Anlaşılabilir bir biçimde sunulan bilgi, işlenmiş veri, malumat. Gündelik hayattaki kullanımın ötesinde teknik bir terim ve özel anlam unsurlarına sahip bir kavram olarak enformasyon, sosyal bilimler, bilgisayar bilimi, sibernetik, matematik, dil bilimi, yönetim, sinirbilim gibi çoklu disiplinlerin keşişim noktasında yer almaktadır.
İlk iletişim kuramı olarak da kabul edilen enformasyon kuramında (matematiksel iletişim kuramı) terim, anlama değil, sinyalin öngörülebilirliğine yani fiziksel formuna gönderme yapılarak kullanılmıştır. Kuramda enformasyon, genellikle bit (enformasyon kırıntısı) cinsinden ölçülür ve kelimenin öngörülebilirliğini ifade eder. Kuramı geliştiren Shannon ve Weaver, enformasyon terimini özel bir anlamda, mühendislik açısından ele alır ve iletişimin anlam boyutu ile ilgilenmezler.
Medya ve iletişim çalışmalarında özellikle de habercilik literatüründen hareketle enformasyon, bilginin kolay iletilebilir ve herkesin anlayabileceği bir biçimde "medyatik dil"e dönüştürülmesi sonucunda elde edilen bir endüstriyel ürün olarak tanımlanabilir. Bir endüstri olarak medyanın haber üretim sürecinde ilgili-ilgisiz her alanda, haber üretim mekanizmasının işleyiş kurallarınca haber değeri taşıyan her veri, haber yazım kurallarınca işlenip bir içeriğe dönüştürmenin sonucunda ortaya çıkan ürün, enformasyondur. Medya endüstrisinin bu işleyişinden hareketle de malumatlar yığını, sıradan insanların anlayabileceği düzeye indirgenmiş iletiler olarak da tanımlanmaktadır.
Medya ve iletişim çalışmalarında zaman zaman birbirlerinin yerine de kullanılan ve taşıdıkları anlam itibarıyla de karıştırılan bilgi ve enformasyon, birbirinden tamamen ayrıt edilen ve kendilerine özgü anlam çerçevelerine sahip iki kavramdır. Enformasyonun ne olduğunu anlamanın en iyi başlangıç noktalarından birisi, bilgi kavramının analiz edilmesidir. Bilgi, genellikle entelektüel bir düzenin uygulanmasını önerir ve veriler yerine logosu ima eder. Bilgi, bir şeyin bilincine varma ve temellendirilmiş inanç olarak tanımlanır. Bilinçte bulunup doğru diye değerlendirilen her şey bilgi adını alır. Enformasyon "haberdar olmak", bilgi "bilmek" ile ilişkilidir.
Veri, bilgi, yazmak, konuşmak, işaret ve sembol gibi birçok kelime enformasyon düşüncesini taşır. Bir isim, bir şiir, bir sayı tablosu, bir roman ve bir resim, enformasyon adı verilen ortak nitelikler içerir. Medya ve iletişim sektörünün dönüşüm ve dijitalleşmenin toplumsal alanların tümünü etkileyen yeni boyutlarıyla birlikte yeni bir akademik çalışma alanına dönüşmeye başlayan enformasyon felsefesi, enformasyon etiği, enformasyon yönetimi gibi alanların bilgi birikiminden hareketle bir tanımlama yapılabilir. Luciano Floridi enformasyonun üç perspektiften hareketle tanımını yapar: (1) Çevreye ait enformasyon olarak da bilinen gerçeklik olarak enformasyon (ne doğru ne de yanlış olan fiziksel sinyal kalıpları gibi), (2) gerçeklik hakkında enformasyon (semantik enformasyon), (3) gerçeklik bilgisi (genetik, algoritmalar, düzenler gibi yapılar).
Floridi, enformasyon yaşam döngüsü kavramsallaştırmasıyla döngünün aşamalarını ve unsurlarını şu şekilde sıralar: Oluşum/ortaya çıkma (keşfetme, tasarlama, yazma vb.), kayıt, iletim (ağ oluşturma, dağıtma, erişme, alma vb.), işleme ve yönetim (toplama, doğrulama, birleştirme, değiştirme, düzenleme, indeksleme, sınıflandırma, filtreleme, güncelleme, sıralama, depolama vb.) ve kullanımı (izleme, modelleme, analiz etme, açıklama, planlama, tahmin, karar verme, talimat verme, eğitme, öğrenme vb.).
Veri, bir gerçek hakkında değer sunan bir karakter dizisi ve enformasyonun ilk ve ham halidir. Dolayısıyla işlenmemiş enformasyondur. Veri, tek başına anlam ifade etmeyen sayı, sembol, harf gibi ifadelerden oluşur. Enformasyon ise verinin bilgiye dönüşmeden önceki evresidir. Organize edilmiş bir veri seti olarak tanımlanabilen enformasyon, verinin işleme tabi tutulmasından sonra aldığı anlamlı bir biçimidir, bir içeriği ve amacı bulunmaktadır. Bilgi, enformasyon ve verinin üst seviyesinde konumlandırılır. Enformasyonun tanımlanması, incelenmesi, değerlendirilmesi, sentezlenmesi ve sonunda bir karar verme sürecinden geçirilmesiyle bilgiye ulaşılmış olur. Bilgi, enformasyonun algılanmasına bir bakış açısı getiren kişisel deneyimlerin, değerlerin ve kavrayışın bileşimi iken enformasyon ise verinin derlenerek belirli bir amaca dönük olarak organize edilmesidir.
YAZAR
Hediyetullah Aydeniz
KAYNAK
