Bu gidişle dolar artışına daha çok yem oluruz
Süt fiyatları son bir yılda yüzde 29.9, son 5 yılda yüzde 80.9 arttı. Sütteki fiyat artışı ile 5 yılda peynir fiyatları yüzde 65 ve yoğurt fiyatı da yüzde 57 yükseldi. Süt üreticilerini iflasın eşiğine getiren ise yem fiyatlarındaki hızlı artış. Çünkü yem üretimi de yüzde 70 ithal girdiye ve dolayısıyla doların artışına bağlı. Son 5 yıllık dolar kuru artışı ise yüzde 153. Çık çıkabilirsen işin içinden.
Dün Habertürk Televizyonu’nda Para Gündem programında çarşı-pazar gezilip fiyat araştırması yapılıyordu. Benim de olduğum bölümde yüksek peynir fiyatları dikkatimi çekti.
Birincisi 43 liralık beyaz keçi peyniriydi. Keçi sütünden yapıldığı için diğer peynirlerden daha pahalı olabilir. Bu fiyatın ne kadar fazla olması gerektiğini ise bilmiyorum.
- Pahalı bulduğum ise 32 liralık beyaz peynirdi. Hafızamızda en çok 20 lira civarında fiyatlar kalmıştı. TÜİK’in madde fiyatlarına bakınca sütte ve süt ürünlerinde son iki yıldır değişen gerçeği anladım.
NE KADAR SÜT O KADAR PEYNİR
- Bitişikteki tablodan izlenebileceği gibi, son yıllarda en hızlı süt fiyatları artıyor. Buradaki fiyat hızlanması da asıl son bir iki yılda gerçekleşti. Süt fiyatları 2018’de yüzde 29.9, son iki yılda yüzde 53.7 arttı. TÜFE geçen yıl artışı yüzde 20.30 ve son iki yıllık artışı yüzde 34.6’da kaldı. Her iki yılda da süt fiyatları genel enflasyonun yaklaşık yarısı kadar daha fazla arttı.
- Bu artışta üreticiler batmasın diye süt taban fiyatının yukarı çekilmesi sonucu oldu. Böylece daha önceki yıllardan biriken zamlar geçmiş iki yıla yedirildi.
- Beyaz peynirdeki artışın da, yoğurt fiyatlarındaki artışın da en büyük nedeni süt fiyatlarındaki hızlı artış. Ne kadar süt o kadar peynir ve yoğurt kuralı burada bire bir çalışıyor. Süt olmadan yoğurt da peynir de yapılamıyor. Beyaz peynir için normalde 6 kilo süte ihtiyaç var. Bunu 4-5 kiloya kadar indirenler olabiliyor.
- Bu nedenledir ki beyaz peynir fiyatları uzun vadede süt fiyatlarının yaklaşık altı katı düzeyinde seyreder. 2013 yılında süt 2.49 lira iken, peynir 16.65 liraydı. Peynir fiyatı sütün 6.6 katı düzeyindeydi.
PEYNİR/SÜT PARİTESİ
- 2018 sonunda ise süt 4.5 liraya, peynir 27.48 liraya çıktı. Buna göre peynir/süt paritesi 6.1’e indi. Bir anlamda peynir fiyatları sütten daha yavaş arttı.
- Nitekim son bir yılda peynir fiyatı yüzde 15.4 ile süt fiyatlarının yarısı düzeyinde arttı. Son 5 yılda da süt fiyatları yüzde 80.9 artarken, peynir fiyatları yüzde 65 yükseldi. Yine 5 yıllık TÜFE artışı yüzde 72 olarak gerçekleşti.
- Yoğurt fiyatları ise daha da geriden geliyor. 2013 sonunda 3.85 lira olan yoğurt 2018 sonunda 6.05 TL’ye yükseldi. Yoğurdun fiyatı 2018’de yüzde 18, son 5 yılda yüzde 57’de arttı.
YOĞURTTA İNOVASYON MU VAR?
- Daha da önemlisi süt ile yoğurt fiyatları arasındaki ilişkinin yoğurt aleyhine dönmesi. 2013’te 3.85 lira olan bir kilo yoğurt 2.49 liralık sütle üretiliyordu ve yoğurt/süt paritesi 1.54 idi. Satın aldığımız yoğurt 1.54 kilo süt fiyatınaydı. 2018’e geldiğimizde bir kilo yoğurdu 1.34 kilo süt fiyatına alır hale geldik. Ya yoğurt üreticileri karlarından feragat etti, ya da inovasyon yaparak verimliliği artırdılar.
OYUN BOZAN DOLAR
- Süt yeme, yemin de yarıdan çoğu ithalata ve dolara bağlı. Son 5 yılda dövizin enflasyonun üzerinde arttığı bir gerçek. 5 yılda TÜFE yüzde 71.99, artarken, dolar kuru yıllık ortalama olarak 2013’te 1.91’den 2018’de 4.83’e çıktı ve 5 yılda yüzde 153 yükseldi. Oyunu bozan da bu oldu.
- Sadece sütte değil, ette de. Çünkü yemin de yaklaşık yüzde 70’i ithalata dayalı. Yemde yerli üretime özel bir önem vermediğimiz ve iyi bir strateji belirlemediğimiz için, dolar artışına yem olup gidiyoruz.
