Devlet otoritesinin kendi ideolojisine uygun kabul ettiği/onayladığı eserler ve sanatçılardan oluşan kabüller bütünüdür. Cetvelli ölçek anlamına gelen kelime, Hristiyanlıkla ilgili olarak dini alana bu anlamından hareketle girerek doğruları ve yanlışları içeren ölçek (eser) anlamını kazanmıştır. Buna göre Hristiyanlar için Matta, Markos, Luka ve Yuhanna İncilleri kanonik İncillerdir. Bunlardan başka Hristiyan kanonunda kilisenin onayladığı azizlerin ve onların kitaplarının listesi de yer alır. Böylece kanonun Orta Çağ'da kazandığı en belirgin anlam bugün de ağırlığını hissettirmektedir: liste (onaylanmış yazarların ve kitapların güvenilir listesi).
Kanonun edebiyat sahasındaki kullanımında ideolojik bağlam öndedir. Türk edebiyatında bu bağlamda bilhassa Cumhuriyet'in ilk dönemlerinde yeni rejimin makbul gördüğü, okunmasını teşvik ettiği, eğitim müfredatlarına dahil ettiği, öğretmenler, gazeteciler, öğretim üyeleri, aydınlar ve halkın bir kısmının öncelediği eserler inkılap kanonuna ait kanonik metinler sayılır: Yeşil Gece, Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye, Yaban, Ankara, Dikmen Yıldızı, Bir Varmış Bir Yokmuş, On Yılın Destanı gibi eserler bu tür eserlerin yalnızca bir kısmıdır.
Türkiye'de bunun karşısında farklı inanç ve ideolojilerin mensuplarının bir karşıt kanonlaştırma çabasına da şahit olunur. Birçok şair ve yazar inkılap kanonunun dışında tutulmaya çalışılmış ancak İslamcı, Turancı/Milliyetçi, Marksist/Komünist eğilimlere sahip yazar ve şairler merkezinde bir karşıt kanonlaştırma faaliyeti Cumhuriyet'in kuruluşundan bugüne kadar hep gündemde olmuştur.
Kanonik eserler içerdikleri hisleri, fikirleri ve inançları topluma benimsetmeyi ve insanları ortak bir kimlik etrafında şekillendirmeyi hedefler. Bu sebeple her dünyevi veya dini topluluk zaman içinde kendi kanonunu oluşturmanın yolunu arar. İdeolojiye veya dine uymayan eserler kanonun dışında tutulur. Kanonun dayandığı bir otorite söz konusudur. Bu otorite kanonu belirler. Kanona ait eserlerin devamlılığı ise çoğunlukla şu yollarla sağlanmaya çalışılır: Söz konusu eserleri sık sık basmak, haklarında inceleme ve tanıtım yazıları yazmak, reklamlarını yapmak, antolojilere ve ders kitaplarına onlardan parçalar almak, kendilerine sık sık atıflar yapmak, dergilerde dosyalar, özel sayılar ve soruşturmalar hazırlamak, 100 Temel Eser listelerine almak, yarışmalar düzenleyip ödüller vermek.
YAZAR
Selçuk Çıkla
KAYNAK
