Çocuklarla cinselliği nasıl ve ne zaman konuşmalıyız?

Çocuklarla cinselliği konuşmak ebeveynlerin en çok zorlandığı konulardan biri. Bu konuda konuşurken dikkatli, net ve dürüst olmak çok önemli

O kadar çok konuşuluyor ki bu konu anneler arasında. Neyi, nasıl anlatacağını bilememek çoğu zaman biz annelerin en zorlandığı durumlar oluyor. Tamam olabildiğince doğal davranalım, kendimiz, olduğumuz gibi olalım ama bazı konular var ki araştırılması, kendi haline bırakılmaması ve çocuklarımız soru sorduğunda uzmanların tavsiyeleri doğrultusunda açıklanması, anlatılması gerekiyor.

Bu tarz ne cevap vereceğimizi bilemediğimiz soruların başında ise cinsellik ile ilgili olanlar geliyor. Çünkü cidden bu konu hakkında çocuklarla ne dediğimizi bilerek, farkında olarak ve ağzımızdan çıkana dikkat ederek konuşmamız gerekiyor.

Uzman Klinik Psikolog Dilek Kırcaoğlu'na hangi yaşta çocuk cinsellik hakkında neleri fark eder, neleri merak eder, nasıl konuşmalıyız gibi temel konuları ve anneler arasında bir kâbus olan, hep korkulan "Cevişirken çocuğa yakalanırsak ne yapacağım?" sorularının cevaplarını sordum...

■ Çocuk cinselliği ne zaman anlamaya başlar?

Cinsel eğitimin doğru zaman ve ortamda verilmesi çocuk açısından karmaşık olan bu olayı anlaşılır hale getirir. Bu anlamda en doğru zaman çocuğun "Ben nereden geldim?" sorusunu bize sorduğu zamandır. Eğer çocuğunuzla bu anlamda doğru bir iletişim kuramazsanız yanlış kaynaklara yönelebilir. Çocuğun cinsellikle ilgili soruları ve bazı eylemleri de olabilir, mastürbasyon, cinsel organlara dokunma gibi... Kesinlikle abartılı tepkilerden kaçınmalı ve ayıp, pis gibi yaklaşım göstermemeli ve çocuk azarlanmamalıdır. Çünkü bu tavır çocuğun ileride sağlıklı bir cinsel hayat kurmasını engelleyebilir. 4-5 yaşlarında çocuk hayata dair bir sürü soru sorduğu gibi cinsellik hakkında da sorular soracaktır. Bu sorular doğallıkla yanıtlanmalıdır. Çocuğun öğrenmek istediğinin dışında bilgi vermemek gerekir. Eksik bilgilendirme de onu, merakını başka yönden gidermeye sevk eder. Çocuğunuzun sorduğu sorular yaş düzeyine uygun değilse, bunları nereden duyduğunu sakin bir şekilde araştırmalısınız. Tekrar ediyorum yaş düzeyine uygun bilgilendirme çok önemli bir konu.

■ Peki örneğin 2 yaşında bir çocuğa kız ve erkek olmayı, aradaki farkı nasıl anlatmak lazım?

Cinsiyet farklılıklarını, bebek dünyaya geldikten sonra, öncelikle etrafındaki insanların onu kız ya da erkek olarak tanımlaması ile öğrenmeye başlar. İlk 3 sene, kendisini tanımaya ve anlamaya çalışır. 3. seneden sonra, cinsiyet farklarını daha net olarak anlamlandırabilmeye başlar. Bu aşamadan sonraki yaklaşımlar daha da önem kazanır. Çocuğun farklı cinsiyeti tanıması ve anlaması sağlanmalıdır. Gizli saklı davranılmamalı, çocuğun soruları basit ve net bir dille doğru olarak yanıtlanmak. Bu yaşlarda, kendi cinsiyetlerine uygun davranışları benimserler. Bazen kendi cinsiyetleri dışında kişileri de taklit edebilirler. Burada endişelenmemek, durumu izlemek gerekir.

Bu bilgiler doğrultusunda, çocuklarımızın ileride paylaşımcı, iletişime açık bireyler olması için, katı basmakalıp cinsiyet ayrımcı tavırlardan uzak durulmasını öneriyorum. Ancak elbette ki kendi cinsiyetlerinin ne olduğunu da öğrenip buna uygun davranmaları da zaman içinde oturacaktır. Onlarla inatlaşmak, katı tutum sergilemek bazen gerçekten sorunlar çıkmasına neden olur. Cinsiyetini anlaması, kafasında şekillendirmesi için zaman tanımak gerekir.

■ Yeni anne ve baba olduk diyelim, cinsellik ile ilgili bebek doğduğundan itibaren anne-babanın tavrı ne olmalı?

Cinsellikle ilgili her zaman açık, net, çocuğun sorduğu zaman ve yaşı ölçüsünde dürüst yaklaşımlar sergilenmeli. Cinsellik ve cinsellikle ilgili soruları doğal ve yaşamın bir parçası olarak görmek, aynı zamanda çocuğun da bir birey olduğu ve ayrı bir hayatı olduğunu ve olacağını kabullenmek muhakkak gerekli. Onun bedenine saygı duymak, özel alanları, kişisel hakları olduğunu ve olacağını bilmek ve ona göre davranmak ise çok önemli bir durum.

■ Mesela, "Benim neden pipim yok?" diyen bir kız çocuğuna açıklamamız anne olarak nasıl olmalı?

Kız çocuklarına pipisi olmadığı değil, pipisi yerine başka bir organa sahip olduğu anlatılmalı. Cinsel organlardan da söz ederken diğer organlardan bahseder gibi rahat bir şekilde bilgilendirme yapılmalı. Halk arasında kullanılan değişik isimler yerine, "vajina" ve "penis" isimleri kullanılmalıdır. Karşı cinsin farklılığını böylece görerek öğreneceklerdir. Bu konuda açık davranılması çok önemli.

■ Çocuk anneyi ve babayı çıplak görmeli mi? Banyoda, giyinirken vb.

Çocuk anne ya da babayı çıplak görebilir. Sanki çok ayıp bir şey gibi davranılmamalı. Ancak, kişisel alan konusuna dikkat edilmeli. Zaten çocuk büyüdükçe, kendi bedenini saklama ihtiyacı içine girer. Bu konuda dengeli bir tavır sergilemek ve özellikle 5-6 yaşlarından sonra daha dikkatli davranmak gerekir.

Yatak odasında yakalayan çocuğa doğru cevaplar

■ Ön ergenliğe giren çocuğa cinsellik nasıl açıklanmalı? Nasıl anlatılmalı?

Ergenlik döneminde de açık, net, dürüst paylaşımlarla bilgilendirme yapılmalı. Çocukluk döneminde ebeveynine rahatlıkla soru sorabilirken, ergenlik döneminde, utanabilir ve soru sormaktan kaçınabilir. Bu nedenle rahat olabileceği bir kişi ile bu bilgilendirmelerin yapılması, eğitici kitaplar tavsiye edilmesi gerekli olacaktır.

■ Diyelim ki çocuk anne ve babayı sevişirken yakaladı? Bu durumda ne yapmak lazım?

Burada çocuğun neyi ne kadar gördüğü de yaşı da çok önemli. Böyle bir durumda profesyonel yardım ile hareket etmenin daha doğru olacağı kanaatindeyim. Ancak pratikte hemen o an yapılacak şey en başta doğal davranmak olmalı. Gayet doğal kalkıp yanına gidip "Canım susadın mı, iyi misin bir şeye ihtiyacın mı var" gibi hiçbir şey olmamış gibi bir tepki ile davranıp çocuğa şoke olmuş şekilde tepkiler göstermemek gerekiyor. Peşinden de hemen ertesi gün rahatça her şeyi konuşabilecekleri bir uzman ile acil olarak anne, baba ve çocuğun buluşması gerekiyor.

'Cinselliği internetten yalan yanlış öğreniyor'

■ Ülkemizde ailelerin bu konularda yaptığı genel olarak en ciddi hatalar nedir?

Ülkemizde cinsellik konusu hâlâ ayıp, kötü ve günah maalesef. Ebeveynlerin de bu şekilde yetiştirildiklerini düşündüğümüzde vahim bir tablo ortaya çıkıyor. Nasıl yaklaşacağını bilmiyor. Çocuklar ve gençler, cinselliği, arkadaşlarından, internet sitelerinden yalan yanlış bir şekilde ya da yaşlarının çok üzerinde bilgiler alarak öğrenmeye çalışıyor. Bu konuları konuşmak hâlâ tabu. Dolayısıyla da çocuklarımızın ve gençlerimizin yanlış yapmaları riski artıyor.