Psikolojik özelliklerin bilimsel olarak ölçülebilmesi için geliştirilen psikometrik kuramlar ve pratikler çerçevesinde, bireysel farklılıkları ölçmeye yönelik geçerli, güvenilir, ayırt edici ve temsili normları olan ölçme araçları geliştirme çalışmalarının genel adıdır. İnsan davranışları ile bağlantılı olan psikolojik süreçlerin fiziksel bilimlerdeki gibi açık ve net bir şekilde gözlenebilir olmaması psikolojide ölçmeyi zorlu bir süreç haline getirmiştir ve yaklaşık yüz yıllık bir geçmişe sahiptir. Bilimsel psikolojinin gelişimi, psikolojik ölçümün iyi bir şekilde yapılabilmesi ile sıkı sıkıya bağlantılıdır. Bu nedenle çalışma konusu psikolojik özelliklerin hassas ve doğru bir sekilde ölçülebilmesi olan psikometri, psikolojinin temel bir alanı haline gelmiştir.
Psikolojik yapılar hakkında ileri sürülen hipotezlere ilişkin gözlem yapma olanakları yaratmak ve bunların karşılık geldiği dünyayı tutarlı, güvenilir ve geçerli bir şekilde temsil edebilecek araçlar geliştirmenin kuramını ve pratiklerini oluşturmak psikometrinin temel problemidir. Zeka, kişilik, motivasyon gibi doğrudan gözlenemeyen kişisel özelliklerin altında yatan (latent) psikolojik yapılara ilişkin dolaylı gözlemlerin geçerli ve güvenilir yöntemlerle niceliksel halde ifade edilebilmesinin sağlanması, psikolojinin bulgularının istatistiksel yöntemler kullanılarak özetlenmesine ve psikolojik yapılar arasındaki ilişkilerin daha net olarak ifade edilebilmesine imkan sağlamıştır.
Ölçülmek istenen psikolojik yapının alanı içinde kalan birbiriyle ilişkili özelliklerin temsil edilebilmesi kadar, başka yapılardan ayırt edilebilmesi de psikometrinin önemli konularındandır. Psikometrik kuramlar, psikolojik yapının göstergesi olarak düşünülen maddelerin, ölçülmek istenen psikolojik yapıya ilişkin homojen bir boyut oluşturulabilmesini sağlayacak istatistik yöntemler kullanırlar. Görgül (ampirik) bulgularla test maddelerinin bir boyut oluşturacak şekilde biraraya gelip gelemeyeceği incelenir ve tutarlı, kararlı ve güvenilir bir şekilde ölçülmesi başarılan boyutların, geçerlik çalışmaları ile ölçülmek istenen boyuta karşılık gelip gelmediğine ilişkin kanıtlar toplanır.
Psikometristler ölçme ve ölçekleme uğraşlarının yanısıra, psikolojik araştırmalarda kullanılan niceliksel yöntemlerin geliştirilmesine önemli katkılarda bulunmuşlardır. Psikolojik ölçmenin bilimsel ve saglıklı bir şekilde yapılabilmesi psikolojinin bir bilim olarak gelişmesi süreci ile yakından bağlantılıdır.
YAZAR
Oya Somer
