Eğitimde başarı; eğitim sisteminin, okulun veya öğrencinin, bir amacı veya hedefi gerçekleştirme düzeyini ifade eder. Eğitimde amaç ve hedefler ise eğitim sistemi düzeyinde iyi insan yetiştirmek; ekonominin ve toplumun ihtiyacı olan bilgi, beceri ve değerleri kazandırmak; öğrencilerin bilişsel, duygusal ve fiziksel potansiyellerini en üst düzeyde gerçekleştirmelerini sağlamak şeklinde özetlenebilir. Bir sistemin veya kurumun başarısı, daha çok çıktıları ve sonuçları üzerinden değerlendirilir. Eğitim kurumları yönünden çıktılar ve sonuçlar ise notlar, test puanları, mezuniyet oranları, bir üst eğitime geçiş oranları, öğretim programlarındaki kazanımların gerçekleşme düzeyi, bilgi ve becerilerin edinilme düzeyi gibi değişkenleri kapsar.
Eğitimde başarı, daha çok "akademik başarı" olarak görülüp bilgi ve becerilerin kazanımı üzerinden ölçümlenerek genellikle notlar ve test puanları ile ifade edilir. Elde edilen notlar ve test puanları, başarı ölçütü olarak belirlenen bir noktaya kıyasla sistemlerin, okulların ve bireylerin başarı düzeyinin değerlendirilmesinde kullanılır. Bireyler, notları veya test puanları kullanılarak başarılı/başarısız şeklinde sınıflandırılır. Not ortalaması ve test puanlarına ilave olarak başarı, eğitime devam etme, bir üst eğitim kademesine geçiş, istihdam edilebilirlik ve istihdamın getirileri gibi daha çok eğitimin etkileri olarak değerlendirebilecek kazanımlarla da tanımlanabilmektedir.
Birey açısından başarı, kendi yaşam projesini gerçekleştirmektir. Bireyin aldığı notlar, merkezi sınavlar veya kademeler arası geçiş sınavlarından devam etmek istediği alanda eğitim görme-giriş hakkını elde edebileceği bir puan almak, başarının en temel göstergesi olarak alınmakta ve eğitim sistemi, merkezi sınavları esas alan bir yarışma ve başarı tanımına göre biçimlenmektedir. Ancak bugünün koşullarında başarının bilişsel alandaki yeterliklerden, öğrenci başarısının test puanlarından daha fazlası olduğu yaygın olarak kabul görmektedir. Bilişsel alan yanında öğrencinin sosyal, duygusal ve fiziksel olarak gelişimi de öğrenci başarısının bir parçası olarak görülmektedir. Bireyin akademik başarısı, doğuştan getirdiği özellikler, ailenin sosyo-ekonomik düzeyi ve öğrenmeyi destekleyen ev ortamı, erken çocukluk eğitimi almış olmak, daha önceki sınıflardaki öğrenme düzeyi, okulda akademik başarıya verilen önem, destekleyici öğretmen-öğrenci etkileşimi, güvenli ve düzenli okul ortamı, öğretmenlerin mesleki yeterlikleri gibi etmenlere bağlı olarak değişmektedir.
Bir eğitim sistemi açısından başarı; bireylere bilgi, beceri, tutum ve değerler kazandırmak yoluyla uzun vadede ekonomik büyümeye, yoksullukla mücadeleye, adil gelir dağılımına, yenilikçiliğin geliştirilmesine, kurumsal ve toplumsal bütünleşmenin güçlendirilmesine hizmet etmesi yanında ülkenin anayasası, temel yasaları ve ülkenin taraf olduğu uluslararası kuruluşlar/belgelerle eğitim sistemi için belirlenmiş hedefleri gerçekleştirme düzeyine referansla değerlendirilebilir. Eğitim sistemleri, bir ülkenin ulusal ve küresel ölçekte ekonomik, çevresel ve toplumsal dönüşümlerin ortaya çıkardığı entelektüel sermaye, bilgi ve beceri ihtiyacını karşıladığı ölçüde başarılı kabul edilir. Başarı ölçümlemeleri daha çok bilgi ve beceriler üzerinden gerçekleştirilmekle birlikte, sistem düzeyinde eğitimde başarının, tutum, değer ve ahlak boyutunun da olduğu yaygın olarak kabul görmektedir. Eğitim sistemlerinin ve okulların başarısının değerlendirilmesinde öğrenme kazanımları/çıktıları veya eğitim çıktıları olarak tanımlanan değişkenler yanında, bu çıktıları etkileyen girdiler, kaynaklar ve politikalarla eğitim ve öğretim süreçlerine ilişkin değişkenler de çoğu zaman başarı göstergeleri olarak kullanılabilmektedir.
Küresel ölçekte eğitim sistemlerinin temel bilgi, beceri ve yetkinlikleri kazandırmadaki başarısının değerlendirilmesi amacıyla yapılan çalışmalar, 1958'de IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement) ile başlamıştır. Günümüzde IEA, OECD, TIMSS, PIRLS, PISA ve PIAAC gibi uluslararası çalışmalarla eğitim sistemlerinin performansı değerlendirilmektedir. Bu çalışmalar, öğrencilerin ve yetişkinlerin matematik, okuma, bilim, vatandaşlık ve bilişim okuryazarlığı gibi temel alanlardaki bilgi, beceri ve yetkinliklerini değerlendirirken aynı zamanda başarı düzeyi ile ilişkili değişkenlere dair de veri toplayarak eğitim sistemlerinin başarısını mukayeseli olarak analiz etmektedir. Bu çalışmalarda, eğitim sistemlerinin bütün öğrencilere adil bir eğitim vermede yetersiz kaldığı, okulların öğrencileri başarısız kıldığı ve çok sayıda öğrencinin eğitim öğretime devam etmekle birlikte, hatta zorunlu eğitimi tamamlamış ve diploma almış olmasına rağmen temel becerilerden ve yetkinliklerden yoksun kaldığı vurgulanmaktadır. Bu nedenle okullaşma oranları, eğitime devam etme süresi ve mezun olunan eğitim düzeyinden çok, bireylerin temel beceri ve yetkinlikleri kazanmış olması, eğitimin başarısı olarak görülmektedir.
YAZAR
Emin Karip
KAYNAK
