Otoyol, İstanbul-İzmir uçuşlarını ne kadar etkiler?..
İstanbul-Ankara arası havayolu seyahatleri Yüksek Hızlı Tren (YHT) sebebiyle demiryoluna kaymaya başladı. Talep çok, arz az. Fakat sunulan kapasite oranında değişim oluyor. Genelde YHT için 15 gün önceden yer ayırtmak gerekiyor. Trenler dolu. Pendik-Ankara arası epeyce eksiği olan YHT hattı İstanbul şehir merkezine kadar uzandığında ise etkisi çok daha fazla olacaktır.
Şayet 200 km’nin üstünde hizmet veren normal hızlı tren hattı, İstanbul’un iki yakasına hizmet verir şekilde planlanırsa, tablo çok daha farklı olabilir. Hem havayolu, hem de karayolunun en az %80 yolcusunu demiryolu alabilir.
Hafta sonu tüm etaplarıyla hizmete giren İstanbul-İzmir Otoyolu da benzer şekilde havayolu pazarını etkileyebilir. Çünkü aynı hatta uçakla seyahat ile karayolunda özel otoyla ve otobüsle yolculuk, zaman olarak birbirine yakın hale geldi. Fiyat tarafı ise ayrı bir hadise, fakat vatandaş durumu keşfettikçe değişim nasıl olacak göreceğiz. Havayoluyla yarıştığına göre otoyol ile seyahat çok da ucuz değil!
UÇAK MI, OTOMOBİL Mİ?
İstanbul-İzmir arasında bir otoda birden fazla kişinin seyahat etmesi halinde tercihler havayolundan otoyoluna yönelecek gibi görünüyor. Üstelik gidilen yerde bir de aracınız olacak! İstanbul’da evden havalimanı 1 saat, havalimanında bekleme 1 saat, karşı meydana yolculuk 1 saat ve şehir merkezine varış 1 saat. Toplam süre yaklaşık 4 saat. Karayoluyla aynı.
Otoyol geçiş ücretleri bugünün kuruyla hesap edildiğinde takriben 256 TL tutuyor. Dizel araçların 150-200, benzinlilerin ise 250-300 TL civarında bir yakıt sarfiyatı söz konusu.
Uçak bileti, diğer masraflar derken hesap ortada. Netice itibarıyla artık iki ayrı ulaşım sistemiyle İzmir’e 4 saatte varmak mümkün. İkisinin de kendine göre avantaj ve dezavantajları var. Tercih vatandaşın.
Bir yıl sonra umarım devletin ilgili kurumları otoyolla ilgili bir istatistik tutarda gelecek yıl neler olduğunu rakamlardan daha iyi anlarız.
İSTANBUL-İZMİR ARASI TREN OLSAYDI!
Öte yandan İstanbul-İzmir arasında 250-300 km hızda giden bir hızlı treni ise düşünemiyorum. Bırakın havayolunu, özel otolarla ve otobüslerle yapılan seyahatlerin oranlarını da emin olun yüzde 15’lerin altına çekerek, karayolunda her kalemi ithal eden Türkiye ekonomisine asıl o zaman ciddi katkı sunardı.
Hızlı trenlerin diğer ulaşım modlarına etkisini inceleme fırsatını 2010 yılında İtalya’da yakalamıştım. Roma, Venedik, Milano ve Floransa arasını hızlı trenle kat ettiğim o seyahatte İtalyan Devlet Demiryollarının (Ferrovie dello Stato Italiane S.p.A.) katkılarıyla ilginç tecrübelerim oldu.
2008’de Roma-Milano arasında hızlı tren seferleri başladığında iki şehir arasında havayolu yüzde 50, demiryolu yüzde 36, özel otoyüzde 12 ve otobüs ise yüzde 2 paya sahipmiş. Hızlı tren sonrası 2010’da tren yüzde 56’ya yükselmiş. Havayolu yüzde 35, özel oto 8 ve otobüs de yüzde 1 paya gerilemiş. Araştıramadım ama eminim bu tablo şimdi çok daha farklıdır.
Hızlı tren İstanbul-Ankara arasında tam anlamıyla hizmete girdiğinde de önemli oranda karayolunun ve havayolunun yükünü hafifletecektir. Ülke ekonomisine getireceği tasarruf ve insanımıza sağlayacağı konforu ise ayrı ele almak gerekiyor. İstanbul ile İzmir arası karayolu seyahat süresini 8,5 saatten, yaklaşık 3,5 - 4 saate düşüren otoyolun diğer ulaşım modlarına etkisini ve güzergâha faydasını ise zamanla ortaya çıkacak.
İstanbul-İzmir Otoyol Projesi’nin 4 bölümden oluşan ilk bölümü, Osman Gazi Köprüsü 2016’da hizmet girmişti. Geriye kalan bölümlerinin de tamamlanarak, Ekim ayında devreye alınacağı ilan edilmişti. Ancak 2 ay önceden tüm etaplar tamamlanıp Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın katılımıyla açıldı. Böylece Türkiye’nin değil, Avrupa’nın sayılı büyük projelerinden birisi, ülkemizin Yap-İşlet-Devret (YİD) finansman modeliyle yapılan ilk otoyolu projesiyle tanışmış olduk. Bundan sonrası Otoyol AŞ’nin işletmeciliğine kalıyor.
OTOYOL PAHALI MI?
Osmangazi Köprüsü'nde geçen yıl 71.75 TL olan otomobil geçiş ücreti bu sene 103.05 TL'ye oldu. Aslında Osmangazi Köprüsü’nden geçişler geçen yıl 35 dolar, bu sene ise eskalasyonla 40 dolar olması ihale şartnamesi gereğiydi. Ancak Ulaştırma Bakanlığı, köprüden geçişleri artırmak için geçen yıl yüzde 50 indirime gitti, bu sene de uygulamaya devam kararı aldı. Otoyol ücretleri ise km başına geçen yıl 5 Sent, bu yıl ise yaklaşık 6 Sent oldu. Eğer köprü fiyatları indirilmemiş olsaydı rakamlar gerçekten çok yüksek seyredecekti. Yapımcı şirkete göre yurtdışındaki benzer projelerle fiyatlar karşılaştırıldığında normal, vatandaşa göre ise yüksek.
Otoyol için her sene 2 Ocak’ta döviz düzenlemesi yapılıyor. 2 Ocak 2018’de 1 dolar 3,77 TL olarak, 2 Ocak 2019’da ise 5,27 TL olarak işlem gördü. Gelecek yılların ne getireceğini ise zaman gösterecek. Fiyat düzenlemesinin 6 aya çekilmesi de söz konusu.
OTOYOL GARANTİLERİ KÖPRÜYÜ KARŞILAR MI?
Osmangazi Köprüsü’nde garanti edilen günlük 40 bin adetlik geçişe, 40 dolarla ulaşılması şüphesiz çok zor. Geçen yıl indirimli rakamla günlük ortalama 25 bine araç geçişine ulaşıldı.
Çanakkale Köprüsü’nde bir otomobilin geçiş rakamı 15 Euro olarak ihalede yer almışsa kamunun ciddi bir hesap hatası yaptığını söylenebilir.
Osmangazi Köprüsü’nden hiç araç geçmese bile yüklenici konsorsiyuma devlet 40 bin adet geçişin bedelini zaten ödeyecek diye biliniyor. Fakat projenin otoyol bölümü de tüm etaplarıyla açıldığı için toplam garanti rakamları dikkate alınacak. Kısacası otoyoldaki garantiler düşük, köprüde ise yüksek olduğundan birbirini tamamlaması bekleniyor.
Garanti rakamları şöyle; Gebze-Osmangazi Köprüsü-Orhangazi 40 bin araç. Orhangazi-Bursa arası için 35 bin araç ve garanti aşıldı. Bursa-Balıkesir arası 17 bin ve Balıkesir-İzmir için verilen garanti de 23 bin. Otoyolda km başına 6 Sent ücret alındığını belirtmiştim. İşte buradaki fazlalıkların da köprüyü tamamlaması bekleniyor. Tüm garantiler karşılanırsa, geriye kalan para şirketin oluyor.
