Dünyada gidiş nereye?

IMF eski başkanı ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Christine Lagarde küresel ekonomik gelişmeler ve para politikaları konusunda bir asırlık karşılaştırmayla önemli bir konuşma yaptı.

➔ ECB Başkanı Christine Lagarde'ın IMF tarafından Washington’da düzenlenen 2024 Michel Camdessus Merkez Bankacılık Konferansı'ndaki konuşmasında 2020’lerde küresel ekonomide gelinen son aşamayı şöyle anlattı:

➔ “1920'li dönemlerden bu yana en kötü pandemi, 1940'lı dönemlerden bu yana Avrupa'daki en kötü çatışma ve 1970'li dönemlerden bu yana en kötü enerji şokunun karşı karşıya kaldık.

➔ Bu şoklar ekonominin yapısını değiştirdi ve para politikasının etkisini nasıl değerlendirdiğimize dair bir zorluk oluşturdu. Bu meydan okuma, pandeminin uzun bir anemik büyüme döneminden sonra bizi yakalaması, hedefin altında düşük enflasyon ve düşük faiz oranlarıyla çakışınca daha da kötüleşti.”

1920’Lİ VE 2020’Lİ YILLARIN BENZERLİĞİ

➔ ECB Başkanı Lagarde 2020’lerin 100 yıl önceki 1920’lerle bazı farklılıkların olmasına karşı benzerliklerinin çokluğuna dikkat çekerek şunları kaydetti:

➔ “1920’ler ve 2020’ler olmak üzere ‘İki 20’li yıllar’ arasındaki benzerlik biri dünyada pandeminin yaşanmadır.

➔ Bugün ve o zamanlar da hızlı teknolojik ilerlemeyi görüyoruz.

➔ Küresel ticaret entegrasyonunda ise önce ilerleme oluyor sonra gerileme gerçekleşiyor.

➔ GSYİH'nın bir payı olarak dünya ticareti, 1870'te % 10'dan 1900'de % 17'ye ve daha sonra 1913'e kadar % 21'e yükselerek yeni beklentiler ve yaşam tarzları yarattı.

➔ Ekonomik milliyetçilik yükseldi ve küreselleşmenin hızlı bir şekilde çözülmesi devam etti.

➔ GSYH'nın yüzdesi olarak dünya ticareti 1929'da %14'e ve 1938'de %9'a düştü.”

➔ 2020’lerin 1920’lerden farklarını ise iklim değişikliği ve nüfusun yaşlanması olarak ortaya koydu.

➔ Bir asır önceki bu gelişmeleri Büyük Buhran ve onu da 2. Dünya Savaşının izlediğini biliyoruz. İnşallah 100 yıl sonra sonumuz aynı olmaz. Tek güvence, geçmişin yaşanmış bu acı tecrübesi olabilir.

VARLIK BALONLARI

➔ Büyük Buhran’ın tetikleyicisi ise müthiş şişmiş varlık balonlarının patlaması. Ardından resesyon ve depresyon geliyor.

➔ Dünya piyasalarının yeniden ayağa kalkması ve 1929 öncesini yakalaması 2. Dünya Savaşı sonrası 1950’de olabiliyor. Toparlanma ancak 20 yılda gerçekleşiyor.

➔ Bugünün ekonomideki bir asır öncesine göre asıl benzerliği yine finansal piyasalarda yaşanan aşırı iyimserlik ve varlık balonlarının şişmesidir.

➔ Küresel finansal kriz sonrası toparlanan piyasalar 15 yıldır yükseliş trendini sürdürüyor. Bu çerçevede dünya borsaları yaklaşık 3 kat, teknoloji borsası Nasdaq 12 kat, teknoloji hisselerinin etkisiyle S&P500 Endeksi 7.5 kat, klasik üretim şirketlerinin yer aldığı Dow 5.3 kat, Avrupa hisseleri 2.3 kat arttı.

➔ Aynı dönemde emtia fiyatları 2 kat, altın fiyatları 2 kat arttı. Bu artışlar dolar bazında elbette.

➔ Mart 2009’dan bugüne Türkiye Borsasının artışı ise yine dolar bazında yüzde 62 düzeyinde kaldı.

➔ Küresel ekonominin ayrıca yüksek borç sorunu bulunuyor. Toplam borçlar 315 trilyon dolar ve küresel ekonomik büyüklüğün üç katı. Tarihsel ve oransal olarak en yüksek düzeyde.

RESESYON DEĞİLSE DEPRESYON MU?

➔ Varlık balonları şişerken sorunlar büyümüş ve sürdürülemez duruma çok yaklaşmış. Geçen hafta Fed’in faiz indirimlerini yarım puanla başlatması ve küresel piyasalara doping etkisi yapması üzerine Şant Manukyan şunları kaydetti:

➔ “Şayet bir resesyonun bunları temizlemesine izin vermezsek bir depresyon temizleyecektir.

➔ Aynı dinamik bizi çok daha yüksek seviyelere götürecek ve yaşayan hiçbir neslin şahit olmadığı bir dönemden de geçirecektir.

➔ Dünya hızla değişiyor ve önümüzdeki 5 yıllık dönemde herkesin beklediğinden çok daha büyük piyasa hareketleri olacak.”

➔ Küreselleşmenin yerini artık parçalanma aldı, dünya iki ayrı bloka bölünüyor. Ham maddeyi en ucuza tedarik etmek, en düşük maliyetle istediğin yerde üretmek ve bütün dünyaya satmak devri bitti.

➔ Artık herkes kendi bloku veya mahallesi içinde üretecek ve ticaretini yapacak. Buna göre de şirketler ve dünya ticareti konsolide olacak.

➔ Bedeli ise tüketiciler daha yüksek maliyetlere katlanmak suretiyle ödeyecek.

İYİYE GİDİŞ YOK

➔ Ülkeler aşırı borç içinde, varlık balonları şiştikçe şişiyor, savaşlar bir iken ikiye çıktı, enerji krizi yaşanıyor, ticaret savaşları sürüyor.

➔ Bunların yanında yaşlanan nüfus ve küresel ısınma gelir kaybına ve göçlere yol açarak ortamı daha ısıtıyor.

➔ Sığınmacılar ve göçmenlerin etkisi Batı ülkelerinde siyaseti ve seçimleri belirler hale geldi.

➔ Bozulan gelir ve servet dağılımı, hayat pahalılığına yol açarken toplumlarda öfke birikiyor. Öfkeyi örgütleyebilen ve sığınmacılara karşı çıkabilen popülist ve aşırı sağ liderler iktidara geliyor.

➔ Uluslararası ilişkiler gerildikçe geriliyor.

➔ Sorunları çözmeye öncülük edecek, tarafları bir masanın etrafında toparlayacak ve sözü dinlenecek lider ülke ve veya lider de yok.

➔ En iyimser gözlükle baksak dahi dünya iyiye gitmiyor diyebiliriz. Nereye doğru gittiğine ise farklı tahminler üretilebilir. Ancak bu tahminlerin hiçbiri de bugünkü durumdan daha iyi değil.