İşletmelerde meydana gelen finansal olayların tespit edildiği, sınıflandırıldığı, para birimi cinsinden kaydedildiği, özetlendiği ve raporlandığı muhasebe dalıdır. Finansal muhasebe ile birlikte muhasebenin diğer alt dalları, maliyet muhasebesi, yönetim muhasebesi ve denetimdir.
Finansal muhasebenin konusunu teşkil eden finansal olaylar, para ile ölçülebilen olaylardır. Finansal muhasebenin hem işletmelerde hem de devlette uygulanması söz konusudur. Finansal muhasebe aynı zamanda "mali muhasebe, genel muhasebe" gibi adlarla da anılmaktadır.
İşletmelerin varlıklarında, borçlarında ve öz sermayesindeki değişmeler ile gelir - gider veya kazanç - kayıp oluşmasının etkilerini finansal muhasebe kayıt altına alır. Örneğin bir işletmenin satış yapması sonucu alacağının doğması, alacağını tahsil etmesi, stok alımı nedeniyle borcunun doğması, borcunu ödemesi, kira geliri elde etmesi, personel gideri oluşması, demirbaş alımı nedeniyle ödeme yapması gibi işlemler en yaygın işlem türlerdir.
Finansal muhasebede işlemler özel deftere kaydedilir. İşletmenin türüne göre defterlerin türleri de farklılık gösterebilir. Örneğin küçük ölçekli şahıs işletmelerinde "işletme defteri" adında bir muhasebe defteri kullanılırken, belli büyüklüğün üstünde olan şahıs işletmeleri ve sermaye şirketlerinde bilanço esasına göre defter tutulmaktadır. Bilanço esasında Günlük Defter (Yevmiye Defteri) ve Büyük Defter (Defter-i Kebir) kullanılır. Bunlardan Günlük Defter, işlemlerin kronolojik sırada kaydedildiği bir defter iken, Büyük Defter ise öncelikle Günlük Deftere kaydedilen işlemlerin aktarıldığı ve her hesabın ayrı ayrı tutulduğu bir defterdir. Bu defterler, günümüzde çoğunlukla elektronik ortamda tutulmaktadır.
Muhasebe defterlerine kaydedilen işlemler belli aralıklarla özetlenir. Bu özetler Mizan adı verilen tabloda yapılır. Mizanda hesap isimleri, onların borç ve alacak (eski dilde Zimmet ve Matlup) taraflarındaki (bir başka ifade ile artış ve azalış taraflarındaki) toplamlar ile bu hesapların bakiyeleri (kalanları) yer alır.
İşletmelerde belli aralıklarla ve dönem sonlarında finansal tablolar hazırlanır. Finansal tablolar içinde Bilanço (Finansal Durum Tablosu), Gelir Tablosu (Kar veya Zarar Tablosu), Nakit Akış Tablosu, Özkaynak Değişim Tablosu, Satışların Maliyeti Tablosu, Kar Dağıtım Tablosu ve Fon Akış Tablosu en yaygın olanlarıdır.
Hangi muhasebe defterlerinin tutulacağı, işlemlerin bu defterlere hangi kurallara göre kaydedileceği ile bu tablolardan hangilerinin ve hangi esaslara göre hazırlanacağını belirleyen düzenlemeler bazı ülkelerde kanun ve benzeri yasal düzenlemelerle, bazı ülkelerde meslek örgütlerinin hazırladığı standartlarla, bazı ülkelerde ise bu ikisinin karması bir model ile belirlenmektedir. Bu düzenlemeler "Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri" olarak da adlandırılır. Bu konuda Türkiye'de hem vergi mevzuatı hem de standartlar vardır. Türkiye'deki standartlar kendi içinde; Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TFRS), Büyük ve Orta Boy İşletmeler için Finansal Raporlama Standartları (BOBİ FRS) ve Faizsiz Finans Muhasebe Standartlarıdır (FFMS) şeklinde ayrıma tabi tutulmuştur.
YAZAR
Fatih Yılmaz
