Asgari ücreti hangi ülke nasıl belirliyor?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, 2026 yılında uygulanacak asgari ücreti belirlemek üzere Asgari Ücret Tespit Komisyonunu yarın toplantıya çağırdı. TÜRK – İŞ Genel Başkanı Ergün Atalay, komisyonun yapısı değişmezse toplantıya katılmayacaklarını açıkladı. Peki asgari ücret dünyada nasıl belirleniyor? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç'ın haberi
TÜRK – İŞ Genel Başkanı Ergün Atalay, geçen yıl asgari ücret görüşmelerinin bitiminde Asgari Ücret Tespit Komisyonunun yapısı değişmezse bundan sonra toplantılara katılmayacaklarını açıkladı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan geçen hafta Ergün Atalay ile konuyu görüştü. Toplantı sonrası yapılan açıklamada komisyonda hükümeti temsil eden üye sayısının 5’ten 1’e indirileceği bildirildi. Atalay, komisyon yapısı resmi olarak değişmeden çalışmalara katılmayacaklarını tekrarladı. Ergün Atalay, komisyon yapısındaki değişikliğin yanı sıra asgari ücret tespiti ile ilgili kriterlerin ortaya konulmasını, gıda, kira, ulaşım ve eğitim giderlerindeki fiyat artışlarının dikkate alınmasını istedi.
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
Bu yıl asgari ücret görüşmeleri komisyon yapısı ve kriterlere ilişkin tartışmayla başladı. Her yıl asgari ücretle ilgili kapsamlı rapor hazırlayan DİSK, bu yılki raporunda dünyadaki asgari ücret belirleme yöntemlerine geniş yer ayırdı. Biz de DİSK’in raporundan dünyadaki uygulamaları özetledik.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre, üye 186 ülkenin yüzde 90’ında asgari ücret sistemi bulunuyor. Geri kalan ülkelerde ise asgari ücret sistemi bulunmuyor. Asgari ücret sistemi bulunan ülkelerin ise yüzde 90’ında yasal – zorunlu bir asgari ücret mekanizması var iken, yüzde 10’unda asgari ücret toplu iş sözleşmeleriyle tespit ediliyor.
Dünyada asgari ücret genellikle üç farklı yöntemle belirleniyor. ABD, Brezilya, Hollanda gibi ülkeler asgari ücreti doğrudan hükümet kararıyla ilan ediyor. Fransa, İrlanda başta olmak üzere bazı ülkelerde ise hükümet sendikalar ve işverenlerden oluşan komisyona veya konseye danışarak karar veriyor. İsveç, Danimarka gibi İskandinav ülkelerinde ise devletin müdahil olmadığı, sendikalar ve işverenler arasındaki toplu pazarlık yoluyla asgari ücret tespit ediliyor.
Asgari ücretin belirlenme süreci konusunda ise ülkeler arasında önemli farklar bulunuyor. Özellikle enflasyonun düşük olduğu bazı ülkelerde asgari ücretin yenilenme zamanı hükümetin takdirinde iken bazı ülkelerde ise endeksleme mekanizması ile otomatik artış yapılıyor.
DÜNYADA ASGARİ ÜCRET TESPİT YÖNTEMLERİ
Dünyadaki uygulamalarda asgari ücretin kim tarafından belirlendiğinden ziyade hangi kriterlere göre belirlendiği daha fazla ön plana çıkıyor. Asgari ücreti artırmak için uygulanan belli başlı kriterler şöyle:
KURAL TABANLI ASGARİ ÜCRET: Bu yöntemde asgari ücret artışı resmi olarak bir tür endekslemeye veya kurala bağlanıyor. Bazı ülkelerde enflasyon ve milli gelirdeki artış esas alınıyor. Belçika’da sağlık endeksine bağlı olarak otomatik ayarlanıyor. Fransa’da tüketici fiyat endeksine, Hollanda, Polonya, Endonezya ve Brezilya gibi ülkelerde toplu sözleşmeli ücret sepetine endeksleniyor. Slovakya, Bulgaristan, Litvanya gibi ülkelerde asgari ücret ortalama ücretin yüzde 60’ından az olamıyor.
HÜKÜMETİN TAKDİRİYLE ASGARİ ÜCRET: Belli bir kuralın olmadığı ABD, Hırvatistan, Şili ve İspanya gibi ülkelerde asgari ücret hükümetlerce belirleniyor. Türkiye de işçi ile işveren arasında uzlaşma sağlanamadığı durumlarda hükümet temsilcilerinin oyu belirleyici olduğu için bu grupta yer alıyor.
KARARLARI KISMEN BAĞLAYICI KOMİSYONLAR
Türkiye aynı zamanda asgari ücret tespit komisyonu kararlarının bağlayıcı olduğu ülkeler grubuna giriyor. Almanya’da 3 işçi, 3 işveren ve bağımsız bir başkanın oylarıyla asgari ücret öneriliyor. Öneri federal hükümet tarafından onaylanıyor.
Güney Kore’de komisyon Çalışma Bakanı’na müzakere yoluyla yardımcı oluyor ve asgari ücret düzeyini önermekle yükümlü bulunuyor.
İngiltere’de komisyon hükümete tavsiyelerde bulunuyor ve uygulamada hükümet bu tavsiyeleri kabul ediyor.
TAMAMEN TAVSİYE NİTELİĞİNDEKİ KOMİSYONLAR
Fransa’da 2008’den beri görev yapan uzmanlık komitesi yıllık rapor hazırlayarak asgari ücrete endeksleme üzerinde yapılacak ek artışlar için hükümete bağlayıcı olmayan tavsiyelerde bulunuyor.
İrlanda’da 2015 yılından itibaren komisyon bakana tavsiyelerde bulunuyor.
Peru’da komisyon müzakerelerinde uzlaşma sağlanamazsa asgari ücret Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile belirleniyor.
KOMİSYON OLMAYAN ÜLKELER
Bazı ülkelerde formül uygulandığı için asgari ücreti belirlemek üzere komisyon yok ya da komisyonun rolü yok denecek kadar az.
Bu gruptaki ülkelerden ABD’de federal asgari ücret Kongre tarafından belirleniyor, özel bir komisyon bulunmuyor.
Komisyonun bulunmadığı Hollanda’da asgari ücret toplu sözleşmeli ücrete otomatik olarak endeksleniyor ve ayarlama yılda iki kez yapılıyor.
Endonezya’da 2015’ten beri asgari ücret formülle belirlendiği için konseyin rolü sıfıra inmiş bulunuyor.
ALMANYA, GÜNEY KORE VE FRANSA’DA ASGARİ ÜCRET NASIL BELİRLENİYOR?
Geçtiğimiz günlerde Hak-İş Almanya modelini, HAK – İŞ üyesi Öz Sağlık İş Sendikası ise Güney Kore modelini önerdi.
Almanya’da uzun yıllar boyunca sektörel asgari ücret uygulandı. 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren ulusal yasal asgari ücret uygulamasına geçildi. Asgari ücret tespit komisyonunda 3 işveren ve 3 işçi sendikaları temsilcisi ile bağımsız bir başkan görev yapıyor. Komisyonun önerisi hükümet tarafından onaylanarak yasalaşıyor. Komisyonda oylar eşit çıkarsa bağımsız başkanın oyu belirleyici oluyor. Ancak, başkan işçi ve işveren kesimince mutabakatla seçiliyor.
Almanya’da 18 yaşın altındaki vasıfsız gençler, stajyerler, çıraklar ve uzun süreli işsizler işe girdikleri ilk 6 ay için asgari ücret kapsamı dışında tutuluyorlar.
Güney Kore’de 1986’da kurulan asgari ücret konseyi 9 işçi, 9 işveren ve 9 kamu temsilcisinden oluşuyor. Komisyonda ayrıca oy hakkı olmayan üç uzman görev yapıyor. Asgari ücretin tespitinde bağlayıcı bir kural bulunmuyor. Konsey öneri sunuyor, son kararı Çalışma Bakanı veriyor. Kararlar oy çokluğu ile alınıyor. Bakan komisyondan kararın yeniden görüşülmesini isterse bu kez üçte iki çoğunluk aranıyor.
Fransa’da 1950 yılından beri ulusal asgari ücret uygulanıyor. Asgari ücret geçmiş TÜFE’ye endeksleniyor ve yıllık olarak ya da son asgari ücret artışından sonra TÜFE yüzde 2 veya daha fazla artarsa yenileniyor.
Hükümet temsilcileri, çalışanlar ve işverenlerin oluşturduğu komisyon her yıl asgari ücret için görüş bildirmek üzere toplanıyor. Asgari ücret komisyonda ortaya konan görüşlerden sonra hükümetçe belirleniyor.
Fransa’da toplu iş sözleşmesi kapsamındaki işçi sayısı çok yüksek olduğu için toplu iş sözleşmeleriyle saptanan asgari ücret de uygulanıyor.
