Avrupa'da gaz fiyatları kelimenin tam anlamıyla koptu
Avrupa’da kullanılan gazın fiyatı 100 Euro/megawatt saati buldu. Sene başında sadece 20 Euro’dan işlem görüyordu. Almanya’da önümüzdeki yıl için vadeli kontratlarda gazın fiyatı 126 Euro’lara kadar yükseldi.
Geçen 10 yıl içinde yaptığı teknolojik atılımlarla “kaya gazını” keşfeden ve envanterine ekleyen, nette enerji ithalatçısı ülke konumundan çıkıp enerji ihracatçısı ülkeler arasına giren ABD’de bile doğal gaz fiyatları son 10 yılın zirvesine çıktı.
Doğal gaz ihtiyacının önemli bir bölümü yoğunlaştırılmış doğal gaz LNG (Toplam LNG ithalatının % 60’ını Asya ülkeleri yapıyor) tüketilerek gerçekleştirilen Asya’da, LNG fiyatları 2021 yılında 5 kat arttı.
Çin’de resmi makamların enerji ithalatçısı firmalara “..enerji arzının güvenliği için LNG, kömür, petrol gibi ham madde tedariğinde fiyata bakılmaksızın kış öncesi stokların doldurun” mesajı verildi.
Görüleceği üzere doğal gaz fiyatları dünyanın her yerinde çıldırmış durumda ve son 10-15 yıldır görülmemiş seviyelere çıktı.
Sadece fiyat sorun değil. Başta Avrupa olmak üzere yoğun enerji tüketiminin olduğu bir çok bölgede stoklar da alarm veriyor.
Yaz sonu itibariyle Avrupa’da gaz stokları yüzde 68 dolu gözüküyor (Bloomberg). Halbuki sert geçebilecek bir kış öncesinde ideal doluluk oranının yüzde 90 olması beklenir. Bu durumda Covid sonrası artan enerji talebi ve olası sert geçecek kış ayları, Avrupa’da enerji stoklarının önümüzdeki yıl 2. çeyrekte tamamen tükenmesine neden olacak.
Ayrıca, yine Bloomberg’in yaptığı araştırmaya göre eğer, kış sert geçecek olursa Asya Kıtasının mevcut artan LNG talebinin üzerine ekstra 3-4 milyon ton LNG talebi söz konusu olacak. Bu durum fiyatların üzerine ek baskı yapacaktır.
Artan doğalgaz fiyatları elektrik piyasasını da alt üst etti
Doğal gazın en yoğun kullanıldığı iki alan; ısınma ve elektrik üretiminde de maliyetler haliyle koptu.
Geçen yıl Eylül ayında Avrupa’da ortalama bir evini ısıtma amaçlı ödenen yıllık gaz faturası ile bugünkü fiyatlardan yapılan hesaplamalara göre ortaya çıkacak fatura arasında tam 6 kat fark var.
Doğal gaz fiyatlarının elektrik piyasasını en çok vurduğu coğrafyaların başında İngiltere geliyor.
İngiltere’de doğalgaz ve rüzgar enerjisinden üretilen elektrik, Avrupa’daki oranın 2 katı; yüzde 60. Bu sebeple doğal gaz fiyatlarındaki artış, oluşan maliyetleri 2022 Nisan’ına kadar fikslenmiş fiyatlardan dolayı müşterilerine aktaramayan dağıtım şirketlerini çok zorluyor.
Toptan elektrik fiyatlarının 10 yıllık ortalamanın 4 katına çıktığı İngiltere’de, elektrik dağıtımı yapan özel sektör şirketlerinden, küçük ve orta ölçekli kategorisindeki 10 elektrik dağıtıcısı battı. 1.7 milyon vatandaş başka şirketlere geçmek zorunda kaldı.
Bloomberg’in hesaplamasına göre Avrupa’daki 100 euro’luk doğal gaz fiyatı brent petrol fiyatının 190 dolar olması durumunda oluşması beklenen bir seviye. Brent petrol fiyatı 80 dolar seviyesinin altındayken doğal gaz fiyatlarında oluşan 100 euro’luk fiyat seviyesinin normal olduğunu ya da kalıcı olacağını iddia etmek zor.
Ancak
Doğal gaz ve elektrik fiyatlarında yaşanan bu anomalinin de kısa vadede düzelmeyeceğini söylüyor.
ABD’nin geçen 10 yıl içinde enerji envanterine eklediği kayagazı sayesinde nette enerji ihracatçısı olması, yaşanan bu enerji darboğazında göreceli avantajlı bir konuma geçmesini sağlıyor.
Asya ülkelerinin yıllardır enerji ithalatı yaptıkları ve başta LNG olmak üzere alternatif kaynakları daha iyi kullandığı düşünüldüğünde, enerji krizinde alacaklar yaranın sınırlı olacağını düşünüyorum. Ayrıca Asya’da bu kriz neticesinde Çin-Rusya işbirliğinin artması da bir başka önemli gelişme olacaktır.
Avrupa ise yaşanan enerji krizinden en çok etkilenecek coğrafya.
Yerkürenin en büyük enerji tüketicisi ve ithalatçısı.
Doğal gaz boru hatları üzerinden Rusya ve Norveç’e olan bağımlılık yüksek. Yakın zamanda da Batı’dan, ABD’nin LNG satarak Avrupa pazarına girmesini sürpriz olmayacaktır.
Gelelim Türkiye’ye…
Enerji ithalatçısı bir ülkeyiz. Dolayısı ile artan doğal gaz fiyatları kademeli olarak bizi de negatif etkileyecek.
Ancak özelikle Doğu Akdeniz çanağında son dönemde keşfedilen ve en kısa ve az maliyetli yoldan Avrupa’ya tedariği planlanan gazın aktarılması konusunda yeniden kilit ülke konuma gelecektir.
Kıbrıs Adası etrafında şekillenecek olası gelişmeler karşısında temkinli ama diyaloğa açık, Rusya ile yapılacak ve elimizi daha fazla bağlayacak (Rusya’dan aldığımız gazı satamıyoruz) ekstra gaz alım anlaşmalarına da mesafeli durmakta fayda var.
