Canlı olaylar ile süreçleri konu alan dallı budaklı biyoloji bilimine -daha doğrusu, bilimlerine- ilişkin 'salt deney alanını aşan' sorunları, bu bilimin felsefesi ele alır. Adından da anlaşılacağı üzere biyoloji felsefesi, yalnızca bir çeşit (teorik) doğa bilimi olmayıp aynı zamanda felsefenin de koludur. Böylece araştırma yöntemleri İle çalışma üsluplarından kimisini felsefeden, kimisini de canlılar, dolayısıyla, deneysel doğa bilimlerinden devşirir. Öyleyse biyoloji felsefecisi, denel (eksperimental) biyolog olmadığı gibi, genel felsefeci de değildir. Öncelikle felsefenin teorik, öyle ki zaman zaman spekülatif akıl yürütme tutumuyla, biyologların deney verilerini geniş bir bağlamda dile getirmekle yükümlüdür.
Biyoloji felsefesinin işi, denel biyolojinin kendi deney verilerine ilişkin sunduğu dar kapsamlı ifadeleri mantıkça irdeleyip -analiz- bunlar arasında yine mantıkça bağlar kurarak -sentez- kuşatıcı -teorik- açıklamalara ulaşmaktan ibaret değildir. Bunun yanında, deney verilerinin dile getirilişi üstüne girişilmiş açıklamaları, biyolojinin dışında kalan alanlarda kullanılan ifadelerle ilgi içerisine sokarak pek geniş kuşatımlı anlatımlara başvurmak da; biyolojideki deney ile teorik gelişmelerin, özellikle insan hayatını nasıl, nereye dek etkileyebileceklerine yahut etkilemeleri gerektiğine dair tahminler yürütüp belirlemelerde bulunmak da, biyoloji felsefesinin görev alanına girmektedir.
Denel biyolojiden de genel felsefeden de farklı bir araştırma kolu olan biyoloji felsefesi, Teorik Biyoloji, Biyoloji Tarihi ve Biyoloji Ahlakı olarak kendi içerisinde yine belli sayıda birtakım ikincil dallara ayrılabilen üç anadal halinde incelenebilir:
1-Teorik Biyoloji: a) Biyolojinin Bilim Teorisi; b) Biyomatematik
2-Biyoloji Tarihi: a) Biyofelsefe Tarihi (Metabiyoloji Tarihi ve Parabiyoloji Tarihi); b) Biyoloji Bilimlerinin Tarihi.
Biyoloji Ahlakı: a) Canlılar bilimine bağlı değişik kolların ortaya koydukları veriler ile biyolojinin dışında kalan alanların sundukları veriler arasında bağlar kurularak canlıların, özellikle de insanların, gerek birey -davranış biliminde olduğu gibi- gerekse toplu haldeki -sosyobiyolojide olduğu gibi- yaşayışlarının, ayrıca çevreyle olan alışverişlerinin -çevre biliminde olduğu gibi- düzenlice ele alındığı alan, b)Tıp Ahlakı (deontoloji).
Biyoloji felsefesi, canlılar bilimine konu olan olaylar ile süreçleri tutarlı bir bütünlük halinde derleyip toparlamanın yanında, biyolojinin dışındaki bilimler, din ile sanat gibi kültür kurumlarını da hesaba katar. Bu da doğaldır. Çünkü biyolojinin, özellikle de onun felsefesinin madem asıl amacı insan yaşamasını bir bütün olarak görüp açıklamaktır, öyleyse insanın dirim (biyotik) tabanı kadar onun yapıp ettiklerini de göz önüne almak zorundadır.
Temelde canlı olan insanın eylemlerini düzenleyen -kuralkoyucu (normativ)- yahut tasvir eden -tasvirci (deskriptiv)- Ahlakın (etik), ilkelerini canlılığı dikkate alarak tesbit etmesi gerektiği açıktır. Ne yazık ki bu nokta bugüne değin özellikle Batı düşünce geleneğinde önemli ölçüde ihmale uğramıştır. İşte biyoloji Ahlakı (biyoetik), canlı varlık olarak insanın, doğal çevresini eylemleriyle yapma (sun'i) ortama dönüştürmesini, öte yandan da bu eylemlerin doğurduğu sonuçları kah toptan, kah tek tek ele alan bir biyoloji felsefesi anadalıdır.
YAZAR
Teoman Duralı
KAYNAK
