Negatif faiz ve krediyle gelen altın vuruş
Finansal getiriler açısından 2022 yılı ne kadar kötüyse finansal varlıkların büyümesi açısından o kadar iyi geçti. 2021’de 6.2 trilyon lira olan finansal varlık toplamı 2022 sonunda 11.5 trilyon liraya yükseldi. Faiz, döviz ve altındaki tarihi yüksek kayıplara karşılık yurtiçi yerleşiklerin finansal varlıklarının toplamı tüketici enflasyonun 23 puan üzerinde arttı. Yüzde 64.27 çıkan 2022 enflasyonu karşısında finansal varlıklar yüzde 87.2 büyüdü. Reel olarak yüzde 13.9 artan finansal varlıklar yüzde 5.5 artan GSYH’nın iki katından fazla büyüdü.
MEVDUAT BÜYÜMESİNİN ANA KAYNAĞI KREDİ
➔Her yıl dönüşünde hem yurtiçi yerleşiklerin hem de yabancıların finansal varlık hesaplamasını 2022 için de yaptık.
➔Bitişikte yer alan tablodaki rakamlardan da izlenebileceği gibi yurtiçi yerleşiklerin finansal varlıkları iki kanalla büyüdü.
➔En önemli büyüme kanalı TL kredilerin olağanüstü artışıydı. Yani bankacılık sisteminin yarattığı para aynı zamanda TL mevduatın hızlı artışının kaynağı oldu. Açılan krediler anında mevduata dönüşmek durumunda.
➔Açılan kredilerle ödemeler yapılsa, yükümlülükler yerine getirilse, para birkaç kez el değiştirse bile, bu fiziken olmaktan ziyade kayden yapılıyor ve para bankada kalmaya devam ediyor.
➔2022 yılında yurtiçi yerleşiklere açılan kredilerin stoku 4.65 trilyondan 7.21 trilyon liraya yükseldi. Artış 2.55 trilyon lira veya yüzde 55.8 oranında.
➔Yurtiçinde yerleşiklerin mevduatı da 4,90 trilyon liradan 8.22 trilyona çıktı. Artış 3,31 trilyon lira veya yüzde 67.6 düzeyinde. Finansal varlık artışının yüzde 52’si TL mevduattan geldi.
HİSSE SENETLERİ DE ANA YATIRIM ARACI
➔Yerleşiklerin finansal varlığını büyüten ikinci araç ise hisse senetleri. Yurtiçi yerleşikler borsaya artan oranda para koydular ve piyasa paylarını yaklaşık 11 puan artırarak yüzde 70’e çıkardılar. Yerli bireysel yatırımcı sayısı 2 milyon 342 binden 3 milyon 766 bine yükseldi.
➔Hisse senetlerinde yüzde 196.5 yükselmesi de mevcut portföyleri büyüttü. Sonuçta 2021’de 525 milyar lira olan yerleşiklerin hisse senedi portföyü 2022’de 1 trilyon 836 milyar liraya yükseldi. Artış 1.31 milyar lira veya yüzde 250.
➔Hisse senetleri toplam 5.4 trilyonluk finansal varlık artışının yüzde 24.4’ünü oluşturdu. Bu anlamda toplam artışa mevduat yarısı düzeyinde katkıda bulundu.
➔Yine yerleşiklerin hisse senedi büyüklüğü döviz mevduatlarının yarısına vardı. 3.6 trilyon liralık büyüklüğe karşılık 1.8 trilyonluk hisse senedi varlığı oluştu.
➔Yerleşiklerin hisse senetleri varlığı aynı zamanda toplam finansal varlıkların yüzde 16’sına ulaştı. Oran 2021 yılında yüzde 8.5 ve 2018 yılında yüzde 4.8 idi. Bu payıyla hisse senetleri ana finansal varlıklar arasında dördüncü sıraya yerleşti.
➔Birincisi sırada yüzde 40 pay ile TL mevduat, ikinci sırada yüzde 31 pay ile döviz mevduatı, üçüncü sırada miktarını tam bilemediğimiz ama halkımızın çok sevdiği altını var sayıyoruz.
➔Yatırım fonlarındaki büyüme de yüzde 170 düzeyine vardı. 753 milyar liraya çıkan yatırım fonları toplam finansal varlıklar içinde yüzde 6.5 gibi bir büyüklük oluşturuyor.
KREDİYİ ALAN KAZANDI
➔Tablo bu ise finansal varlıklar reel ekonomik büyümenin üzerinde artmaya devam etmiş. Hükümetin hedefi olan yüzde 5.5 büyüme çıkacağından hareketle finansal varlıklardaki reel artışı yüzde 13,9 olmuş. Denge, gelir ve servet dağılımı finansal varlıklardan yana değişti.
➔Burada da belirleyici unsur kredi büyümesiydi. Krediye ulaşabilenler, kredileri alabilenler şanslı ve karlı çıktı.
➔Çünkü kredi faizleri tüketici enflasyonunun üçte biri hatta çoğu zaman dörtte biri düzeyindeydi. Üretici fiyatlarını baz alırsak 8’de bir, 6’da bir düzeylerinde bir seyir söz konusuydu.
➔Haziran ayından bu yana da, dövize gitmesin diye kredi artışlarına çeşitli sınırlamalar getirildi. Bu çerçevede krediye erişim pek çok şirket ve kişi için zorlaştı, krediler ivme kaybederken büyüme oranı da düştü.
➔2022’de rekor düzeye varan negatif faizden dolayı TL tasarruf sahipleri cezalandırılırken, kredi kullananlar büyük avantaj yakaladı. Denilebilir ki yılın altın vuruşu buydu. Bu yolla büyük bir gelir ve servet transferi yapıldı.
➔Dün de belirttiğimiz gibi, 2022’de paradan para kazanmak sadece borsada mümkündü. Bunun dışında gayrimenkul ve reel ekonomik faaliyetlerden, mala ve işe yatırımdan para kazanıldı. Yani bizzat enflasyonun kendisine yatırım yapanlar parasını korudu.
➔Dilimiz döndüğünce anlamaya ve anlatmaya çalıştık ama tablo oldukça karmaşık.
YABANCILARIN PAYLARI AZALDI, PORTFÖYLERİ BÜYÜDÜ
➔Türkiye piyasasındaki yabancı portföy yatırımcıların durumu ve tavrı ise net. Satıp çıkmaya devam ettiler. Hisse senedi ve tahvilden 2022 yılında toplamda 6.2 milyar dolarlık net satış yaptılar.
➔Yabancıların borsadaki payları yüzde 41’den yüzde 29’a indi. Kaybedilen payı yerleşikler aldı. Yabancıların hisse senetlerindeki net bazda satışları 4.2 milyar doları buldu. 2000 yılı satışlarının ardından ikinci büyük satış yılıydı.
➔Buna karşılık portföyleri büyüdü. Çünkü bizim borsa 2022’de yüzde 196.5 primle dünyanın en çok kazandıran piyasası oldu.
➔Hisse senetlerinin değer artışı ile sıcak para diye tanımladığımız yabancıların portföyü 2021’de göre 46 milyardan 60 milyar dolara yükseldi. Bir önceki yıla göre artışı yüzde 30 düzeyinde gerçekleşti. 4 yıl üst üste gerçekleşen sıcak para stokunun azılışı da 2022 ile birlikte son buldu.
YABANCIYA YERLİ PİYANGOSU
➔Normalde yabancıların böyle bir satışı piyasanın genelini düşürücü etki yapardı. Ama 40 yılda bir olan gerçekleşti ve yerlilerin borsaya tarihi akını bu durumu önledi.
➔Hem sat çık hem portföyün 10 milyar dolar büyüsün, gerçekten istisnai bir durum. Yabancıya adeta piyango çıktı.
➔Çünkü 1999 yılından bu yana borsa hiç bu kadar yükselmemişti. Yabancılar da 2018 yılına kadar Türkiye piyasasından bu kadar kararlı ve uzun süren çıkış yapmamıştı.
