Avcılar deprem bölgesi mi? İşte Avcılar deprem risk haritası

Jeolog ve Bilim Akademisi üyesi Prof. Dr. Naci Görür, olası bir İstanbul depreminde minimum 500 bin kişinin ölümle burun buruna olduğunu belirterek "riskli" ilçeleri açıkladı.

Naci Görür, Anadolu Yakası'nın göreceli olarak depremden daha az etkileneceğini söyleyerek Avrupa Yakası'na dikkat çekti. Görür hangi İstanbul ilçelerinin deprem riskinin yüksek olduğunu şöyle açıkladı:

"Avrupa Yakası'nın depremden daha fazla etkilenecek yeri denize paralel aşağı yukarı 10 kilometre kalınlığında zondur.

Haliç'ten başlarsınız Silivri'ye kadar gidersiniz. Bakırköy, Zeytinburnu, Büyükçekmece, Küçükçekmece ve Silivri'ye gittiğiniz yerler… O şerit içerisindedir. Oralardaki depremin etkisini büyütecek nitelikte. Avcılar'da ise bir anlamda çürük bir zemin var. Deprem etkisini büyüten, heyelan yapmaya müsait, çökmeye müsait zeminler."

İSTANBUL İLÇELERİ OLASI DEPREM RİSK RAPORU

“İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminleri İlçe Kitapçıkları”, ilçelere ait deprem tehlike analizlerini, kentsel üstyapı ve altyapı unsurlarının risk analizlerini sunmak amacıyla, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Deprem ve Zemin İnceleme Müdürlüğü (DEZİM) ile Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü (KRDAE), Deprem Mühendisliği Ana Bilim Dalı iş birliği ile hazırlanan “İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi” (İBB-KRDAE, 2019) verileri ve sonuçları kullanılarak, 2020 yılında hazırlanmıştır. “İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi (2019)” kapsamında, İstanbul bina envanterinin deprem risk analizlerini gerçekleştirmek üzere sınıflandırılmasında üç parametre dikkate alınmıştır (dini, tarihi, akaryakıt istasyonu vb. gibi özellikli bina türü yapılar hariç olmak üzere)

AVCILAR RİSK RAPORU İÇİN TIKLAYINIZ

* Senaryo depremi için Avcılar ilçesi tahmini çok ağır hasarlı bina sayısı dağılım haritası

* Senaryo depremi için Avcılar ilçesi mahalle bazlı bina hasar tahminleri

* Senaryo depremi için Avcılar ilçesi mahalle bazlı can kaybı ve yaralanma tahminler

AVCILAR DEPREM BÖLGESİ Mİ? İŞTE AVCILAR DEPREM RİSK HARİTASI

Türkiye’de en çok hasar bırakan doğal afetlerin başında deprem gelmektedir. 1999 depremi de İstanbul Avcılar’da kalıcı hasarlar bırakmıştır.

17 Ağustos 1999’da meydana gelen ve merkezi Kocaeli olan deprem Marmara Bölgesi’ndeki binalarda önemli zararlara neden olmuş ve büyük bir can ve mal kaybına sebebiyet vermiştir.

Depremin merkezi Kocaeli’dir fakat Marmara Bölgesi’ndeki pek çok ilde önemli hasarlar meydana gelmiştir. “Bayındırlık ve İskân Bakanlığı verilerine göre hasar gören on ilde 319 bin konut, 46 bin iş yeri belirlenen hasar görmüş yapılardır. Deprem merkezinden uzaklığı da göz önünde bulundurularak en yüksek hasar sırasıyla; Kocaeli, Sakarya, Yalova, Düzce ve İstanbul illerinde oluşmuştur”

Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası’nda inceleme alanına bakıldığında birinci derece deprem bölgesinde yer aldığı görülmektedir. 1999 yılında gerçekleşen Marmara Depremi Türkiye’de geniş bir bölgeyi etkilemiştir. “Marmara depreminden etkilenen iller, Türkiye bina stokunun yüzde 20,99’unu, konutun yüzde 33,96’sını oluşturmakta, nüfusun ise yüzde 24,19’unu barındırmaktadır”.

1999 Marmara depreminde İstanbul’da oluşan hasarları binaların neredeyse yarısı Avcılar’da olmuştur. “Yine açıklandığı üzere Avcılar'daki üç farklı konumdaki deprem istasyonlarında alınan kayıtlarda İstanbul'un diğer istasyonları ile karşılaştırıldığında bile önemli bir büyüme olduğu görülmektedir.”

Avcılar ilçesinde deprem afeti yüzünden binalarda çeşitli hasar derecelerine göre toplamda 1337 bina, 13686 konut ve 2072 işyeri etkilenmiştir. Hasar gören mahallelerin derecelendirme sırası; Denizköşkler, Gümüşpala ve Ambarlı mahalleleri ilk üç sırada yer almaktadır. İlçede depremin yol açtığı hasara göre binalar derecelendirilmiştir. Bu derecelendirmeye göre en çok az hasarlı bina bulunmaktadır.

AVCILAR KAÇINCI DERECE DEPREM BÖLGESİDİR?

Avcılar ilçesi Kuzey Anadolu Fay Hattına ve Marmara Denizi’ne yakın olması nedeniyle deprem açısında birinci derece riskli bir bölgedir. Alanın ne zaman büyük bir deprem ile karşılaşacağına dair bir bilgi bulunmaması da yine önemli bir konudur. Marmara Denizi’nde meydana gelecek büyük bir deprem Avcılar’ı oldukça etkileyecektir. 1999 depreminde depremin merkezine 100 km uzak olmasına rağmen ağır hasar alması bu tahmini desteklemektedir.

Bunu orta, ağır ve yıkık hasar dereceleri takip etmektedir. Merkez, Ambarlı, Denizköşkler ve Gümüşpala Mahalleleri sırasıyla az hasarlı ve orta hasarlı bina sayısı en yüksek olan mahalleleri oluşturmaktadır.

En fazla ağır hasarlı bina ise Denizköşkler ve Gümüşpala Mahallelerinde bulunmaktadır.

Ayrıca Avcılar’da hane gelirleri ortalamanın altındadır. Mahallelerin kırılganlıkları incelendiğinde ise en kırılgan mahalle SES puanına göre Yeşilkent iken en dayanıklı mahalle Denizköşkler Mahallesi’dir.

Hasar görebilirliklerine göre ise en kırılgan mahalle Tahtakale, en dayanıklı mahalle ise Merkez Mahallesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu konuda Merkez Mahallesi’nin daha dayanıklı olma nedeni araştırmalara göre diğer mahallelere oranla sosyo-demografik açıdan daha iyi olmasıdır.

Tahtakale ve Üniversite mahallelerinin risk skorunun diğer mahallelerle karşılaştırıldığında düşük olduğunu görülmektedir. Yerleşim olarak en eski mahallerden olan özellikle Ambarlı ve Mustafakemalpaşa mahallelerinin orta seviyede risk taşıdıkları görülmektedir.

Avcılar İlçesi, orta-üst hasar görebilirlik puanına sahiptir. Bu doğrultuda ilçede depremle ilgili kuruluşlar ve depreme yönelik faaliyetlerin eksik olması sosyal açıdan da hasar görebilirliği artırmaktadır.

Avcılar ilçesi İstanbul’daki diğer ilçelere göre soysal hasar görebilirlik ve afet riski açısından üst sıralardadır.

Avcılar’daki en riskli bölgelerin Yeşilkent ve Cihangir mahalleleri olduğu görülmektedir. Bunun başlıca sebebi bu bölgelerde imar açısından sıkıntılar bulunmasıdır.

Avcılar’da yapılan bu çalışmalar ışığında hasarının başlıca nedeninin zemin büyütmesi, bina kalitesinin düşüklüğü ve ilçeyi çevreleyen fay hatlarının kırılma noktalarına yakınlığı olarak söylenebilirken yine bu etüt çalışması doğrultusunda

Avcılar’daki binaların heyelan kütleleri üzerinde bulunması da hasarın bir diğer önemli nedenleri arasında gösterilebilir.

Hazırlanan yerleşime uygunluk çalışmasında İBB ve Avcılar Belediyesi tarafından 15 farklı çeşit mikro bölgeleme haritası hazırlanmış bu çalışmalar çakıştırılarak yerleşime uygun ve uygun olmayan alanlar detaylı olarak belirtilmiştir.

Özetle bu çalışmaların sonucunda farklı yüksek tehlikeler barındırması dolasıyla bazı alanların yerleşime uygunluğu olmadığı tespit edilmiş ve bu alanlarda yapılaşma olmaması gerektiği tavsiye edilmiştir.

Bu alanlar ise;

Avcılar Ambarlı Mahallesi,

Denizköşkler Mahallesi,

Firuzköy’ ün doğusunda göl yamaçları ile

Halkalı çöplüğünün bulunduğu bölgedir.

AVCILAR 17 AĞUSTOS DEPREMİNDE NEDEN ÇOK HASAR GÖRDÜ?

Prof. Dr. Aral Okay 17 Ağustos depreminde benzer koşullara sahip olmasına rağmen neden daha çok hasar gördüğünü şu şekilde açıkları:

Benzer zemin koşullarına sahip olan Küçükçekmece, Yeşilköy, Güngören, Bahçelievler, Ataköy, Bakırköy, Esenler, Yenikapı çok az hasar görürken Avcıların yıkılmasının nedeni, topoğrafyasının eğimli olması!

17 Ağustos 1999 depreminde İstanbul'da en çok hasar gören ve en çok can kaybının olduğu kesim Avcılar oldu. Bölgedeki çok katlı apartmanların yıkılması sonucu 1000'e yakın insan hayatını kaybetti.

Halbuki Avcılar depremin merkezine en uzak İstanbul semtleri arasındaydı. 17 Ağustos 1999 depreminin merkezi Gölcük'tü. Haritaya bakarsak, Kartal 'ın, Gölcük'ten uzaklığı 55 km, Avcılar'ın ise 95 km olduğunu görürüz. Buna karşın Kartal depremi az bir hasarla atlatırken, Avcılar büyük hasar gördü.

Avcılar'da aktif fay olmadığı konusunda hemen hemen tüm yerbilimciler hemfikir. O halde Avcılar'daki büyük yıkımın sebebi Avcılar'ın zemin koşulları olmalı.

Bu bir dereceye kadar doğru. Avcılar, kil, marn, kireçtaşı ardalanmasından oluşan Neojen sedimanları üzerinde kurulmuş. Kalınlığı birkaç yüz metreye çıkabilen bu Neojen çökelleri, İstanbul'un kuzeyindeki veya Anadolu yakasındaki kayalara göre daha az sağlam bir zemin oluşturuyor.

Fakat burada bir soru karşımıza çıkıyor. Aynı Neojen çökelleri Küçükçekmece, Yeşilköy, Güngören, Bahçelievler, Ataköy, Bakırköy, Esenler, Yenikapı gibi semtlerin zeminini de oluşturuyor.

Neden bu semtlerde, Avcılar'a göre hasar çok daha az oldu? Bu soruyu araştırmak için Amerikan Jeoloji Servisinden bir grup yerbilimci 17 Ağustos 1999 depreminden sonra İstanbul'da Kandilli Enstitüsü elemanları ile ortak bir çalışma yaptı. Bu çalışmanın önsonucu Amerikan Jeofizik Birliği'nin Aralık 1999'daki yıllık toplantısında yayımlandı (Meremonte ve diğerleri, 1999). Amerikalı yerbilimciler İstanbul'un değişik noktalarına yer hareketlerini ölçen sismograflar yerleştirdiler. 17 Ağustos 1999 depremini takip eden artçı şoklarda meydana gelen yer hareketlerini ölçtüler.

AVCILAR'IN ZEMİN HARİTASI

Meremonte grubu, sismografların birini Avcılar'a, birini benzer zemin özelliğine sahip Yeşilköy'e, bir diğerini ise Yeşilköy havaalanına yakın dolgu tipi kötü bir zemine yerleştirdiler. Karşılaştırma amacı ile diğer bir sismografı İstanbul'un kuzeyine sağlam kaya bir zemin üzerine kurdular ve artçı şokları beklemeye başladılar.

Bekledikleri süre içinde 0.25 Hz'den düşük frekanslarda dört büyük artçı deprem oldu (M5.2, 4.8, 4.6, 4.1). Bu artçı depremler sırasında Avcılar'da ölçülen yer hareketi değerleri, Yeşilköy'dekinden 2 ile 4 kat, İstanbul kuzeyinden on kat daha fazla idi. Bir diğer deyiş ile artçı depremler sırasında Avcılar, Yeşilköy'den üç kat, Mecidiyeköy'den on kat daha fazla sallanıyordu.

Bu durum Avcılar'daki yıkımın sadece bina kalitesinden kaynaklanmadığını gösteriyor. Bu da mantıklı bir sonuç. Güngören, Bahçelievler gibi semtlerdeki apartmanların inşaat kalitesi, Avcılar'dan daha iyi değil. Meremonte ve diğerlerine (1999) göre, Avcılar'ın deprem sırasında çok sallanması, muhtemelen Avcılar'ın Küçük Çekmece ve Marmara Denizi'ne doğru olan eğimli topografyasından kaynaklanıyor. Bu topografya deprem sırasında oluşan cisim dalgalarını, daha büyük tahribat yapan yüzey dalgalarına dönüştürüyor.

Meremonte ve diğerlerinin (1999) bulgularına göre Avcılar, İstanbul'da deprem sırasında en yüksek yer hareketlerine maruz kalan bir bölge. Önümüzdeki 30 yıl içinde olması beklenen Marmara Denizi kökenli depremde Avcılar'ın çok daha büyük ölçüde tahrip olacağı kesin. Avcılar bugün 5-10 katlı, genellikle düşük kaliteli apartmanlardan oluşuyor. Yapılması gereken, belli bir süre içinde Avcılar'daki apartman dairelerinin sahiplerinden belediyece veya devletçe belli bir fiyattan satın alınması ve Avcılar'ın İstanbul'un çok büyük ihtiyacı olan büyük bir parka dönüştürülmesi.