Dilek kipi nedir? Haber ve dilek kiplerine örnekler
Türkçede fiiller; zaman ve anlam özelliklerine bağlı olarak türlü ekler alarak farklı biçimde kullanılırlar. Bu ekler vasıtasıyla ortaya çıkan kullanım farklılıkları ise kip olarak adlandırılmaktadır. Kipler bir fiilin kök veya gövdesinin zaman, şahıs, tekillik ve çoğulluk bildiren şekilleri olarak tarif edilmektedir. Dilbilgisinin ana konularından bir tanesi olan kipler, dilek ve haber kipleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadırlar. Ayrıntılar içeriğimizin devamında…
Kısaca tanımlamak gerekirse bir eyleme dilek ve tasarlama anlamı katan kipler olarak ifade edilen dilek kipleri eki nelerdir? Dilek kipine örnek cümleler nasıl kurularlar? İşte, dilek kipleri ile alakalı tüm ayrıntılar.
Dilek Kipleri Kaça Ayrılırlar?
Eyleme bir anlam ve bir tasarlama anlamı katan dilek kipleri; bir işi, oluşu, hareketi zamana bağlı olmaksızın bildiren kiplerdir. Hepsinde kendini göstermeyen bir gelecek zaman anlamı sezilen dilek kipleri, bu özelliğinden dolayı zamana göre değil anlamlarına göre adlandırılarak 4 farklı türe bölünmüşlerdir. Şimdi gelin bu 4 ayrı başlığı hep birlikte örnekler üzerinden inceleyelim:
İstek kipi
İstek kipi, fiile niyet, istek ve arzu gibi anlamları katan bir dilek kipidir. Yapılan işin arzu edildiğini ve istendiğini gösteren istek kipleri, fiillerin kök veya gövdelerine “-e, -a” eklerinin getirilmesiyle yapılır. İstek kiplerinin olumsuzu yapılmak istendiğinde ise “-me, -ma” ekleri kullanılır.
Dilek – Koşul Kipi
Dilek ya da koşul tipi bağlı bulunduğu işi ya da olayı şart ve dileğe bağlayan kipler olarak tarif edilmektedir ve bu kipler fiil kök ya da gövdelerine “-se, -sa” eklerinin getirmesiyle yapılırlar. Dilek kiplerinin olumsuzunun yapılmasında da tıpkı istek kipinde olduğu gibi “-me, -ma” ekleri kullanılmaktadır.
Gereklilik Kipi
Gereklilik kipleri bir eylemin yapılmasının gerekli ve zorunlu olduğunu ifade eden kiplerdir. Bu kipler fiil kök veya gövdelerine “-meli, -malı” eklerinin getirilmesiyle yapılırlar.
Emir Kipi
Emir kipleri yapılması istenen işin ya da oluşun kesinliğe bağlanması anlamı taşıyan kiplerdir. Adından da anlaşılacağı üzere emir ifade eden bu kiplerde fiil kök ve gövdelerine getirilen ekler aynı zamanda şahsı da karşıladığı için bu kiplere şahıs ekleri getirilmez. Emir kipleri konusunda dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da bu kipin 1. Tekil ve 1. Çoğul kişilere yöneltilmediğidir.
Dilek Kipleri İle İlgili Cümleler
Yukarıda tüm detaylarıyla anlattığımız ve birkaç örnek üzerinden gösterdiğimiz dilek kipleri hakkında daha fazla örneği bu başlık altında bulabilirsiniz.
