Bir yıllık enflasyon kaydırağı

Yaklaşık bir yıldır dillendirilen enflasyon hazirandan itibaren düşecek savıyla nihayet yüzleştik. Enflasyon gerçekten de düştü hatta beklenin altında çıktı. Haziranda genel beklenti olan yüzde 2.2’nin altında yüzde 1.64 açıklanan aylık enflasyon son bir yılın düşüğü.

➔Bu rakam TÜFE’yi yılın ilk yarısında yüzde 24.73’e taşırken yıllık enflasyonu 75.45’ten yüzde 71.60’a indirdi. Kiraların üst sınırını belirleyen son bir yıllık ortalama enflasyon da yüzde 65.07 oldu.

➔Enflasyonda düşüş başlamasına başladı ve devam da edecek, merak edilen ise bunun hızı ve eylül sonrasında bu hızın hangi dozda devam edeceğinde.

➔Enflasyonun düşüşe geçmesi ve gelecekteki eğilimi üç gelişmeyle yakından ilgili.

ÖNCE KUR ETKİSİ DEVREDE

➔Birincisi enflasyonda düşüşü başlatan ve devam ettirecek temel etkenlerden biri döviz kurunun seyridir. Yılın ilk yarısında döviz kurları TL karşısında reel bazda hemen her ay geriledi. 6 ayın sonunda dolar ve euro eşit ağırlıklı döviz sepeti aralıkta aylık ortala 30.34 TL’den haziranda 33.81 TL’ye çıktı. Sepet kur yüzde 11.4, enflasyon yüzde 24.73 arttı. Kur artışını enflasyondan arındırdığımızda geriye yüzde 10.6’lık reel kayıp kalıyor.

➔Hem kurlardan enflasyona geçişkenlik yüksek hem de ithalatın milli gelir içindeki payı üçte bir oranıyla yüksek. İthalatın yüzde 80’den fazlası da ham madde ve yatırım malı. Yani ithal hammadde sanayi ve tarım üretimde yaygın bir şekilde kullanıldığından fiyatları da etkiliyor. Kur artarken yurtiçi fiyatları artırıcı, kur düşerken de düşürücü etkiye sahip.

PARASAL SIKILAŞTIRMA ETKİSİ

➔Enflasyon düşüşünü başlatan diğer bir gelişme parasal sıkılaştırma. Politika faizi geçen yılın haziran ayında yüzde 8.5’ten artırılmaya başlandı ve martın son haftasından itibaren yüzde 50 düzeyine çıkarıldı.

➔Kredi büyümesi de aylık yüzde 2 ile sınırlandırıldı.

BAZ ETKİSİ YENİ BAŞLADI

➔Üçüncü etken ise elbette baz etkisi. Geçen yıl genel seçimlerin hemen ertesi haziran ayında seçim öncesi tutulan döviz kurlarının artışa geçmesi ve zamların yapılmasıyla enflasyon yüzde 3.92’ye sıçramıştı.

➔Bu haziranda ise 3.92’lik veri yıllık hesabın içinden çıkarken yerine yüzde 1.64 rakamı girdi. Fiyatlar genel düzeyi aylık bazda artmaya devam ederken yıllıkta baz etkisiyle yüzde 75.45’ten yüzde 71.60’a indi.

➔Baz etkisi temmuz ve ağustos ayında çok daha güçlü çalışacak çünkü aylık enflasyon yüzde 9.5 ve yüzde 9.4 ile çok yüksek. Yıllık enflasyonu sert bir şekilde düşürecek.

2024 SONU %40’A DOĞRU GERİLEYEBİLİR

➔Diyelim ki temmuzda aylık enflasyon yüzde 2 oldu, yıllık enflasyon 10 puandan fazla gerileyerek yüzde 60’ın hemen altına inecek.

➔Ağustos ayında yüzde 2 daha enflasyon gelirse bu kez yıllık enflasyon yüzde 50’nin altına düşecek ve yüzde 49.5’e olacak.

➔Eylül ayı için geçen yılın enflasyonu yüzde 4.75 ve yerine yüzde 2 enflasyon koyduğumuzda bu kez yıllık enflasyon yüzde 45.3’e iniyor.

➔Baz etkisi elbette eylülle sınırlı değil. Bitişikte görüldüğü gibi yılın son üç ayında yüzde 3 civarında gerçekleşmeler var. Aylık yüzde 2 enflasyon hesabıyla devam edersek ekimde yüzde 43.6, kasımda yüzde 41.8 ve aralıkta yüzde 40.6’ya iniliyor. Yani yıl sonunda enflasyon yüzde 42’nin altına yüzde 40.6’ya gerileyebilir.

➔Elbette kamuda ölçüsüz zam yapılmaması ve herhangi bir şok nedeniyle kurların kontrolden çıkmaması kaydıyla.

BAZ ETKİSİ GELECEK YIL DA GEÇERLİ

➔Hatta baz etkisi 2024’le de sınırlı değil. Bu yılın ilk 5 ayında yüksek gerçekleşen enflasyon rakamları gelecek yılın bazını oluşturacak ve enflasyonun düşmesini kolaylaştıracak.

➔2025 yılının ilk yarısında her ay ortalama yüzde 1.5 enflasyon artışı ile hesap yaparsak yüzde 6.70’lik ocak enflasyonunun endeksten çıkmasıyla yıllık enflasyon yüzde 33.7’ye gerileyebilir.

➔Aynı aylık artış devam ederse şubat ayında enflasyon ilk kez yüzde 30’un altına inilebilir ve yüzde 29.9 olabilir.

➔2024’ün kalan aylarında yüzde 2, 2025’in ilk yarısında yüzde 1.5 aylık artışları ile gelecek yılın haziranında, yani bir yıl sonra enflasyon yüzde 23.3 inebilir.

HAZİRANA KADAR DÜŞÜŞ SÜREBİLİR

➔Özetle haziran ayında başlayan enflasyon düşüşü kamusal zamlar sınırlı tutulur, büyük hatalar yapılmaz, büyük şoklar yaşanmazsa bir yıl boyunca devam edebilir. Gelecek yılın haziran ayına kadar sürebilecek bu düşüşle enflasyon yüzde 20’ye doğru çok yaklaşabilir.

➔Zorluk bu yaz aylarında köpük alındıktan sonra başlayacak. Kamuda harcama kısıcı önlemler ile mali tedbirler alınmazsa enflasyonda tek haneli rakamları görmemiz daha uzun zaman alabilir.