Tökezleme sırası Airbus'ta mı?

Dünyanın iki önemli yolcu uçağı üreticisinden birisi olan Avrupalı Airbus’ın en çok satan A320 jet ailesindeki kalite ve yazılım sorunlarının şirkette ne tür problemlere sebep olacağını kestirmek zor. Bu hafta başında ortaya çıkan kalite sorunu ise Airbus’ın kısa süre önce karşılaştığı yazılım meselesinden daha önemli. Söz konusu sorun, sadece bu yılki uçak teslimatlarının düşmesine sebep olmakla kalmayıp, gelecek yılın teslimat programlarını da etkileyecektir.

Pandemi sonrasında Boeing ve Airbus henüz uçak teslimatlarını istenen seviyeye çekememişken, Avrupalı üreticinin yaşadığı sorun, sektörde yeni sıkıntıları da beraberinde getirecektir.

Airbus’ta yanlış kalınlıkta üretim

Airbus A320 serisinde kullanılan metal panellerin kalınlığıyla ilgili tespit edilen problem sektör tarafından merakla takip ediliyor. İspanyol Sofitec Aero’dan sağlanan A320 gövde panellerinde (kokpitin arkasındaki ve ön kapıların yanındaki metal paneller) yanlış kalınlıkta üretim yapıldığının tespit edilmesi, Airbus’ın yazılım sorunundan daha ciddi bir meseledir. Çözümü de daha fazla zaman alacaktır. Panellerin yanlış kalınlıkta üretilmesinin, parçaların germe ve frezeleme (milling) süreçlerindeki hatalardan kaynaklandığı açıklandı; ancak meselenin sektörü ve teslimatları ne kadar etkileyeceği ise henüz bilinmiyor.

Uçak teslimatı düşürüldü

Kalite sorunundaki durum, yazılımdaki sorundan çok daha farklı ve karmaşık. Zaten bu sebeple Airbus yetkilileri, İspanyol tedarikçiden kaynaklanan kalite sorunu nedeniyle en çok satan A320 jetlerindeki 2025 yılı teslimat hedefini 820’den yaklaşık 790'a düşürdüklerini açıkladılar.

THY, Pegasus, AJet…

Türkiye’de de başta THY olmak üzere Pegasus, AJet ve diğer şirketlerimizde A320 ailesinden modeller bulunuyor. Şirketlerimiz ve dünyadaki diğer havayolları Airbus’ın yazılım sorununu hızlıca halletti. Ama uçakların gövdesindeki panellerin kalite sorununun nasıl bir probleme, sıkıntıya sebep olacağı henüz bilinmiyor.

Kalite sorunu nedeniyle A320 ailesinden 628 adet uçağın incelenmesi gerekiyor. İyi olan tarafı ise bunlardan sadece 168 tanesinin halen şirketlerin filosunda hizmet veren uçaklar olması, geri kalanının ise üretim hattında veya erken montaj aşamasında bulunmasıdır. Ama bu dar gövde uçaklar sektörün en yoğun kullandığı ve tedarikinde güçlük çektiği modeller olduğu için havayollarına teslimatlar aksayacak ve sektör bu süreçten etkilenecektir. Hatta Airbus, kısa süre önce dar gövde teslimatlarında yıllar sonra ilk defa Boeing’in önüne geçmişken, tekrar geride kalmasına da sebep olabilir.

Tuhaf yazılım sorunu

Airbus’ta kalite meselesinden önce yazılım sıkıntısı ortaya çıktı. Nedense sorunlar da hep arka arkaya çıkmak gibi bir özellik taşıyor. Amerikan JetBlue filosundaki A320 uçağı, Meksika Cancun-Newark seferini yaparken uçuş kontrol sorunu yaşandığı rapor edildi. Uçak oto-pilottayken yaklaşık 7 saniyede 100 feet irtifa kaybetmesi sebebiyle Tampa’ya acil iniş yapıldı. Sorun araştırılmaya başlandı. “Yoğun güneş radyasyonu nedeniyle veri bozulması” ihtimaline ağırlık verilerek çalışmalar bu yönde yoğunlaştı. İlk defa yaşanan bu yazılım kaynaklı problem Airbus ve sektörü endişelendirdi.

Ancak güneş radyasyonu böyle bir problem sebep olmuşsa, adına ne denirse, iklim değişikliği vesair bu sorunlarla daha sık karşılaşacağımız anlamına gelmez mi? Henüz konunun bu tarafına dair açıklama yapılmış değil. Yani uçaklar üzerinde güneşin önümüzdeki yıllar bu tür sorunlara sebeb olup-olmayacağını bilmiyoruz.

Öte yandan sektör Airbus’taki yazılım sorunu sebebiyle endişelendi. Haklıydılar. Çünkü Airbus’ın Boeing’le en yoğun rekabet ettiği ve başarılı olduğu dar gövdeli A320 ailesi (A319-A320-A321) aynı zamanda şu an adet olarak da en fazla hizmette olan, gökyüzünde uçan modellerini kapsıyor. Dolayısıyla ilk etapta 6 binden fazla uçak sorunun muhatabı olacak gibi bir tablo ortaya çıktı. Bu sebeple tüm sektörü merak ve endişeye sürükledi.

Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı (EASA) ile irtibata geçilip Acil Uçuşa Elverişlilik Direktifi (Emergency Airworthiness Directive) yayınlanarak, acele uçakların yere indirilerek, yeni yazılımın yüklenmesi için hazırlık yapılması istendi. Bazı uçaklarda donanım (hardware) eksikliği sebebiyle yazılım güncellemesi faaliyetteki tüm uçaklar için yapılamadı. Ama sorunun tespit edilmesi büyük bir rahatlamaya sebep oldu. Burada sektörü sıkıntıya sokacak durum, donanım eksikliği giderilinceye kadar uçakların yerde bekleyecek olmasıdır.

Airbus düşüşte, Boeing yükselişte

Uzun bir süredir Boeing’in problemlerini konuştuk. Sektöre olan etkilerini tartıştık. 2026’da her şey yoluna girecek beklentisi oluşmuşken bu defa Airbus’tan iki tatsız haber geldi. Boeing, üretim sorunlarını gidermiş, tam rekabete hazırlanırken bu gelişme iyi olmadı. Zira Boeing, gelecek yıl 787 ve 737 MAX jetlerinin üretimini artıracaktır. Airbus’ın tedarikçisi İspanyol Sofitec Aero ile ortaya çıkan benzer sorunları Boeing de tedarikçisi Spirit AeroSystems ile yaşamıştı. Bu, çözülmesi zor bir süreçtir. Bu sebeple Boeing, 777X jet teslimatını 2027'ye erteledi. Bakalım Airbus kalite sorununu nasıl aşacak?