Güneş enerjisinde yerlilik sıkıntısı!

Güneş enerjisine dayalı “Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları” ihaleleri kapsamında kurulacak santrallerde yerlilik oranının en az yüzde 70 olması doğru mu, yeterli mi? Bu yerlilik kriteri, Türkiye’de geliştirilmekte olan teknolojileri ve yatırımlar yapan müteşebbislerin çabalarını etkileyecektir.

Ülke kaynaklarıyla yapılmış mevcut yatırım ve başarılara bakarak güneş enerjisinde yerlilik oranının yüzde 100’e çıkarılmasının yolları aranmalı. Aksi halde yüzde 30’luk kısım bu işin teknoloji olarak en hassas bölümünü oluşturduğundan yabancı şirket ve teknolojilere ihaleyle destek sağlanmış olacaktır. Türkiye’deki yabancı yatırımcıların ‘Yerli Malı Belgesi’ aldıkları ürünlerindeki yerlilik oranı da ancak bu şekilde yüzde 100 seviyelerine çıkabilir.

Yüzde 70’lik yerlilik kriteri yabancı şirketlerin kritik malzemeleri yurtdışından getirip Türkiye’de montaj yapması anlamı taşıyor. Bu durumda ülkemizin kaynaklarıyla, insan gücüyle, mühendisiyle yapılan güneş enerjisine yönelik teknolojik çalışmalar etkilenecektir.

Geçen hafta Türkiye'nin 36 ilinde toplam 1000 megavat gücündeki bağlantı kapasitesinin tahsisi amacıyla 10, 15 ve 20 megavat kapasitelerinde olacak şekilde güneş enerjisine dayalı 74 YEKA ihalesi yapılacağı açıklandı. Bu şekilde 36 ile dağıtılması, ihalenin Türk lirası üzerinden yapılması iyi bir yaklaşım. Süresi 15 yıl. Kilovatsaat başına 30 kuruş tavan ücreti üzerinden açık eksiltmeyle en düşük teklifi verenler ihaleyi kazanacak. Ancak yerlilik kriteri bu detaylar içinde farklı bir konuma sahip.

İhale şartnamesinde ‘Yerli Malı Belgesi’ne sahip modüllerin kullanılacağı konusuna vurgu yapılması, bu alandaki yerli teknoloji çalışmaları destekleniyor gibi algısı oluşturuyor. Halbuki bu alanda faaliyet gösteren yabancı şirketler uzun bir süredir Türkiye’deki ürünlerini belli oranda yerlileştirince ‘Yerli Malı Belgesi’ alıyorlar ve ihalelere rahatlıkla giriyorlar. Yerlilik oranlarını sektörlere göre gözden geçirilip ve zamanla yükseltilmedikten sonra yabancı yatırımcı kanalıyla Türkiye’nin teknolojide gelişim yakalaması zor. Güneş enerjisinde de benzer durum söz konusu. Hatta yabancılara tanınan imkanlar kendi şirketlerimizin önüne kesecek duruma gelmiş vaziyette.

Bu sebeple YEKA ihalesinde yüzde 70 kriteri pek fazla bir anlam taşımıyor. Asıl değer ifade eden, teknoloji olarak ülkemize katma değer kazandıracak kısım yüzde 30’luk bölümde kalıyor.

Türkiye’nin her alandaki teknolojik faaliyetleri, başarıları çok kısa aralıklarla önemli gelişmeler gösteriyor. YEKA ihalesindeki yüzde 70 yerlilik kriteri 5 yıl önce anlam ifade ederken günümüzde milli teknolojilerin önünü kesecek bir yaklaşım olarak karşımıza çıkıyor. İlgililerin bu detayları vakit kaybetmeden gündemlerine almasını ümit ediyorum.