Aşırıcılık nedir?

Toplum içindeki ana akım ile mutedil görüşlerden ve hareket biçimlerinden kopuk, bu görüş ve davranışlardan farklılaşan bir düşünme ve hareket tarzıdır. Aşırıcılar ana akım görüşlere, düşüncelere, davranış kalıplarına, siyasi ve toplumsal kurumlara ve uygulamalara karşıttır ve bu yaklaşımları benimseyenlere hasmane tavır takınır. Aşırıcılık, gruplar arası ilişkiler bağlamında ise bir grubun kendi mensubu olduğu grubun beka ve başarısının dış gruba ya da diğer gruplara karşı hasmane adım atılmadan sağlanamayacağını düşünen yaklaşım olarak tanımlanabilir. Karşı veya diğer gruplara uygulanabilen düşmanca davranışlar sözlü saldırı, ayrımcı müdahale, şiddet ve soykırım şeklinde özetlenebilir. Şiddet sadece fiziksel nitelikte olmak zorunda değildir. Ayrımcılık, sözlü saldırılar, kültürel baskılar, psikolojik şiddet ve temel haklardan mahrum bırakma girişimleri de şiddet kapsamında yer almaktadır. Daha geniş ölçekte bireyler veya gruplar devleti, diğer ülkeleri, diğer dinlerin, ırkların, mezheplerin ve etnik grupların mensuplarını hasımları olarak görebilmektedir.

Siyasi gücü elde etmek, belirli kolektif ve siyasi hedeflere ulaşmak amacıyla bireysel özgürlüklerin kısıtlanması, toplu katliamların yapılması ve bu eylemlerin meşru görülmesi de siyasal aşırıcılıktır. Bu çerçevede aşırıcılık katı ve dogmatik ideolojik doktrinlere dayanan homojen bir toplum yaratmayı hedefler. Aşırıcılar tüm muhalefetin bastırılması ve azınlıkların boyunduruk altına alınmasıyla oluşacak bir toplum arayışındadırlar. Çoğu zaman esneklikten uzak, tek nedenli açıklama biçimleri ve yaklaşımlara sahiptirler. Devlet otoritelerinin böylesi eylemlerin ortaya çıkmasında merkezi rol oynayabileceği ve bu eylemleri kabullenmek istemeyenlere karşı devletler tarafından siyasal baskı ve şiddet uygulanabileceği de ayrıca vurgulanabilir. Aşırıcı yaklaşım devlet otoritesine sirayet ederse farklı yaklaşımlara, bakış açılarına ve hayat tarzlarına müsamahalı davranılmaz; hatta bu farklılıkları ortadan kaldırmaya yönelik fiziksel şiddeti de içeren müdahalelerde bulunulabilir.

Aşırıcılık çoğu zaman bir radikalleşme süreci sonucunda varılan ve benimsenen bir yaklaşım olarak ortaya çıkar. Radikalizm (radicalism) ve aşırıcılık (extremism) arasında bir ayrım mevcuttur ve bu ayrım önemli bir farklılığı ifade etmektedir. Radikalizm daha ziyade zihinsel bir dönüşüme, hayata dair duruşa ve toplumsal çevreye ilişkin bir değişime karşılık gelmektedir. Aşırıcılık ise bu dönüşüm ve duruşu hukuki veya toplumsal normlar dışındaki yöntemlerle elde etmeye yönelik farklı türde eylemselliklere de işaret etmektedir. Bu yönüyle literatürde terörist eylemlerle eşleştirilen, daha çok aşırıcılık olgusudur. Radikalleşme daha ziyade buna altyapı sağlayan düşünsel, organizasyonel ve kişisel dönüşüm sürecini ifade etmektedir. Radikallik ve aşırıcılık ise bu dönüşüm süreci sonucunda ulaşılan merhalelerdir.

Radikalleşme şiddet içeren bir değişim ve dönüşüm formunu olumlayarak onaylar ancak bu olumlama ve onaylamanın şiddet içeren bir eyleme dönüşmesi belirli şartlara bağlıdır. En radikal zihinler ve kişiler doğrudan terör eylemlerinin failleri olmayabilirler. Bu eylemlere zihinsel ve toplumsal meşruiyet kazandıran ve bu eylemlerin yapılabileceği bağlamı oluşturanlar radikallerdir. Bu eylemleri bilfiil hayata geçiren ve şiddet yoluyla değişim ve dönüşümü hedefleyenler ise aşırıcılardır. Bu yönüyle bütün aşırıcılar özünde radikaldir ama bütün radikaller aşırıcı olmayabilir. Devletlerin yazılı kurallarına, hukukuna ve yerleşik normlara karşı çıkmak aşırıcıların temel özelliklerindendir. Devletlerin yerleşik insan hakları normlarını ve uluslararası hukuku ihlal ederek şiddet uygulaması da aşırıcılık kapsamında değerlendirilebilir. Bu yönüyle aşırıcılık aynı zamanda siyasi ve hukuki bir kavramdır. Nazizm, Irkçılık, İslam Düşmanlığı gibi ideolojiler de aşırıcılık kapsamına girer.

Aşırıcılar siyasal ve toplumsal değişimin şartlarını oluşturmak ve zorlamak için şiddet kullanmaya yatkındır. Bu yönleriyle köktencilerden farklılaşırlar. Radikalizm ile aşırıcılık arasında ince bir çizgi vardır. Yani radikallerde de aşırıcı yorum ve pratikler bulunmaktadır. Bu iki dinamiği pratikte birbirinden ayrıştırmak kolay değildir. Organizasyonel boyutları ile aşırıcılık çok önemli ölçüde kolektif bir eylem tarzıdır. Avrupa'da aşırı sağ akımlar üzerine çalışmaları olan Cas Mudde aşırıcılık ile radikalizmi şöyle ayrıştırır: "Radikalizm anayasaya karşıdır ancak aşırıcılık anayasaya düşmandır." Anayasa ve diğer yasalar, hukuki ve insani normlar karşıtı eylemlerde bulunmak aşırıcıların amacıdır. Radikaller sadece karşıtlık noktasında kalıp yasa dışı eylemlere geçmeyebilirler.