Bebeklikten ergenliğe büyüme takibi
Çocukluk döneminin en temel özelliği büyümektir. Çocuklarda normal büyüme, genel sağlığın yerinde olduğunun en önemli göstergesidir. VKV Amerikan Hastanesi Pediatri Bölümü’nden Dr. Hilda Çerçi Özkan’la büyümenin izlenmesi üzerine konuştuk
DOĞUM öncesinden itibaren hızlı bir şekilde başlayan büyüme, yaşa göre değişkenlik göstererek ergenliğin sonuna kadar devam eder. Büyüme izlenirken boy, kilo ve baş çevresi ölçümleri yapılarak büyüme eğrisine kaydedilmelidir. Kontroller doğumdan itibaren ilk ay haftada 1 kez, 6. aya kadar ayda 1, 6. aydan 2 yaşa kadar 3 ayda 1, 2-6 yaş arası 6 ayda 1 yapılmalıdır. 2 yaşından ergenlik sonuna kadar yılda 1 değerlendirmeyle takibe devam edilmelidir.
Genetik, beslenme, hormonlar, metabolik ve psikososyal durum, kronik hastalıklar büyümeyi etkiler. Anne ve babanın boyu çocuğun final boyuyla yakından ilişkilidir.
ÜST ÜSTE 2 YIL BOYUN AYNI KALMASINA DİKKAT!
Çocuklar kalıtsal büyüme potansiyellerine ancak yeterli ve dengeli beslenmeyle erişebilir. Büyümenin hızlı olduğu dönemlerde alınan enerjinin yüzde 10’dan fazlası büyüme için harcanır. Yeterli kalori, protein, vitaminler, demir ve çinko dengeli beslenmede önemlidir. Mucize yaratan bir besin yoktur.
Büyüme, mevsimlere göre de değişkenlik gösterir. İlkbahar ve yaz aylarında daha hızlıyken, sonbahar ve kış aylarında hızı düşer. Mutsuz, stres altında veya ihmal ve istismara uğrayan çocukların büyüme ve gelişmesi bozulabilir. Büyüme aynı tempoda giden bir süreç değildir, aynı çocukta aralıkla büyüme atakları olabilir. Çocuğun yaşıtlarına göre kısa olması, pantolon/ etek boyunun üst üste 2 yıl aynı kalması, büyüme geriliğine ilişkin önemli ipuçlarıdır.
BÜYÜME EĞRİSİNİ KULLANMAK
Büyümenin değerlendirilmesinde kullanılan eğriler, toplumun normallerinden elde edilen, yaşa göre boy, ağırlık ve baş çevresi gelişimini gösteren persantil eğrileridir. Sağlıklı bir çocuğun boyu, eğri üzerinde 3 ve 97. persantil çizgileri arasında yer alır ve çocukluk dönemi boyunca aynı eğri üzerinde devam eder. Çocuğun boyunun persantil eğrilerinde 3. persantil altında olması veya normal persantil eğrileri içinde olsa bile zaman içinde alt persantillere düşme göstermesi ya da anne-babasına göre çocuğun boyunun kısa olması patolojiktir ve tetkik etmek gerekir.
Zamanında doğan bir bebek yaklaşık 5. ayda doğum tartısının 2 katı, 12. ayda 3 katı, 24. ayda 4 katına ulaşır. 2 yaşından sonra yılda 2.5 kg tartı artışı normaldir. Yenidoğan bebeğin ortalama boy uzunluğu 50 santim civarındadır. 1 yaşında doğum boyunun 1.5 katına (ortalama 75 santim), 4 yaşında doğum boyunun 2 katına (ortalama 100 santim) erişmiş olur. Ergenliğe kadar yılda 5-6 cm uzamayla büyüme devam eder. Erkek çocuklar ilk 2 yaşta kızlara göre hafifçe iridir.
Ergenlikte boy büyümesinde fark olur, erişkin kadın ve erkek boyu arasında 12-13 santimlik fark vardır.
KİLO-BOY ORANTISI
BÜYÜME takibinde çocuğun kilosu da önemlidir. Vücut ağırlığının ve boyun ideal oranlarda olması gerekir. Vücut kitle indeksi ağırlık ve boy arasındaki ilişkiyi gösterir. Yaşa ve cinsiyete göre vücut kitle indeksi standartlarına bakılarak değerlendirilir. Vücut kitle indeksi yüzde 5’in altı zayıf, yüze 85 ve üzeri fazla kilolu, yüzde 95 üzeri obez olarak değerlendirilir. Son yıllarda kilo fazlalığının erken tespitinde çocuklarda bel çevresinin takibi de önem kazanmaktadır.
AİLEVİ DE OLABİLİR BİR HASTALIĞA BAĞLI DA
KRONİK hastalıklar, organ yetmezlikleri, kalp, böbrek, karaciğer, kronik bağırsak problemleri, metabolik hastalıklar ve kanserler büyümeyi olumsuz etkiler. Boy kısalığının nedeni ailevi olabileceği gibi, tanı konulmamış bir sendrom, büyüme hormonu eksikliği veya kronik bir hastalığa da bağlı olabilir. İyi bir öykü ve fizik muayeneyle çocuğun değerlendirilmesi, erken tanı ve başarılı bir tedavi için gereklidir.
Ailevi boy kısalıklarında anne-baba boyu kısadır, çocuğun boyu anne-baba boyuyla uyumlu ve büyüme hızı da normaldir. Boy kısalıkları içinde nadir bir neden olan iskelet bozukluklarına vücutta orantısızlık, kol ve bacaklarda kısalık veya iskelet anormallikleri eşlik edebilir. Kilo artışı devam ettiği halde boy büyümesinin duraklaması, büyüme hormonu eksikliği gibi nadir endokrin nedenli sorunları düşündürür.
Sadece kızlarda görülen ve en önemli bulguları boy kısalığı ve ergenlik yokluğu olan genetik hastalık Turner sendromu da patolojik kısalık nedenleri arasında sayılabilir. Boy kısalıklarında tanı koymak için laboratuvar tetkikleri ve kemik yaşı ölçümü gibi değerlendirmeler gerekebilir.
KARMAŞIK BİR SÜREÇ
BÜYÜME üzerine etki eden çeşitli faktörler göz önüne alındığında, büyümenin karmaşık ve birbiriyle ilintili birçok olayın bir sonucu olduğu anlaşılmaktadır. Araya giren herhangi bir hastalık/durum, büyüme sürecini olumsuz etkileyebilir. Büyümede duraklama veya boy kısalığını yakalamak için tüm çocukların sağlıklı da olsalar büyümelerinin izlenmesi son derece önemlidir. Tedavisi mümkün boy kısalıklarında erken teşhisle başarılı tedavi imkânı doğar ve yüz güldürücü sonuçlar elde edilebilir.
