Sel anında bunları sakın yapmayın!

Gözde S. KADIOĞLU gkadioglu@haberturk.com AKUT Seminer Birimi Sorumlusu Murat Harun Öngören, sel felaketi hakkında bilinmesi gereken ve hayati önem taşıyan bilgileri HABERTUK.COM için anlattıYağışların artmasıyla birlikte Türkiye de ve dünyanın pek çok yerinde sel felaketleri yeniden gündeme geldi. Can kayıplarının yanı sıra büyük maddi hasara yol açan sel felaketine karşı ne gibi önlemler alınması gerektiğini AKUT Seminer Birimi Sorumlusu Murat Harun Öngören ile konuştuk.-Öncelikle sel olayının detayları ile başlayalım, nedir, neden olur? MHÖ: Bir bölgede toprağı belirli bir süre için tamamen veya kısmen su altında bırakan; ani, büyük ve düzensiz su akıntılarına sel deniyor. Sel en çok nehir yataklarının taşması sonucu oluşur. Taşmalar, ani ve kuvvetli yağışlar ya da kar erimesi nedeniyle de gerçekleşebiliyor. Yağmurun yoğunluğu ve süresi, toprak koşulları, zemin örtüsü ve altyapı yetersizlikleri de selde payı olan faktörler.- Yağış sırasında sel riski hangi koşulda var diyebiliriz? Mesela bir insanı sürükleyecek derecede olan su seviyesi nedir? MHÖ: Suyun akış hızı fazla ise ayak bileği seviyesinde su bir insanı rahatlıkla sürükler. Sel bölgesini hemen yüksek noktalara doğru terk etmelisiniz fakat asla suda karşıdan karşıya geçmeye çalışmamalısınız. Özellikle geceleri, yolunuz üzerinde oluşacak tehlikeleri görmek güçleşeceğinden daha dikkatli olmak gerekiyor.- Araçlar konusunda durum nedir? Ne kadar su bir aracı sürükler? Ve eğer araçtayken sel söz konusu olduğunda nasıl hareket etmeliyiz? MHÖ: Suyun akış hızı fazla ise bir arabayı rahatlıkla sürükleyecektir. Sel sırasında arabanızdaysanız asla su ile kaplı yoldan gitmeye çalışmamalısınız. Ani sellerin meydana getirdiği ölümlerin büyük bir çoğunluğu araba ile ilişkili olduğundan asla sel sularının bulunduğu bölgelerde araba kullanılmamalıdır. Arabanızda herhangi bir arıza oluştuysa hemen terk ederek yüksek bir yere çıkmalısınız. Yollar akan sular tarafından doldurulacağı için eğer arabanız 60 cm yükseklikteki hareket eden suda kalmışsa su onu kaldırıp sürükleyebilecektir. Sel içinde araçta mahsur kalındığında aracın tavanına çıkılması ancak araçtan uzaklaşılmaması ve içinde beklenmemesi önerilebilir. Zira kişi araçta kalırsa ani su yükselmesinde çıkamama riski ile karsı karsıya kalabilmekte, araçtan uzaklaşır ise suyun debisi ile birlikte diğer hareketli taşıtların altına girebilmekte ve hayatını kaybedebilmektedir. Acil durum olmadıkça araçları kullanmayın.- Selden korunma amaçlı olarak kum torbaları öneriliyor. Ne işe yarıyor kum torbaları? MHÖ: Eğer sık, sık sel baskınlarının gerçekleştiği bir sel bölgesinde yaşıyorsanız, suyun binanıza girebileceği noktalara yerleştirilmek üzere kum torbaları edinin. Sel olasılığını yeterince erken haber aldıysanız, kapı ve pencere gibi suyun girebileceği noktaları kum torbaları ile destekleyin, Bunun uygulaması ucuz ve kolaydır. Kum torbalarının sera brandası ile kaplanması sızdırmazlığa katkıda bulunacaktır. Kırsal kesimde yaşayanlar suyun binaya girmemesi için çevresine hendek kazıp akışı yönlendirebilir.- Riskli bölgelerde yaşayanlar olası bir sel felaketi öncesi ne yapmalı? MHÖ: Sel riski olan bir bölgede yaşıyorsanız hava durumu bilgilerini ve uyarılarını sürekli olarak takip edin, Aileniz ve işyeriniz için yapmış olduğunuz Acil Durum Planı na sel öncesi, sel sırası ve sel sonrası yapılacakları da ilave etmeyi unutmayın, Elektrikli cihazlarınızı ve değerli eşyalarınızı suyun yükselmesinden etkilenmeyecek yerlere koyun. Temiz ve kapalı kaplarda içme suyu bulundurun, bir miktar konserve gıda depolayın. Afet sonrasında ihtiyaç duyacağınız acil durum malzemeleri listesi oluşturun, daha önce Acil Durum Çantası hazırlamadıysanız, evden çıkarken bu malzemeleri bir çantaya koyarak yanınıza almayı unutmayın. - Sel anında ne yapmalıyız? MHÖ: Binadan içeri su girmesi ihtimali belirdiğinde elektrik tesisatını hemen kapatın, suyun ulaşamayacağı üst katlara çıkın. Sel riski mevcutsa elektrikli cihazlarınızı mümkün olan yüksek yerlere koyun. Yangın ya da yapıyı tehdit eden bir durum varsa dışarıdaki mevcut riskleri de gözden geçirip derhal binayı tahliye edin.MHÖ: Pencere ve kapılara kum torbalarıyla siperlik yapın. Bulunduğunuz yerdeki su diz seviyenize çıktıysa derhal bir üst kata tahliye olun. Su yükselmeye devam ediyorsa çatıya kadar çıkın. Yalnız burada çok önemli bir detay var; Çatı katında arada kalmayın, damın üstüne çıkın. Su yükselmeye devam ederse çatı arasında mahsur kalma ihtimaliniz olabilir. SEL ANINDA DIŞARIDAYSANIZ MHÖ: Binanızdan ayrılmak zorunda kalırsanız ya da sel anında açık alanda bulunuyorsanız hemen suyun ulaşamayacağı yüksek bir yere çıkın. Sel sularının içinde yürümeye ve yüzmeye çalışmayın, araç kullanmayın. Hızla akan su üzerindeki köprülerden uzak durun.- Akıntıya yani sele kapılan biri nasıl hareket etmeli? MHÖ: Ne kadar iyi yüzme bilirseniz bilin mutlaka sizi yüzdürebilecek bir şey bulun. Su ile boğuşmadan kenarlara yüzün. Sel suları içinde kimyasal veya biyolojik atıklar olabileceğini, keskin veya sivri nesnelerin de sürüklenebileceğini unutmayın. Yüzme sırasında sırt üstü yatarak, suyun altındaki nesnelere takılmamak için, ayaklarınızı akıntı yönünde çevrin, elleriniz ile denge bulmaya çalışın. (Bunun uygulanabilmesi için bilgi eğitim ve malzeme gerekmektedir. kuvvetli akan suda can yeleği-kask yoksa işe yaramayacaktır.)- Sele kapılan birine nasıl yardım edebiliriz? MHÖ: Sakın suya girmeyin! İp, sopa, dal vb. malzemeleri uzatarak veya ipe bağlı yüzdürücü malzemeler atarak kişiyi kenara almaya çalışın. Sudaki kişi malzemeye tutunarak çıkmaya çalıştığında, sizi de suya çekebileceğini unutmayın. MHÖ: Su sıcaklığına bağlı olarak, sudan çıkan kişide hipotermi belirtileri olabileceğini (vücut sıcaklığının düşmesi) ve buna yönelik önlem alınması gerektiğini unutmayın. Şu konuya çok dikkat etmek gerekiyor; sudaki kişiye yardım ederken basılan yerin sağlam olduğundan emin olun akan su bastığınız yeri aşındırmış olabilir.- Sel felaketinden sonra ne yapılmalı? MHÖ: (Büyük hasar varsa) Daha önce acil durum çantası hazırlamadıysanız, hazırlamış olduğunuz acil durum malzemeleri listesindeki malzemeleri bir çantaya koyun ve evi terk ederken yanınıza alın. (Tapu vb. önemli belgeler sudan etkilenmeyecek şekilde muhafaza edilmelidir.)MHÖ: Eğer şebeke suyu kullanacaksanız kullanmadan önce içme suyunu en az 10 dakika fokurdatarak kaynatın. Binanızdan çıkarken, doğal gaz kaçağı yok ise; önce doğal gaz vanasını, sonra elektrik şalterini ve en son su vanasını kapatın. Doğal gaz kaçağı var ise elektrik düğmelerine ve şalterine dokunmayın; elektrik düğmeleri açık ise açık, kapalı ise kapalı kalmalıdır. Aydınlatma amacıyla kıvılcım çıkarabilecek aletler, kibrit ve çakmak kullanmayın.MHÖ: Yaşamsal önemi olan durumlar dışında telefonları kullanmayın, hatları meşgul etmeyin. Sosyal medya üzerinden doğruluğu kesin olmayan bilgileri paylaşmayın. Doğalgaz kaçağı var ise elektrik düğmelerine ve şalterine dokunmayın; elektrik düğmeleri açık ise açık, kapalı ise kapalı kalmalıdır. Evi tahliye edin, doğalgaz yetkililerine haber verin.MHÖ: Yanık kablo kokusu varsa ya da elektrik hatları ve tesisatlarından kıvılcım çıkıyorsa yaklaşmayın ve kullanmayın, dışarıdaki durumu ve riskleri gözden geçirerek derhal evi tahliye edin. Sel sularından etkilenmiş veya etkilenme şüphesi bulunan yiyecek ve içecekleri kesinlikle tüketmeyin.