Bir yudum kahve vücudumuzda neler yapar?
Kahve gezegendeki en yaygın içeceklerden biri: Günde 2 milyar fincandan fazla kahve içiyoruz. Sadece kokusu bile etkilerinin başlamasına yetiyor.
Kahve gezegendeki hem en yaygın hem de en değerli içeceklerden biri. Tayland'da sadece Black Ivory Coffee Company Ltd tarafından üretilen ve Arabika kahve çekirdeklerini tüketen fillerin dışkısından elde edilen bir kahve markası olan Black Ivory'nin kilosu 2.000 £'dan fazla.
Dünyada her gün 2 milyar fincandan fazla tüketilen kahve, 11 milyon hektarın üzerinde yetiştirilen, dünyanın en önemli mahsullerinden biri. Kahve kelimesinin kökeni kahve ağacının ilk bulunduğu yer olan Habeşistan'ın Kaffa yöresinin Arapça karşılığı qahwah kelimesine kadar gidiyor.
Kafein üreten bitkilerin kökeni 700 bin yıl öncesine dayanır ve dünyadaki tüm bitki türlerinin sadece 63 tanesi kafein üretebilir. Kafein bitkiler tarafından esasında diğer canlıların kendilerini yemelerine karşın kendilerini savunma amaçlı sentezlenen kimyasal bir toksik maddedir. Kafein çoğu canlı için zararlı ve hatta öldürücüdür. Örneğin 1948’de İsviçreli farmakolog Peter N. Witt, çeşitli maddeler etkisindeyken örümceklerin ağlarını nasıl ördükleri üzerine bir araştırma gerçekleştirmiş. Araştırma sonucunda kafeine maruz bırakılan örümceklerin ağ örme simetrisi bozulmuş ve ağ tasarımları düzensiz bir hal almış.
Kahve tam olarak size ne yapıyor?
Kafeinin sizi uyandırdığına, uykunuzu açtığına ve spor performansınıza etki ettiğine dair belli belirsiz fikirleriniz ya da hisleriniz olabilir, ancak günde kaç bardak kahvenin güvenli olduğunu biliyor musunuz? Tipik bir americano'nun, kafein dışında yüzden fazla aktif bileşen içerdiğini düşünürseniz, günde 3 bardaktan fazla içtiğiniz bu içeceğin ya da sabahları içtiğiniz duble espressonun vücudunuzda neler yaptığını bilmek istemez misiniz? İlk yudumu aldıktan sonra gerçekte ne olur? Vücudu nasıl uyanık tutar? En sağlıklı içme şekli hangisidir? Günde kaç bardaktan fazlası zararlıdır? Kaç bardağı ölümcüldür? İşte kahve hakkında bilmeniz gereken her şey...
Kahve içtikten ne kadar süre sonra kandaki kafein seviyesi en yüksek noktaya ulaşır?
Bir yudum bile almadan sadece kokusuyla kahvenin etkileri başlayabiliyor. 2019 yılında, yaşları 18-22 arasında değişen 80 kişiyle yapılan bir araştırmada, sadece kahve kokusunu teneffüs etmenin bile hafızayı canlı tuttuğu ve sinir sistemini hızla uyardığı gözlemlendi. 2008 yılında yapılan bir başka araştırmada, bir fincan kahvenin etkisi, içtikten sadece 10 dakika sonra ortaya çıksa da kandaki kafein oranı kahve içtikten 45 dakika sonra en yüksek seviyeye çıkıyordu.
Kahve sinir sistemini nasıl ayakta tutuyor?
Kafein, merkezi sinir sistemi uyarıcısı olarak işlev görür. Sizi uyarır ve konsantrasyonunuzu artırır, ama aynı zamanda daha sinirli ve endişeli hale gelirsiniz. Bunların hepsi, kalp atış hızınızı, kan akışınızı ve uyku-uyanıklık döngülerinizi düzenlemeye yardımcı olan vücudunuzun adenozin reseptörleri ile ilgilidir.
Vücudumuzdaki yorgunluk hissi beyindeki adenozin reseptörleri tarafından sağlanır. Adenozin kendi reseptörlerine bağlandığında yorgunluk hissi yaratır. Kahve içtiğimizde kafein adenozinle yarışır ve bu reseptörlere bağlanır. Reseptörleri işgal eder, yorgunluk ve uyuşukluk hissi başlamaz. Bu sayede enerji hissiyatı artar ve yorgunluk hissi azalır. İşte kahvenin uyarıcı etkisi buradan kaynaklanır.
Kafein sinir hücrelerinizi kandırabilir ve adenozinin işini yapmasını engelleyebilir. Bu, artan uyanıklığı teşvik ederken aynı zamanda beyin uyarıcılarının çılgınca çalışmasını sağlar. Bu durum ruh halini yükseltir, zinde hissedersiniz ancak yüksek dozlardan sonra kaygıya da yol açabilir. Vücudunuz bir süre sonra kafeinin etkilerine uyum sağlarken, farklı kişiler aynı miktarda kafeine çok farklı tepkiler verebilir.
Kahve zihinsel ve bedensel performansı gerçekten artırabilir mi?
Kesinlikle evet.
Amatör bisikletçiler üzerinde 2020 yılında yapılan bir araştırma kahvenin performansı ortalama %1,7 oranında artırdığını buldu. Bu miktar fazla gibi görünmese de sporcular için çok önemli. Uzunca bir süredir yapılan çalışmalar kafein tüketimi ile atletik performans arasında pozitif bir ilişki olduğunu kanıtlara dayalı olarak ispatlıyor. Başka bir deyişle kafein sporcu performansının artmasına katkı sağlıyor. Yapılan bir çalışmada sporcuların en az %68’inin kahveyi düzenli olarak tükettiği görülmüştür
Kahve merkezi sinir sistemi uyarıcısı olduğu için asıl etkisi motor koordinasyonunu ve reaksiyon hızını artırmasıdır. Sporcunun reaksiyon hızının artması ciddi bir avantaj sağlar. Özellikle futbol, tenis, basketbol gibi sporlarda reaksiyon hızının ve odağın artması sporcunun yaptığı hareketleri ve etrafında gerçekleşen olayları daha hızlı analiz etmesini ve daha hızlı reaksiyon göstermesini sağlar.
Performans avantajının kaynağı kafeindir
Bu performans avantajı kafein kaynaklıdır. Sporcular en çok kahve formunu tüketiyor olsalar da diğer formların daha güçlü bir etkiye sahip olduğu biliniyor. Analizlere göre İngiltere'nin en sevilen kahve zinciri Costa Coffee dükkanlarında yapılan orta boy bir kapuçino 325 mg kafein içerirken, Starbucks'larda bulunan kapuçinodaki kafein miktarı sadece 66 mg olarak kaydedildi. Daha kafa karıştırıcı olansa 2003 yılında yapılan bir araştırmada, aynı kahvecide art arda 6 gün boyunca alınan aynı kahvede çok çeşitli kafein konsantrasyonlarının bulunması oldu. Kahve formunda bu belirsiz kafein oranları her zaman mevcut.
Beslenme ve Fitness eğitmeni Dr. Mike T. Nelson, bu kafein farkının kahve çekirdeğiyle ilgili olduğunu söylüyor. Örneğin, standart robusta çekirdeklerinin kafein içeriği arabica çekirdeklerinden daha yüksek. Ancak başka faktörler de var; örneğin kahveyi kavurmak kafeini parçalıyor, bu nedenle genel olarak daha koyu renkteki çekirdekler daha düşük kafein içeriğine sahip oluyor. Kahve zincirleri çekirdekleri ve demleme yöntemini kontrol etmeye çalışsa da kafein içeriğindeki değişkenlik hala oldukça yüksek.
Bu nedenle Nelson'ın sporculara önerisi şu: Eğer kahveyi yalnızca performans artırıcı olarak kullanmak istiyorsanız hap (kapsul) şeklinde almanızı öneririm çünkü ancak bu şekilde aldığınızda kafeinin kontrolü elinizde olur. Kapsül formunda alınan kafeinin diğer formlara kıyasla etkisi geçene kadar 2- 3 km daha uzun koşu mesafesi ortaya çıkardığı belirlenmiştir.
Gün içinde kahve içmeyi ne zaman bırakmalıyız?
Bu hala hararetle tartışılıyor. Kafeinin yarısı, siz kahve içtikten 6 saat sonra bile hala vücutta olur, yani son espressonuzu saat 16:00'da içerseniz, kafeinin yarısı, gece için dinlenmeniz gereken saat 22:00 sularında kanda hala aktiftir. Kafeinin kan dolaşımından tamamen temizlenmesi 10 saati bulabilir. Pek çok insan kahvenin 14:00 veya 15:00'ten sonra içilmemesi gerektiğini düşünüyor. Tabii bu, sabahları istediğiniz kadar içebileceğiniz anlamına gelmiyor.
Profesyonel futbol takımlarıyla çalışan bir uyku koçu olan Nick Littlehales, kahve içmenin dengeli bir şekilde olması gerektiğini anlatıyor: Sabahları arka arkaya üç kahve içen birçok insan görüyorum. Öğle yemeği saati gelmeden bin - bin 500 mg yüklendikten sonra kahve içmeyi bırakıyorlar. Bu mantıklı değil. Önemli olan, hızlı bir kafein yüklemesinden sonra kafeini bir anda kesmek yerine ölçülü olmak, enerji ihtiyacınızı gözlemlemek, stratejik olarak ihtiyacınızın olduğu önemli zamanlarda size yardımcı olması için kafein almaktır. Kahveyi doğru olarak bu şekilde tüketin.
Bir günde kaç bardak kahve içmek güvenli?
Aşırı tüketiminin artan kanser veya kalp problemleri riskiyle bağlantılı olabileceğini iddia eden bazı çalışmaların yanısıra, günde birkaç fincanın faydalı olduğunu ortaya çıkaran çalışmalar da vardır. Bilim bu konuda hala net değil.
2017'de 200’den fazla çalışmanın meta-analiz incelemesine göre kahve tüketimi normal alım seviyesinde yani günde 3-4 fincan sınırlamasıyla güvenlidir ve muhtemelen sağlığınıza zarar vermek yerine fayda sağlar. Yani maksimum kafein alımı günde 400 miligramı geçmemeli yani 3 bardak kahveyi.
Johns Hopkins Üniversitesi Psikiyatri Bölümü’nde uzman Dr Matthew Johnson günde 12 bardak kahve içen öğrencilerin şiddetli anksiyete sorunlarıyla uğraştığına dair vaka raporlarının bulunduğunu söylüyor. Aşırı dozda kafein tüketmenin, “insanların birkaç kafein hapını beraber kullandığı veya Red Bull gibi enerji içeceklerinden fazla tükettiği durumların haricinde” kolay bir şey olmadığını ekliyor. Johnson, bir kişinin fazla kafeinden hayatını kaybedebileceğini ancak bunun için kişinin bir günde 14 bin miligram kafein alması yani 140 fincan kahve tüketmesi” gerektiğini söylüyor.
Peki ya kahvenin faydaları?
Kahvenin ruh halini yükselten etkilerinin uzun vadede faydalı olabileceğine dair bazı kanıtlar var. Gözlemsel çalışmaların 2016 meta-analizinde, kafein tüketiminin depresyon riskini azalttığı bulunurken, 2010'da Finlandiya'da yapılan bir araştırmaya göre kahve tüketmek de benzer şekilde depresyon riskini azaltıyor. Finlandiya çalışmasında, kahve dışında diğer kafeinli içeceklerin tüketimi, aynı sonuca ulaştırmadı. Bu da özellikle kahvede ruh halini etkileyebilecek bir şey olduğunu düşündürüyor. Teoriye göre kahve antioksidan içeriği oldukça yüksek olan bir besindir. Yüksek antioksidan içeriği sayesinde düzenli olarak kahve tüketen bireylerde karaciğer kanseri ve kolorektal kanser türleri başta olmak üzere birçok kanser türüne yakalanma riskinin önemli ölçüde azaldığını gösteren bilimsel araştırmalar söz konusudur.
Kahve ayrıca yağ yakmaya da yardımcı olabilir, ancak en çok egzersizle birlikte etkilidir. Beslenme ve Fitness eğitmeni Dr. Mike T. Nelson, yağdan kurtulmak için önce yağı hücreden ayırmanız ardından yakmanız gerekir diye anlatıyor. Kafein lipolizi artırır. Lipoliz ile vücudunuzdaki yağ depoları parçalanmaya başlar ve enerjiye dönüşür. Kısacası, kafein metabolizmanızı hızlandırır ve yağ yakmaya yardımcı olur. Bu nedenle, sabah antrenmanınızdan önce hızlı bir fincan içmek size enerji artışı sağlamaktan daha fazlasını yapar.
Kahveyi ne şekilde içeceğiz?
Nasıl içtiğiniz bir fark yaratır mı? Evet.
Koyu çekirdeklerde kafein oranı daha düşüktür, daha az antioksidan ve daha düşük seviyelerde klorojenik asit içerir; klorojenik asit vücudu enflamasyona ve hücre hasarına karşı koruyan bir bileşendir. Çekirdekleri ne zaman öğüttüğünüz değil ne kadar öğüttüğünüz önemlidir. Daha ince bir öğütme daha fazla polifenolü açığa çıkarır ve ince öğütülmüş demlemeler biraz daha faydalı etkiler sağlar.
Kağıt filtreyle süzülen kahve, metal filtreyle veya hiç filtresiz yapılan kahveden daha sağlıklıdır. 2020'de yayınlanan ve yaklaşık 20 yıl boyunca 500 binden fazla kahve seven sağlıklı kişiyi takip eden bir araştırma, filtre kahve içenlerin, sadece öğütülmüş çekirdekleri kaynatıp süzmeden içenlerin aksine, daha düşük arter hastalığı ve ölüm oranlarına sahip olduğunu buldu. Çalışmanın yazarları, kahvede bulunan ve kötü kolesterolü yükseltebilen maddelerin bir filtre kullanılarak süzülebileceği sonucuna vardı.
Kaynaklar
* Fatih Bayraktar, Ayla Taşkıran / Journal of Health and Sport Sciences (JHSS), Vol.2, No.2 2019
ISSN: 2651-5202 24, Kafein Tüketimi ve Atletik Performans
* Joel Snape, https://www.theguardian.com/food/2023/feb/15/the-truth-about-caffeine-how-coffee-really-affects-our-bodies
Sabah kahvenizin lif içerdiğini biliyor muydunuz? Bir çalışma, filtre, espresso veya hazır kahve olmasına bağlı olarak bir fincan kahvenin ortalama 1.1 ila 1.8 gram lif içerdiğini ortaya çıkardı. Kulağa pek hoş gelmeyebilir ancak bir fincan portakal suyunun yaklaşık yarım gram lif içerdiğini söylersek, bir fincan kahve size daha fazla lif sağlar. Günlük olarak önerilen 25 gram lifi almak için bol miktarda meyve ve sebze yemeniz gerekli. Ama günde 2 veya 3 fincan kahve günlük lif oranına ulaşmanıza çaydan daha çok yardımcı olabilir.
Öte yandan, bir fincan çay, günlük lif gereksinimlerinizi karşılamanıza yardımcı olmaz ancak çayı yapraklarıyla beraber yemeye karar vermediğiniz sürece...
Kahve 1-0 önde...
Sınava mı çalışıyorsunuz? İşleriniz çok mu yoğun? Hem kahvedeki hem de çaydaki kafein konsantre olmanıza yardımcı olacaktır. Araştırmalar gösteriyor ki, kafein dikkat sürenizi, uyanık kalma sürenizi, alarma geçme ve tepki verme sürenizi iyileştirebiliyor. Ancak çok fazla kafein, gerginliğe ve aşırı uyarılmaya neden olacağı için performansınıza zarar verebilir. İnce bir çizgi.
Kahve ve çaydaki kafein miktarı birçok faktöre bağlı olarak değişebilir. Ancak Mayo Clinic çalışmalarına göre, 226 grlık bir fincan demlenmiş kahve, yaklaşık 100 mg kafein içerirken (Espresso ve hazır kahvede daha azdır) 226 grlık bir fincan siyah çay yaklaşık 50 mg kafein içerir.
Peki şimdi hangisi daha iyi?
Gün boyunca 4 fincan kahve veya çay içen insanları izleyen bir çalışma yapıldı. Her iki içeceğin de uyanıklık ve bilişsel performans üzerinde benzer etkileri vardı. Ancak çayın kahveye göre büyük bir avantajı vardı: Performansa yardımcı olacak kadar kafein içeriyordu, ancak uyku kaçıracak kadar fazla değildi. Yani tam kararındaydı.
1 puan çaya gidiyor...
Kahve ve çay, sağlık açısından faydalı olduğu düşünülen bitki bileşikleri olan iyi polifenol kaynaklarıdır.
Londra'da King's Üniversitesi'nde profesör olan Tim Spector, polifenollerin kronik hastalık geliştirme riskinizi azaltabileceğini ve bağırsak floramızı oluşturan yararlı bakteriler için son derece önemli olduklarını söylüyor. Kahve yeşil çaydan çok daha fazla polifenol içerirken, yeşil çay da siyah çaydan çok daha fazla polifenol içeriyor. Yani polifenol puanı kahveye gidiyor.
Bu round kahvenin oldu...
Araştırmalara göre, kahve ve çayın her ikisi de kalbe iyi geliyor, kalp hastalığı ve felç riskini azaltıyor.
Ancak bu çalışmalar gene de bize kesin sonuç vermiyor. Kahve ve çay içenlerin daha fazla egzersiz yapmak veya daha sağlıklı beslenmek gibi kalp sağlığına iyi gelen birçok alışkanlığı olabilir. Ancak kahve ve çaydaki antioksidanların ve polifenollerin kalp sağlığı üzerinde koruyucu etkisi olduğu görülüyor. Klinik araştırmalar, düzenli olarak tüketilen çayın, özellikle yeşil çayın, kan basıncını ve kolesterolü iyileştirebileceğini gösteriyor. Günde yaklaşık 2-4 fincan kafeinsiz kahve içmek de kalp hastalıklarında azalma ile ilişkilendirilmiştir. Bu, kahve ve çay içmenin kardiyovasküler faydasının muhtemelen kafein dışındaki bileşiklerden kaynaklandığını gösteriyor. Kahveyi kalp sağlığıyla ilişkilendiren, çaydan daha fazla çalışma var. Ama gene de bu çalışmalar bize kesin sonuç vermiyor.
Bu tur berabere...
Yıllar boyunca yapılan birçok önemli çalışma, düzenli kahve içenlerin, nadiren veya hiç içmeyenlere kıyasla kansere yakalanma riskinin yüzde 13 daha düşük olduğunu bulmuştur. Düzenli kahve içmek kolorektal, prostat, karaciğer, endometriyal, ağız ve meme kanserlerine karşı bir miktar koruma sağlayabiliyor.
Veriler kesin değil, ancak Amerikan Kanser Derneği, kahvenin iltihaplanmayı azaltan, hücrelerin hasar görmesini önleyen ve DNA onarımında yer alan genleri düzenleyen yüzlerce biyolojik aktif bileşen içerdiğini söylüyor. Harvard Tıp Okulu'nda tıp profesörü olan ve "Kahve! Sihirli İksir" kitabının yazarı Sanjiv Chopra "kanser, obezite veya kalp gibi kronik hastalıkların düşmanı iltihaptır ve iltihabı azaltmanın bir yolu da kahve içmektir" diyor.
Şimdiye kadar yapılan çalışmalarda çay tüketimi ile kanseri önleme arasında bir bağlantı bulunamadı. Uzmanlar, 113 ayrı çalışmayı içeren bir meta analizde, çay içmenin kanser riski ile ilişkili olduğu hipotezini destekleyen çok az kanıt olduğunu belirtiyor.
Kahve açık ara favori...
Bir fincan kahve, içerdiği kafein nedeniyle kan şekeri seviyesinde kısa süreli bir artışa neden oluyor. Yine de büyük çapta araştırmalar, düzenli olarak kahve içen kişilerin Tip 2 diyabet geliştirme olasılığının daha düşük olduğunu gösteriyor. Northwestern Üniversitesi'nde doçent Marilyn C. Cornelis, bunun nedenin kahvedeki insülin duyarlılığını ve kan şekerini düzenleyen bir polifenol olan klorojenik asit konsantrasyonuna bağlıyor.
1 milyondan fazla insanı içeren bir araştırmanın meta-analiz sonuçlarına göre, günde 4 fincan kahve içenlerin, daha az kahve içen veya hiç içmeyen kişilere kıyasla diyabet geliştirme riskinin yüzde 25 daha düşük olduğunu buldu. Günde 4 fincana kadar kafeinsiz kahve içen kişilerde de yüzde 20 daha düşük risk vardı. Cornelis kahvenin diyabet riskini azaltmak için oldukça faydalı olduğunu söylüyor.
Çay klorojenik asit içermezken, kan şekeri kontrolü için faydalı olduğu düşünülen başka bitki bileşikleri içerir. Ancak çay tüketimi ile diyabet riski arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalar çelişkili bulgular üretti. Bazı çalışmalar günde 4 veya daha fazla yeşil, siyah veya oolong çayı içmenin diyabet riskini azaltabileceğini buldu. Başka bir çalışma da, yeşil çayın kan şekeri seviyesini azaltabileceğini buldu. Ancak diğer çalışmalar çay ve diyabet riski arasında net bir bağlantı bulamadı. Nihayetinde uzmanlar, kahvenin diyabete karşı biraz koruyucu olabileceğine dair kanıtların çaydan daha güçlü olduğunu söylüyor.
Kahve için bir zafer daha...
Stresliyseniz ve yumuşak bir içecek istiyorsanız, o zaman yazar P. L. Travers'ın ruhun merhemi diye bahsettiği çaydan başka bir şey aramayın. Araştırmalar, stresli olduklarında yeşil veya siyah çay içerek insanların kendilerini daha rahat hissettiklerini ve çayın stres hormonu seviyesinin düşmesine yardımcı olabileceğini bulmuştur. Araştırmacılar bunun özellikle yeşil ve siyah çayda bulunan ve gevşemeyi sağlayan bir bileşik olan L-theanine nedeniyle olduğunu belirtiyor.
Çayla karşılaştırıldığında, kahve çok daha yüksek düzeyde kafein içerir. Bu kafein kortizol hormonunu uyarır ve ruh halinizi yükseltir. Ancak herkesin rahatlıkla onaylayabileceği gibi kafein aşırı tüketildiğinde sinirlilik, endişe ve uykusuzluğa da neden olabilir.
Uzun lafın kısası, aradığınız rahatlamaysa, o zaman en güvenli seçeneğiniz bir fincan çaydır.
Bir tur daha çaya gidiyor....
Kahve ve çay severler sevinebilirler. Çünkü kahve ve çay içenler, her iki içeceği de içmeyen insanlardan daha uzun yaşama eğiliminde.
Çay içenler için hem yeşil hem de siyah çay daha uzun ömür ile ilişkilendiriliyor. Yakın tarihli bir çalışmada, bilim adamları 14 yıl boyunca yarım milyon insanı izlediler ve günde en az 2 fincan çay içenlerin, çalışma süresi boyunca çay içmeyenlere kıyasla ölüm risklerinin yüzde 9 ila 13 daha düşük olduğunu buldular. Çalışma, çay içenlerin çoğunun siyah çay tükettiği İngiltere'de yapıldı. Yeşil çay içenlerle ilgili büyük araştırmalar da benzer bulgulara ulaştı.
Siyah çay ve özellikle yeşil çay, polifenoller ve diğer faydalı bileşikler açısından zengindir ve bu bileşikler potansiyel olarak vücuttaki stresi ve iltihabı azaltabilir diyor uzmanlar. Ancak daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Kahve ile ilgili olarak yapılan son bir araştırmada 173 bin kişi 7 yıl boyunca izlendi ve günde 2.5 ila 4.5 fincan kahve içenlerin, çalışma boyunca kahve içmeyenlere kıyasla yüzde 30 daha düşük ölüm olasılığına sahip oldukları bulundu. Kahvesini bir çay kaşığı şekerle içenler bile fayda sağlamış gibiydi.
Bu tur berabere...
KAZANANI AÇIKLIYORUZ
Bu müsabakada kazanan kahve. Kahve içenler, lif, mikrobiyom sağlığı, kanser ve diyabet riskini azaltmak için kahve içmeye devam edebilir. Ancak çay içenler umutsuzluğa kapılmasınlar. Çay şüphesiz tansiyonunuz, kolesterolünüz, stres seviyeniz, zihinsel sağlığınız ve üretkenliğiniz için iyi bir içecek. Kalp sağlığı ve uzun ömür söz konusu olduğunda hem kahve hem çay gayet iyi.
Harvard Tıp Okulu'ndan Sanjiv Chopra, kahvenin sağlığa çaydan daha fazla yarar sağlamasının bir nedeninin çok daha fazla araştırmaya konu olması olabileceğini de söylüyor. Çay tiryakileri de üzülmesin; çayın sağlığa ne gibi faydaları olduğunu önümüzdeki yıllarda daha fazla araştırma yaparak öğrenebiliriz.
Ne kahve ne de çay içicisi değilseniz, değişmek için baskı hissetmeyin. Bu haber kahve veya çay içmeyen kişileri başlamaya teşvik etmek amacıyla yapılmadı. Mesele sıvı almaksa soda, su veya süt de sağlıklı seçenekler.
Çay ve kahve karşılaşmasında dikkate alınması gereken son bir konu daha var; o da popülerlik. Dünyada bir fincan kahveye karşılık üç fincan çay içildiği tahmin ediliyor. Çay dünyanın en popüler ikinci içeceği. Birincisi su.
Espresso
Espresso için, Türk kahvesinin İtalyan versiyonu da denebilir. Basınçlı suyun 30 saniye içinde sıkıştırılmış kahvenin içinden geçmesiyle elde ediliyor. 1900'lü yıllarda İtalyanların keşfedip dünyaya tanıttığı, basınç gücünden yararlanılarak yapılan hızlı bir kahve demleme yöntemi. Küçük porsiyonlarda servis ediliyor ve oldukça sert bir tadı, yoğun bir kıvamı var. Aroması zengin ve kafein miktarı yüksek. Espresso, 30 ml'lik shot bardaklarında servis ediliyor. Kilo vermeye yardım ediyor, diyabet riskini azaltıyor, içerdiği kafein sayesinde dikkat artırıyor.
Macchiato
Macchiato İtalyancada leke demek. Macchiato yapmak için espresso kahveye biraz süt lekesi koyuluyor. Macchiato bu şekilde yapılıyor; espresso kahve ve köpüklendirilmiş sütle. Espresso kahve, süt köpüğüyle süslenir ve içimi daha yumuşak hale gelir. Hazırlandıktan sonra fincanın tam ortasına doğru hemen hemen 10 – 15 ml süt ilave edilir. Dilerseniz fincana karamel sos ekleyerek caramel macchiato yapabilirsiniz.
Mocha
Espresso, süt ve çikolata ile yapılan, içimi yumuşak bir kahve. Aromalı olarak da içilebilen Mocha'yı hafif bi yemek sonrası içmeniz daha doğru olur. Amerikan menşeli bir kahve olan mocha adını Yemen'in güneybatısında yer alan ve bir zamanlar kahve ihracatıyla ünlenen liman kenti Mocha'dan almış. Şekerli tatları sevenlerin gözde kahvesi olan mochanın en popüler çeşitlerinden biri, beyaz çikolata ile yapılan white chocolate mocha. Buzlu mocha ve buzlu white chocolate mocha, kahvesini soğuk tercih edenlerin gözde içecekleri arasında yer alıyor. Mocha'ya cam bardaklarda servis edilen geleneksel bir kahve diyebiliriz.
Latte
Espresso ve sütle yapılan içimi yumuşak kahve. En çok tercih edilen kahve çeşitlerinden biri olan latte mutlaka çok kaynamış sütle yapılmalı. Köpüğü krema kıvamından uzak, bulutumsu bir yoğunlukta olur. Fincanda servis edilir. Latte yapmak için ilk olarak buharda ısıtılmış süt fincana konur, süte 1 shot espresso eklenir ve son olarak köpük bardağın üzerine eklenerek sunuma hazır hale gelir.
Affogato
Affogato'ya, espresso ile dondurmanın uyumu da denebilir. Dondurmanın üzerine sıcak espresso dökülmesiyle hazırlanan bir kahve türü. Aslında espressonun sert tadını yumuşatmak için vanilyalı dondurmanın kullanıldığı bir kahve. İlalyanca "boğulmuş" anlamına gelen affogato, espressonun dondurmayı boğması, eritmesi gibi düşünülebilir.
Filtre kahve
Günümüzde en fazla tüketilen kahve çeşitlerinden biri filtre kahve. Tadı ve lezzetinin yanı sıra yağ yakması, metabolizmayı hızlandırması, pratik ve doğal olması ile en çok tercih edilen kahve türü diyebiliriz. Fenol ve antioksidan değeri en yüksek olan kahve. Öğütülmüş kahve çekirdeklerinin sıcak suyla buluşması ile demleniyor. İsminin filtre kahve olmasının sebebi ise kahvenin kâğıt ya da metal filtreden süzülerek posasından ayrılması ve hazır hale gelmesi. Berrak ve akışkan bir kıvamı var.
Irish Kahve
Kahve, viski ve esmer şekerle yapılan bir kahve. Üzerine çırpılmış krema dökülerek servis ediliyor. Daha çok kışın içilmesi tavsiye ediliyor. Viski aroması ve kahve aromasının baskınlığını hissedebileceğiniz ender ve değişik lezzetlerden biri.
Black Eye
Simsiyah bir kahveye hazırsanız karşınızda Black Eye. 1 fincan filtre kahveye iki shot espresso eklenerek yapılan Black Eye adından da anlaşılabileceği üzere oldukça sert içimli bir kahve. Daha serti var mı diye soranlar için filtre kahveye 3 shot espresso koyulursa ismi Green Eye oluyor.
Americano
Sıcak su ilavesi ile seyreltilmiş espresso. İçimi hafif bir kahve denebilir. Sütle de içebileceğiniz kahvenin yanında bitter çikolata iyi gider. Espresso'dan daha yumuşak, filtre kahveden daha sert. Americano'nun sertlik derecesi, kahve miktarı ve su miktarı ile ayarlanır.
Antoccino
Kafein oranı bol olan Latte denince daha anlaşılır olan Antoccino 1 ölçek espresso ve 1 ölçek az köpüklü süt yardımıyla yapılır. Antoccino için, bardağın altında 1 miktar espresso, üstüne ise 1 miktar süt yeterli olacaktır.
Cappucino
Espresso ve sütle yapılan kahve. Sütün iyi kaynamış olması ve köpüğünün kahveye oranlanması gerekir. Espressso, süt ve süt köpüğü üçlüsü ile hazırlanır. Espresso'dan daha hafif, Latte'den daha sert olan Cappuccino'yu hazırlamak için her bir fincana bir shot Espresso eklenir. Süt 70 derece kadar ısıtılır. Buradaki püf nokta 2-3 cm kadar köpük oluşturmaktır. Sonrasında ısıtılan süt, Espresso'ya eklenir.
Breve
Yarı süt yarı kahve ile yapılan kahve. Oranı iyi tutturmak önemlidir. Breve'de, yarı yarıya süt ve krema karışımı buharla ısıtılır, üzerine espresso eklenir. En üste de süt köpüğü eklenir.
Türk Kahvesi
Telvesi ile ikram edilen tek kahve çeşidi. Bol köpüklüsü en makbul olanı. Yanında su, likör ve lokumla ikram edilir. Tadı, telvesi, köpüğü, kokusu, pişirilişi ve yanında sunum için servis edilen ikramlıkları ile tadına doyum olmaz. 1543 yılında Yemen Valisi Özdemir Paşa, lezzetine hayran kaldığı kahveyi İstanbul'a getirmiş. Saray mutfağında ve evlerde yerini alan kahve, günün her saatinde vazgeçilmez bir hal almış.
Dibek Kahvesi
Görüntüsü ve pişirilme tekniği ile Türk kahvesine benzese de öğütülmesinde farklılıkları var. Dibek, tahıl mahsullerini ezmeye yarayan bir havandır. Bu havanlarda ezilip öğütülerek meydana gelen Dibek Kahvesi de adını buradan almış. Elde edilen kahve ise Türk kahvesine benzer uygulamalar ile pişirilmiş. Bu kahve, Osmanlı'da Dibek kuyuları denilen oldukça yaygın yerlerde yapılır ve kahvenin dövülme işlemi de bu kuyularda el usulü gerçekleştirilirmiş. Aslında hem Osmanlı kahvesi hem de Dibek kahvesi olarak iki farklı isim ile öne çıkarmış.
Her kahve çekirdeği yetiştiği bölgeye has aroma, sertlik ve tatları taşır. Genellikle kahve tüketenler hangi çekirdeğin nasıl bir özelliği olduğundan haberdar değillerdir.
Kahve çekirdekleri yetiştikleri coğrafyaya göre farklı mevsimlerde toplanır. Bahar aylarında Etiyopya ve kuzey yarımkürede kahve hasadı yapılır. Sonbaharda ise güney yarımkürede Kenya, Ruanda, Burundi'de kahve toplanmaya başlanır.
Dünya üzerinde en fazla farklı kahve çeşidi yetişen ülke olan Etiyopya'da 200'den fazla çekirdek türü bulunur.
Kahve çiçekleri meyveye dönüştüğünde toplanırKahve, doğada ağaçlarda önce çiçek olarak açar, ardından çiçekler dökülerek meyve haline gelir. Evet, kahve aslında bir meyvedir ve kiraza benzer. Tüm kahve çekirdekleri aynı anda olgunlaşmazlar ve bir ağaçta farklı olgunluk evrelerinde olan meyveler aynı anda bulunabilir.
Kahvenin nasıl ortaya çıktığı ile ilgili gerçek bilgilere sahip değiliz. Ancak genel olarak kahvenin anavatanının Etiyopya olduğuna inanılıyor. Çok popüler olan bir hikayeye göre Kaldi adındaki bir keçi çobanı, kendini yorgun hissettiğinde çevredeki ağaçlardan meyve toplarmış. Tek bir meyve türünün onu daha uyanık tuttuğunu fark etmiş ve meyveyi toplayarak köyüne götürmeye başlamış. İlk başlarda kahve, meyvesi çiğnenerek tüketiliyormuş.
Kahvenin çekirdeğin öğütülerek sıcak içecek haline getirilmesi ilk kez 15. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuzey Afrika şehirlerinde görüldü. Kahire'ye getirilen ve buradan ülkeye dağıtılan kahve, gezginlerin yanlarında gittikleri her yere götürmeleri sayesinde yaygınlaştı. Kahvenin bir sosyal içecek haline gelmesi ise İran bölgesinde başladı.
Kahvenin öğütülerek elde edildiği çekirdek, uygun iklim ve ortamda ekildiğinde ağacın tohumlarıdır. Şekil olarak fasulyeye benzese de bu çekirdekler daha çok kiraza yakındır.
Kahve kelimesi Arapçadan gelirKahve Etiyopya'dan Mısır'a ve oradan da Arap bölgesi üzerinden Anadolu'ya geçti. Bu çekirdeğin adı "qahwah" olarak biliniyordu. Anadolu'da ismi "kahve" haline geldi. Osmanlı'dan Avrupa'ya bu isimle geçti. En son 1582'de, Hollandaca "koffie" kelimesinden türeyerek İngilizce sözlüğe coffee şeklinde dahil oldu.
İnsanlık gerçekten de çok fazla kahve tüketiyor; yılda 10 milyon ton kahve üretiliyor ve Güney Yarımküreden dünyaya dağıtılıyor. Dünyada en fazla ticareti yapılan 3 emtiadan biri kahve. Petroldan sonra 2. sırada geliyor.
Espresso İtalyanların icadıdırKahve, aslında Türk Kahvesi olarak bilinir ve tüm dünyaya da bu tarifle yayılmıştır. 1800'lerin sonunda, İtalya'da öğütülmüş kahveyi presleyerek kaynar suyu içinden geçiren bir tarif ortaya çıkar. Espresso kelimesi İtalyancada preslemek anlamına gelir. Kahvenin bu daha kolay tarifi, geniş coğrafyalara yayılmasında etkili olur.
Bütün gün kahve çekirdeği topladıktan sonra güzel bir akşam kahvesi ile keyif yapmak kulağa çok hoş gelse de hiç öyle bir durum söz konusu değil. Kahve hasadı yapan işçilerin hemen hiçbiri kahvenin tadını bilmez ve hayatlarında hiç kahve içmemişlerdir. Bunun en ilginç tarafı ise bu işçilerin hiç tadını bilmedikleri meyvenin kokusundan ve renginden olgunlaşıp olgunlaşmadığını anlayabilmeleridir.
Kahve, özellikle Britanya'da bir dönem yasaktı. Nedeni ise insanların kahvehanelerde bir araya gelerek özgürlük, demokrasi gibi kavramları tartışması, aydın fikirlerin ortaya çıktığı yerler haline gelmesiydi. Dönemin Britanya aristokrasisi, kahvenin, zihin açıcı özelliği nedeniyle insanları politikaya ittiğini düşündüler ve kahve içmek yasaklanmıştı.
Endonezya'da, misk kedilerinin kahve meyvesini yedikten sonra çekirdeklerini doğal yollardan çıkarması (dışkılaması) ile üretilen Kopi Luwak kahvesi, her ne kadar üretim şekli nedeniyle sevimsiz gelse de dünyanın en pahalı kahvesidir. Kilosu 500 eurodan fazladır. Bir diğer ilginç üretim tekniği ise Tayland'da fillerin kahve meyvesini sindirmesi ile üretiliyor ve Kopi Luwak'tan daha pahalıya alıcı bulabiliyor.
Kahve çekirdeği ile ünlü olan bir diğer ülke Honduras'ta dünyanın en büyük kahvesi hazırlandı. 18 bin litre kahve 3 metreden daha uzun özel bir bardakta servis edildi. Tek bir bardakta 120 binden fazla bardak bir araya gelmişti ve Guinness Rekorlar Kitabı'na girdi.
En çok kahve Finlandiya'da içiliyorKahvenin dünyada en fazla tüketildiği coğrafya İskandinavya'dır. Finlandiya'da ise kahve günün ayrılmaz bir parçasıdır ve kişi başına en fazla kahve tüketilen ülke rekorunu ellerinde bulunduruyorlar.
Kahve sizi mutlu ederKahve, içindeki uyarıcılar sayesinde zihin açıklığı, dinçlik verir, uykunuzun açılmasına yardımcı olur. Çok sayıda antioksidan barındırır ve sudan sonra en sağlıklı içeceklerden biridir. Bu özellikleri sayesinde kahve sizi mutlu eder, stresten uzak durmanıza yardımcı olur ve belki ömrünüzü bile uzatabilir.
Referanslar:
*Katia Hetter, CNN, Story by How America's best barista makes a perfect cup of coffee, edition.cnn.com/travel/article/us-barista-championship-2016-lem-butler-perfect-coffee/index.html
*esquirescoffee.co.uk/news/ten-interesting-facts-coffee
