Bir düşünce, duygu veya nesneyi karşılayan görüntüdür (resim, şekil, harf). Kelimenin kökeni Yunancadır ve sözlükteki temel anlamı, iki farklı şeyin homojen bir anlam ya da birlik meydana getirmek üzere bir yere konulmasıdır. Bu iki şeyden biri manevi alana aittir ve soyuttur. İkincisi ise ilkini görünür kılmak için üretilmiş maddi yahut tasviri bir şeydir. Böylece manevi olanla maddi olan yani anlam ve somutlaştırma birbiriyle bütünleşmiş olur.
Somut ya da tasviri bir şeyin sembol olabilmesi toplumsal mutabakatla ilgilidir. Bu da mutabakatın veya toplumun niteliğine göre sembollerin çeşitlenmesi anlamına gelir. Dolayısıyla dini, milli ve evrensel sembollerden söz etmek mümkündür. Sözgelimi hilal ya da haç dini, bayrak milli, bilimsel alanlarda kullanılan semboller ise evrenseldir.
Semboller başlangıçtan beri inanç sisteminin, buna bağlı olarak da mitolojinin bir parçasıdır ve insanın yaşadığı çevreyle, dünyayla, evrenle ve Tanrı ile ilişki kurmasında bir vasıta rolü üstlenirler. Kültürel aktarımla kuşaktan kuşağa -zaman zaman içerik değişikliğine uğrayarak- nakledilirler. Sembollerin içerdiği anlamlar tarihle, gelenekle, inançla alakalıdır. Bir sembolün anlamının değişmesi yahut kaybolması sembolü oluşturan konvansiyonun (toplumsal mutabakatın) değişmesiyle veya tarihsel ve sosyal zorunluluklara bağlı olarak ortadan kalkmasıyla ilgilidir.
Başlangıçta dini ve mitolojik alana ait olan semboller, zamanla felsefe, sanat, estetik ve psikoloji alanlarında da kullanılır hale gelmiştir. Bazı sembollerin farklı kültür ve coğrafyalarda yaygın olarak kullanılması, kökenleriyle ilgili farklı görüşlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Söz konusu görüşlerden en yaygın olanı ve kabul göreni; sembollerin, ticaret ve seyahat aracılığıyla dünyaya yayıldığıdır. İdeolojilerin ürettiği sembollerin de iletişimin gücüne bağlı olarak evrensel nitelik kazandığı görülmektedir. İdeolojik sembollerin, modern çağda dini sembollerin alanını işgal ettiği de bir gerçektir.
Sembollerin üretimi çeşitli sosyal ve ekonomik etkenlere bağlı olarak devam etmektedir. Çağın anlatım araçları (özellikle sinema) kimi zaman bazı sembolleri güncelleyip sunarken, kimi zaman da yeni semboller üretip yürürlüğe sokmaktadır.
YAZAR
Bahtiyar Aslan
