Başlangıçta sadece devletler arası ilişkileri ifade etmek için kullanılan ancak on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren işçi sınıfı hareketinin uluslararası dayanışma ve örgütlenmesini sağlayan aynı zamanda sosyalist ve komünist partileri bir araya getiren örgütlenmelerdir.
Kapitalizmin en parlak devri olan on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında çoğunluğunu İngiliz ve Fransız işçilerin oluşturduğu sosyalistler, Polonya'da patlak veren işçi isyanlarına destek vermek ve emperyalist güçleri protesto etmek amacıyla birlik oluşturdular. Birinci Enternasyonal (Uluslararası İşçi Derneği) bu birliğin 28 Eylül 1864'te Londra'da bir araya gelmesiyle teşekkül etmiştir. St. Martins Hall'da gerçekleşen toplantıya Marx (ö. 1883) ve Engels (ö. 1895) başta olmak üzere, Polonya, Almanya ve İtalya'dan da işçi temsilcileri iştirak etmiştir. Daha sonra örgüt 1866 Lozan, 1987 Cenevre, 1868 Brüksel, 1869 Basel ve 1872 Lahey Kongresi olmak üzere 5 kongre daha gerçekleştirmiştir.
İkinci Enternasyonal (Sosyalist Enternasyonal), Birinci Enternasyonal'in 1876'da dağılmasının akabinde 1889 yılında reformist ve devrimci grupların iştirakiyle birçok ülkenin sosyalist partilerin federasyonu olarak şekillenmiştir.İkinci Enternasyonale üye olan partiler hem işçi sınıfının desteğine hem de parlamentoda temsile sahip olmalarıyla önemliydi. Barış ve antiemperyalizm temasıyla tezahür eden İkinci Uluslararası Sosyalist Kongre, büyük bir savaşın çıkacağı endişesiyle son toplantısını 1912 yılında Basel'de yaptı. Kongrede kabul edilen manifestoya göre; her ne sebeple olursa olsun savaşlara karşı tavır almak ve her zaman barışçıl bir çözüme sadık kalmak asıl amaçtır. Bunun mümkün olmadığı anda ise işçi sınıfı bu savaşın egemen güçlerin savaşı olduğu konusunda halkı bilgilendirilecek ve sınıf yönetiminin çöküşünü hızlandıracaktı. Buna rağmen, savaş 1914'te başladığında, Enternasyonal Sosyalist partilerinin çoğunluğu birbirlerine sırtını döndüler ve savaşta kendi hükûmetlerinden taraf oldular, bu durum İkinci Enternasyonal'in dağılmasına neden oldu. Sosyalistlerin tutarsız siyasal davranışları ve peşinden Zimmerwald Solunun hızla örgütlenmesi nihayetinde dünyanın ilk modern komünist partileri ortaya çıkmıştır. Böylece 1919 yılında Üçüncü Enternasyonal'in kurulması için gerekli şartlar da uygun hale gelmiştir.
Üçüncü Enternasyonal'in (Komünist Enternasyonal) kurucu kongresi 2-6 Mart 1919'da Moskova'da V. İ. Lenin'in (ö. 1924) başkanlığında düzenlenmiştir. Kongreye, dünyanın yirmi bir ülkesinden otuz beş parti ve bu partilere ait çeşitli gruplardan elli iki delege katılmıştır. Komünist Enternasyonal'in kurucu manifestosuLev Troçki (ö. 1940) tarafından kaleme alınmıştır. Kurucu manifesto, ziyadesiyle örgütün uluslararası siyasi yönünü vurgulayan aynı zamanda burjuva sınıfının yönettiği devlete ve her türlü ayrımcılığa karşı olan bir bildiridir. Ayrıca Komünist Enternasyonal'in ayrıntılı yol haritası ise 1921 Moskova Kongresi'nde belirlenmiştir. Lenin, Moskova Kongresi'nde marksizmin dar kalıplarına hapsolmanın doğru bir yöntem olmadığını vurgulamıştır. Yine işçi partilerinin faşizme karşı mücadelede ana unsurlardan birisi olduğu tezini savunmuş ve sayılarının çoğalması gerekliliğine vurgu yapmıştır. Ancak Lenin'in ölümünden sonra Troçki ve arkadaşları, Lenin'in uygulamaya geçirdiği tek ülkede, sosyalizm prensibini doğru bulmayarak muhalefete geçmiş ve Birlik üyeleri tarafından desteklenerek Dördüncü Enternasyonal'in yolunu açmışlardır. Böylece dünya devrimi fikri, enternasyonalin gerekliliği ve sürekli devrim Dördüncü Enternasyonal'in ana karakteri olarak ortaya çıkmıştır.
Dördüncü Sosyalist Enternasyonal, Troçki ve arkadaşları önderliğinde Paris'te kurulmuştur. Toplantıda, Avrupa'nın tüm büyük ülkelerinden ve Kuzey Amerika'dan delegeler katılmasına rağmen, maliyet ve mesafe nedeniyle Asya veya Latin Amerika'dan yeterince delege katılamamıştır. Dördüncü Enternasyonal'in yürütmesini temsil eden sekreterlik, 2. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte merkezini New York'a taşımıştır. 2. Dünya Savaşı'nın çıkması ve Troçki'nin öldürülmesiyle Dördüncü Enternasyonal ağır bir darbe almış ve dünya sosyalizmi üzerindeki etkinliğini kaybetmiştir.
YAZAR
İlyas Topsakal
KAYNAK
