Neden cep telefonu üretemiyoruz?

Dünyanın önde gelen iki cep telefonu üreticisi Türkiye’de yatırım yapacak. Haber ülkemize için değerli. Ancak şu ana kadar bu sektör için neden yatırımcı çekemedik? Mevcut yerli telekomünikasyon şirketlerini niçin yaşatıp, geliştiremedik? Dolayısıyla sektör için bir ekosistem oluşturmamış olmamız da ciddi bir eksiklik. Gelen yatırımları alkışlarken, geçmişte hatalarımızın halen daha devam ettiğini de unutmamız lazım.

Cep telefon üretmek için adım atan, pazar büyüklüğüne heveslenip, yerli üretim kaşesiyle vergi avantajlarından faydalanmak isteyenler, samimi olarak bir şeyler yapmak isteyenler de oldu. Ama devletin sektörü nasıl destekleyeceğine dair strateji eksikliğinden bir yere gelinemedi. Yabancı yatırımcı çekmeye başladığımız şu günlerde yerlileri sürece dahil edecek modeller üzerinde kafa yorulması, ekosistem oluşturulmasının düşünülmesi iyi olacaktır. Şu an sektördeki 4-5 şirketten bazıları yok olma noktasında, bazıları ise yaşama mücadelesi veriyor.

Türkiye'de yılda yaklaşık 12 milyon mobil cihaz satılıyor. Karşılığında ise her sene ortalama 6 milyar dolar yurtdışına çıkıyor. Enerjiden sonra en büyük cari açığı telekomünikasyon sektöründe veriyoruz. Halbuki 6 milyar dolar yatırım için tartışılmaz şekilde kaldıraç olabilirdi. Olmamış, ama geç de olsa iki önemli yatırımcı geliyor.

Ülkemizde yatırım yapan veya yapacak olan yabancı şirketlerden Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın tanımladığı kriterlere erişenlerin ürünlerine “Yerlilik Belgesi” veriliyor. Piyasada etkin olma imkânı sağlanıyor ve yatırım aşamasında zaten kolaylıklar var. Güney Koreli Samsung ve Çinli Oppo'yu da Türkiye’de yatırıma çeken bu detaylar. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank'ın teknoloji yatırım çekilmesi noktasındaki düzenlemeler bu sebeple önemli. Ayrıca coğrafi konumumuzun da avantajları, ülkemizin nüfusu, dinamik insan kaynağı yapısı, yeniliklere açık olmamız ve cep telefonu tüketimimizin çılgınlık seviyesinde olması dikkat çekiyor.

Doğru teşvik ve yatırım programı olduktan sonra Türkiye’ye gelmek isteyen çok olur. Asıl önemli olan bu gelenlerden Türkiye’nin bir neticeye varmasıdır. Adım adım teknoloji kazanma, marka geliştirme, küresel pazar bulma gibi hususların yönetimi çok daha değerli. Her şeye “yerli” kaşesi vurmak, her ürün için “milli” olma kritere koyma gibi yanlışlarından da kurtulmamız icap ediyor.

Cumhurbaşkanlığı tarafından cep telefonu üreticileri için alınan yatırım teşviki kararıyla Samsung montaj, Oppo üretim için yatırım yapacak. Daha önce de Çinli ZTE’nin Müjdat Altay’ın CEO olarak uzun süre gelişimini katkı sağladığı Türk teknoloji şirketi Netaş’a yaklaşık 100 milyon dolarla ortak olup yönetimine geçtiğini hatırlatmakta fayda var. Ne kadar teknoloji şirketi çekersek, Türkiye bu alanlar için yatırım yapılacak ülke haline dönüşür.

Bir yandan yabancı şirketleri ülkemize çekerken, diğer taraftan onların etrafını, gelişimini yönetmeye odaklanmak gerekiyor. Çin’in bu şekilde yabancı şirketlerden teknoloji öğrendiğini, gelişimi böyle sağladığı biliniyor. Bu tecrübenin üzerine neler koyabiliriz, ona bakmamız şart.

Netice itibarıyla Türkiye’nin 2021’e bu iki yatırım haberiyle girecek olması bile moral açısından kayda değer.

Oppo ve Samsung yatırımları rekabeti de beraberinde getireceğinden Türkiye’de mobil iletişim cihazlarına çok daha uygun rakamlara sahip olma imkanı ortaya çıkacak. Eğer telekomünikasyon için iyi bir ekosistem olursa başka şirketlerin de yatırım için Türkiye gelmesi de söz konusu olabilir.

Böylece Türkiye’de kompakt bir teknoloji olan cep telefonu üretim için ekosistem oluşacak, dolayısıyla nitelikli istihdama da katkı sağlanacaktır. Yurtdışına çıkan 6 milyar dolarlık rakam aşağı düşmeye başlarken, ihracat imkanlarıyla da tablo değişecektir.