Öğrenme ortamı, kısaca öğrenmenin gerçekleştiği yer, mekan, bağlam ve kültür olarak tanımlanabilir. Bu kavram, daha çok öğrenmenin gerçekleştiği fiziki yer, altyapı ve donanım olarak algılansa da kapsamı oldukça geniştir. Öğrenme ortamı ile akademik, pedagojik, sosyal ve duygusal pek çok faktör birlikte düşünülür. Buna göre öğrenme ortamı, bireyin dinamik ilişkiler içinde olduğu, etkinliklerini teşvik eden, uyaran ya da engelleyen sosyal ve fiziki koşulların tümüdür. Öğrenme ortamı denildiğinde ilk akla gelen, okul ve sınıf gibi formel ortamlardır. Oysa öğrenme, hayatın her alanında gerçekleşen bir süreç olup öğrenmenin gerçekleştiği okul dışı ortamlar çok daha fazladır.
Öğrenme ortamlarında öğrenmeyi açıklayan kuram ve araştırmalardan oluşan psikolojik temelleri; ortamın öğrenmeye uygunluğu ve bu konuda yapılması gerekenlerle ilgilenen pedagojik temelleri; teknolojik araçların ya da ortamların öğrenme ortamlarını nasıl sınırlandırabileceğini ya da destekleyip zenginleştirebileceğini etkileyen teknolojik temelleri; öğrenme topluluğunun sahip olduğu değerleri ve davranış kalıplarını yansıtan kültürel temelleri; mevcut kaynakların ve sınırlılıkların herhangi bir öğrenme ortamının tasarım ve uygulamasının gerçeklik kontrolünü temsil eden, aynı zamanda söz konusu ortamların diğer temelleri arasındaki uyumu değerlendiren pragmatik temelleri vardır.
Öğrenme ortamlarının temel bileşenlerini belirleme ve bu ortamları daha etkili hale getirme çabası, oldukça karmaşık ve zordur. Bu alanda yapılan kapsamlı bir sınıflamada öğrenme ortamlarının temel bileşenleri, genel refah, öğrenme durumları, araç ve mekanlar olarak gruplandırılmıştır. Genel refah kapsamında bireyler için önemli olan; öğretmen-öğrenci ilişkileri, akran ilişkileri, okul aile ilişkileri, açık hava ortamları gibi bilişsel, duyuşsal, sosyal ve fiziksel refahla ilgili değişkenler yer alır. Öğrenme durumları; öz denetimli öğrenme, katılım ve kendini ifade etme, bireyselleştirme, iş birliğine dayalı çalışmalar gibi daha çok pedagojik değişkenleri kapsar. Öğrenme araç ve ortamları ise; fiziksel araçlar ve ortamlar ile bunların niteliklerinden oluşur.
Alan yazında, nitelikli öğrenme ortamlarının özellikleri; etkili, bağlantılı ve uyumlu olarak belirtilirken; güvenlik, sağlık, eşitlik ve kapsayıcılık gibi temel ilkelerin benimsenmesi önerilmektedir. Ayrıca, öğrenme ortamlarının temellerinin, bileşenlerinin ve kapsamlarının, öğrenmede temele alınan yaklaşıma göre farklılık gösterebileceği de söylenebilir.
YAZAR
Fatma Bıkmaz
