Yaşayan bir volkan üzerine kurulu Santorini

Ay ışığının altındaki manzaralar, siyah ve kırmızı renklerdeki sahiller, katılaşmış lavdan oluşan çakıl taşları hepsi bir volkanın üzerinde olduğunuzu hatırlatır. Yunan adasının insanın başını döndüren bu güzelliği, bölgenin çılgın volkanik geçmişinin bir sonucu aslında.

Santorini, nefes kesici hilal şeklindeki kalderası ile ünlü elbette; yarısı su altına kalan bu kaldera, dünyanın tek batık kalderası. Yaklaşık 3600 yıl önce, bilinen en büyük volkanik patlamalardan birinin sonucu olarak ortaya çıkmış. Patlama o kadar büyükmüş ki Santorini’deki antik şehir Akrotiri’yi yok etmiş, adanın yerleşiklerinden denizci Minos uygarlığına ölümcül bir darbe vurmuş.

Santorini, günümüzde ise lüks villaları ve otelleri, görkemli düğünlere ve fotoğraf çekimlerine ev sahipliği yapan rüya gibi ortamı ile Yunanistan’ın en romantik tatil destinasyonlarından biri. Adanın, deniz seviyesinin yaklaşık 300 m üzerinde yer alan sarp volkanik yamaçları, kenarlarda dengeyi bulmuş beyaz renkli evleri ile etkileyici bir coğrafik tablo yaratıyor. Gezegenin en çok fotoğraflanan bölgelerinden biri olmasına şaşmamak gerek.

Derinlerin gizemi

Santorini, 400 bin yılda 100’den fazla patlamanın görüldüğü, Avrupa’nın en önemli volkanik bölgelerinden olan Helen Volkanik Yay’ının bir parçası. Doğu Akdeniz’in en aktif ve potansiyel en tehlikeli volkanı Kolumbo, Santorini’nin 8 km kuzeydoğusunda yer alıyor ve aynı volkanik sistemin bir parçası olarak görülüyor.

Ege Denizi’nde su altında bulunan Kolumbo, yaklaşık 400 yıldır sessiz; ancak uykuda değil. En son, 1650 yılında patladığında 70 kişiyi öldürmüş, 12 metrelik bir tsunamiyi tetiklemişti. Sonrasında ise toksik gazlar ve kalın bir duman tabakasıyla birlikte kayıtlara, şiddetli depremler ve artçı sarsıntıların etkileri geçmişti.

Bilim insanları, Kolumbo’nun patlaması durumunda ortaya çıkacak tahribatın boyutundan haberdarlar. Dünyanın en kapsamlı oşinografik keşif gezilerinden biri buraya yapıldı ve volkan son 20 yıldır daha fazla gözleniyor. ABD’nin en büyük araştırma gemilerinden The JOIDES Resolution derin sondaj gemisi, aralık 2022 ile şubat 2023 tarihleri arasında, ilk Akdeniz görevi kapsamında Santorini’ye gitti.

Yanardağ bilimci ve keşif gezisi şefi Tim Druitt, geminin “bölgeye tam teşekküllü bir su üstü laboratuvarı” getirdiğini söylüyor. Deniz yüzeyinden 8000 m kadar dibe erişebilen araştırmacılar, daha önce ulaşılamayan dip tortularından örnekler alarak bölgedeki volkanik tarihi baştan yazmaya koyuldular.

Elde edilecek veriler sayesinde, yalnızca gelecek patlamaları öngörmek mümkün olmayacak; aynı zamanda da milyonların üzerinde tehdit yaratan dünyanın diğer aktif volkanlarının davranışlarını açığa çıkarmak da mümkün kılınacak. Ayrıca volkanlar ile depremler arasındaki bağlantı üzerinde de çalışmalar yapılıyor.

Krater yürüyüşleri ve termal kaynaklar

Santorini’de bolca bulabileceğiniz turistik tekne gezintileri ile Santorini volkanik kompleksini oluşturan adalardan, ulusal jeoloji parkı Ne Kameni volkanına da gidebilirsiniz.

Nea Kameni en son 1050lerde patladığını anlatan seyahat acentesi Satorini View’un CEO’su Marios Fytros, “insanlar bir volkan kraterinin tepesine çıkmanın heyecanına bayılıyorlar. En popüler gezi rotalarımızdan biri bu.” diye devam ediyor. Tur, Palea Kameni adasının yakınlarındaki volkanik kaplıcalardan devam ediyor, Santorini yamaçlarının karşısında güvertede akşam içkisiyle sona eriyor.

Bir diğer popüler turlardan biri de insana volkanik gücün nasıl bir şey olduğunu alenen gösteren Akrotiri arkeolojik sit alanı bölgesine giden tur. Bronz Çağında var olmuş bu şehir, 3600 yıl önceki patlamada tamamen yok olmuş; neredeyse 32 km yüksekliğe ulaşan küller ve taşlar, insanlara deyim yerindeyse mezar olmuş. 1700 yıl sonra ise aynı felaket, Pompeii’lileri vurmuş.

Küllerden ve lavlardan kurtulan günümüzün Akrotiri’si capcanlı renkli freskleri ile sapasağlam ayakta duruyor.

Kaynayan volkan

Santorini, global şöhreti sayesinde ülkedeki en büyük turizm yatırımlarını alan yer konumunda. Hilton ve Nobu, geçtiğimiz birkaç yıl içinde adaya yerleşen markaların arasında; gayrimenkul fiyatları ise ülke çapında zirvede.

Ancak Kolumbo’yu yakından izleyen jeologlar, yeni bir büyük patlamanın kapıda olduğu konusunda uyarıyorlar.

Tabi ki jeolojik ‘zaman’ söz konusu olduğunda, yıllar ultra yavaş geçiyor. Öyle ki adadaki emlakçılar, gayrimenkul satışı yaparken volkanik aktivitenin hiçbir şekilde sorun teşkil etmediğini söylüyor.

Kolumbo, patladığı zaman kilometrelerce yükseklikte bir patlama yaratabilecek ve tsunami tetikleyebilecek kapasiteye sahip. 10 yıl önceki hareket artışı endişe yaratmış, ama aktivite kısa süre içinde dinmişti.

Volkanik yemekler ve şarap

Yerel halkın günlük hayatlarında volkanı düşünecek vakti yok pek. Ada, yaz aylarında tamamen dolu. Santorini’nin kendine has morfolojisi kalabalıkları çektikçe, aşırı turizm adanın en büyük sorunlarından biri haline geliyor. Geçen yıl, Uluslararası Jeolojik Bilimler Birliği, UNESCO ile birlikte Santorini kalderasını dünyanın en önemli 100 Jeolojik Dünya Mirası Bölgesi listesine aldı.

Otellerin ve restoranların ötesinde, adadaki her türden iş kolu volkanla ilişkili. Yerel üretilen kozmetik ürünleri minerallerle dolu; bölgenin kendine has topraklarında premium yemek malzemeleri yetiştiriliyor. Santorini çeri domatesine ithaf edilmiş bir müze bile var burada; adada yetişen bakla ise ülkenin en iyisi olarak kabul ediliyor.

Bir de adanın turizmden sonra en meşhur ihracat ürünü var: Şarap. Lokal halka göre adada sudan çok şarap var.

Neredeyse 77 kilometre karelik adanın beşte biri üzüm bağlarıyla kaplı; bunların çoğunluğu, beyaz şarap yapımında kullanılan gevrek, kuru ve tabi ki mineral tadında yerel assyrtiko üzümlerine ayrılıyor.