Poşet meselesiyle ilgili sorular-yanıtlar

Süpermarket poşetlerinden ücret alınıyor,bunun nedeni ne?

Dünyanın bütün gelişmiş ülkeleri aynı zamanda dünyayıen çok kirleten devler.Kimi hesaplara göreher yıl bir trilyondan fazla poşet bir kere kullanılıp atılıyor.Okyanusların dibinde neredeyse Amerika kıtası kadar poşet yığını bulunduğu tahmin ediliyor. Ücret alınarak plastik poşet kullanımının azaltılması amaçlanıyor.

Göstermelik mi bu uygulama yoksa gerçekten çevreye olumlu bir etkisi var mı?

Bangladeş’te plastik poşetlerinfırtınagiderlerinitıkaması sonucu ciddi sel felaketleri yaşandı.ABD’den örnek verirsem SanJose’deplastik poşetler yasaklandıktan sonra giderdeki tıkanıklık yüzde 90 oranında azaldı. Washington,D.C.’de poşetlerden ücret alınmaya başladıktan sonra tüketim yüzde 60 oranında azaldı.Çin’de0.025 mm’den ince plastik poşetlerin kullanımı yasaklandı ve kullanım yılda 40 milyar adet azaldı.MexicoCity’debenzerbirkanunyürürlükte, UgandaveMumbai’dedekimipoşetlerinkullanımıyasak.İrlanda’dapoşetlerden15 centalınmayabaşladığındatüketimyüzde94oranındadüştü.

İyi de biz poşetleri birçok başka amaç için kullanıyorduk. Mesela çöp torbası olarak… Şimdi çöp torbalarına ayrı para mı vereceğiz?

Evet. Tam olarak uygulanıyor mu bilmiyorum, ama marketlerde çöp poşeti olarak ayrıca satılan torbaların alışveriş poşetlerinden farklı maddeden yapılması gerekiyor. Çoğu poşetin geri dönüştürülmesi epey zor,hattaimkansız.Üzerlerinde geri dönüştürülebilir işareti olsa bilegeri dönüşüm tesisleri poşetleri kabul etmiyor. Sonuçta bunlar da denizleri doldurmaya yarıyor.Çöp poşeti olarak satılan ürünlerin ise dolgu arazilerde kullanılsalar bile doğada daha çabuk çözülebilmesi gerekiyor. Devletlerin yapması gereken sadece poşetlerden ücret almak değil, çöp poşetlerine de ciddi denetleme getirerek çevreye uyumlu olmalarını şart koşmak.

İyi de benim hayatıma ne zararı var poşetlerin?

Plastik poşetlerin alternatifikağıttorbalar mı?

Gerçek çevreciler ikisine de karşı. İnsanın yanında kendi kumaş torbalarınıya da filetaşımasınıöneriyorlar.Sırtçantaları iyi bir alternatif mesela. Ancak sorular da soruları doğuruyor:Kağıt torbaların çevreye maliyeti aslında plastikten daha fazla çünkü ulaştırmak ve dağıtmak için daha fazla enerji gerekiyor. Karbonayak izimizbüyüyor ve iklim değişikline olumsuz katkıda bulunuyor. Ama sonuçtakağıtdoğada er ya da geç kayboluyor, poşet ise onarılmaz hasarlara yol açıyorve ne kadar küçük parçaya ayrılsa da sonsuza kadar plastik olarak kalıyor.

Çevreyi korumak için her şey bitti de sıra poşete mi geldi?

Küçük ama önemli bir adım.Bir yerden başlamamız gerek.Hiç değilse sayıları giderek azalan ağaçların dallarına poşet takılmasını engelleyebiliriz, fena mı olur?Türkiye bu konuda epey geç kaldı. Yurtdışında yaşayan birçok varlıklıTürkbile yaşadıkları şehrin geri dönüşüm geleneklerini bilmiyor, camla plastiği ayırmayıp doğrudan çöpe atıyor çünkü alışmamış, böyle bir bilinç oturmamış. Bir diğer çözüm de hafta bir günet yememek.Yapılan araştırmalar haftada bir gün eti sofradan çıkarmanınsu kullanımınıciddi orandaazalttığı yönünde.Unutmamak gerekir ki önümüzdeki yüzyıllarda dünya savaşının petrol değil su yüzünden çıkacağını iddia eden birçok fütürist var.

Poşetleri toptan yasaklamak daha iyi bir fikir değil mi?

Hayır, çünkü birinin bir şekilde marketten aldığı gıdaları evine götürmesi gerek. Bazen aceleyle evden çıkarken poşet almayı unutuyoruz, bazen işten çıkıp markete uğrarken yanımızda tekrar kullanacağımız bir çanta ya da torba olmuyor. Önemli olan sembolik birücret öderkenbilinç oluşması, insanın kendi kendine ‘Bu poşete gerçekten ihtiyacım var mı’ diye düşünmesi.Marketlerdekaç kere gözü dönmüş bir şekilde poşete onlarca başka poşet avuçlayan aç müşteriler görüp utanmıştım, belki biraz terbiye olurlar şimdi.

Poşete para veririm ama üzerinde market logosu istemem…

Asıl derdin bedavadan mahrum olmak, şimdi buna market reklamı gibi saçma bahanelerle kılıf uyduruyorsun. Keşke gerçekten “No Logo” bir hayat özlemiyle yaşasan, ama böyle bir siyasi bilincin ve yeterliliğinolmadığını hepimiz biliyoruz… Bu “Poşette reklam olmasın” hissiyatı tamamen laf olsun “torba” dolsun diye icat edilmiş bir saçmalık. Buradan muhalefet hareketi de sivil itaatsizlik de çıkmaz, üzgünüm.

Bedava verilen şeyden şimdi ücret almak nedir?

Poşetlerin bedava olduğu bir yanılsama, kasa fişinde yazmıyor diye süpermarketler bunları bol keseden dağıtıyor sanılmasın. Poşetlerin ücretleri zaten geçmişte de çaktırmadan fiyatlara yansıtılıyordu. Benzer şekilde küçük esnaf, bakkal ve manav da çaktırmadan poşetin ücretini zaten alıyor. Türkiye’de her düzenleme devlet eliyle olduğu için bu konuda da şeffaflık için bastırmak gerekiyor. En güzel teşvik kendi poşetini getirene indirim yapmak.Dünyada birçok süpermarket kendi poşetini getirene küçük indirimler sunuyor, teşvik ediyor. Bu uygulamanın Türkiye’de de başlaması gerek ki alışkanlık yayılsın. Sonuçta Türkler bedava sever, poşete 25 kuruş para ödenmesi gibi kendi poşetini getirene 25 kuruş indirim uygulansa…

Aslında süpermarket sahipleri kar etmiyor mu işten?

Evet. Ama zaten poşete çaktırmadan para alıyorlardı. Bu poşet işi vergiye dönüşebilir aslında, bakanlığın yapacağı çalışmayla poşetten Danimarka’daki gibi vergi alınabilir ve çevre projelerine harcanabilir.

***

Kaynakça

Bu yazıdaki bilgileriWired,Qartz,TheGuardianveNational Geographicgibi yayın organlarıyla çeşitli çevre kuruluşlarından derledim. ÖzellikleTheNewYorker’deyıllardır plastik poşetlerle mücadele edenIanFrazier’ınMayıs 2016’da yayımlanan “TheBagBill” yazısını tavsiye ederim.