morali neden bozuldu?

    Borsada Yatırım programının bu haftaki konuğu İstanbul Portföy Yönetici Ortağı Tufan Deriner oldu. Döviz kurundaki yukarı yönlü tansiyon ve Borsa İstanbul’daki 2 aylık rallinin ardından son günlerdeki oynaklığı değerlendiren Deriner, her iki konuda yaşananların nedenlerini anlattı. Seçime kadar döviz, altın ve borsadaki nasıl bir seyir beklediğini dile getiren Deriner, seçim sonrası ve yıl sonu beklentilerini sıraladı.

  • "Hafize Gaye Erkan faiz artırımı nedeniyle görevden alındı" iddiasına yalanlama

    Gündem, 13 Mart 2024

    "Hafize Gaye Erkan faiz artırımı nedeniyle görevden alındı" iddiasına yalanlama

    Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi, eski Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan'ın faizleri yüzde 60'a çıkarmak istediği için görevden alındığı iddiasına ilişkin açıklama yaptı. İddiaların doğru olmadığı belirtilen açıklamada, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın liderliğinde yürütülen ekonomi programının kesintisiz ve kararlılıkla sürdürüldüğünün altı çizildi.

  • Merkez Bankası'ndan ilave sıkılaşmada zorunlu karşılık adımı

    Para, 07 Mart 2024

    Merkez Bankası'ndan ilave sıkılaşmada zorunlu karşılık adımı

    Merkez Bankası'nın sıkı para politikası duruşunu destekleyici ilave sıkılaşma adımları kapsamında, kredi büyümesine dayalı zorunlu karşılık tesis edilecek. Bu kapsamda Merkez Bankası tarafından belirlenen kredilerin aylık yüzde 2 büyüme oranını aşan kısmı için TL cinsinden zorunlu karşılık 1 yıl süreyle bloke olarak tutulacak

    Merkez Bankası TL zorunlu karşılıklara faiz uygulayacak

    Para, 05 Şubat 2024

    Merkez Bankası TL zorunlu karşılıklara faiz uygulayacak

    Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Türk Lirası (TL) mevduata geçişin desteklenmesi amacıyla TL zorunlu karşılıklara faiz uygulayacak. Döviz dönüşümlü Kur Korumalı Mevduat'ta (KKM) ise tarih uzatıldı. TL'ye çevirme işlemleri, hesap sahiplerinin isteği üzerine ve dönüşüm kuru üzerinden gerçekleştirilecek