BİR ÇERKEZ GELENEĞİ ŞIPSE VE BASTE
ÖĞRETMEN olmanın en güzel taraflarından bir tanesi farklı insanlarla tanışıp farklı dünyalara misafir olmak. Misafir olmak diyorum çünkü insanlar, gelenekten görenekten, yemekten, anneanne babaannelerden bahsederken çocukluğuna dönüp hayatının kapılarını açıyor. Her birimiz bir yerlerden göçüp geldik. Geldiğimiz ve konduğumuz yerin tarihi kültürüyle yoğrulup zenginleştik. Çerkezlerin aile ve kültür yapısı, gelenekleri oldum olası dikkatimi çekmiştir. Dışarıya karşı açık olan toplumlar değişme tehlikesiyle daha çabuk karşı karşıya kalıyor. Çerkezler uzun yıllar boyu kapalı bir kutu gibi yaşadılar, dışarıdan evlenmek bile onaylanmayan bir durumdu. Tabii zamana direnemeyen her şey gibi hafif değişimler olsa da büyüğe saygı, ritüellere bağlılık gibi alışkanlıklar hala devam ediyor.
“ANNEANNE YEMEKLERİ”
Öğrencim Nuriye Hanım “Anneanne Yemekleri” yaptığımız özel günde Çerkez yemeği olan Şıpse ve Baste yaptı ve “Baste bulgurla yapılana Mamse mısır unuyla yapılana denir” diye anlattı. Herkes kendi büyüklerinin yemeğini yaptı ve en önemlisi hikayesini paylaştı. Bütün anneanne yemeklerini biriktirdim. Sırada sizinle tanışmayı bekleyen nice tarifler ve hikayeler var.
Şıpse ve Baste özel Çerkez yemekleri. Misafir ağırlandığında ve özel günlerde yapılır. Genç yaşlı bütün Çerkezlerin bilmesi gereken bir yemek. Çerkezlerde hayatın her alanında olduğu gibi sofrada oturmayla ilgili kurallar da var. Mesela topluluğun en büyüğü en başa oturur. Yemeğin en güzel yeri ona verilir. En güzel yeri dediysek tavukta göğüs kısmı kastedilir. En önemli misafirlere verilir. Butları, kanatları kademe kademe azalarak önem sırasına göre dağıtılır. Ortamdaki büyük kişi, yemeğe başlamadan asla yemeğe başlanmaz. Sıraya göre oturulur. Hizmet eden kişi en kenarda sadece kolunun uzanacağı yerde oturur. Kadın ve erkek sofrası ayrı olur. Çocuklar annenin yanında oturur. Gençler kızlı erkekli bir arada bulunurlar. Çerkezlerde gelin, karşı taraf yani, büyükler izin vermediği sürece konuşmaz. İzin verildiği zaman ise öyle rahat konuşamaz, sadece sorulan sorulara cevap verir. Yemeği evin gelini yapar. Gelin hizmet eder ama evde herkes yardım eder. Sunum aşamasında özellikle gelinler sahnededir. Büyük odadan çıkınca ve girince ayağa kalkılır. Çerkezlerden kız alacaksın ama gelin olmayacaksın.
ŞIPSE MALZEMELERİ
- 5 yemek kaşığı un
- 1 litre tavuk suyu
- 2 yemek kaşığı tereyağı
- 2 diş sarımsak
- Tuz
- Toz kırmızı biber
- 100 gram kadar didilmiş tavuk
YAPILIŞI
TEREYAĞINDA unun rengi hafif pembeleşene kadar kavurun. Üzerine tavuk suyu ve ezilmiş sarımsak koyun. Koyu bir kıvam alıncaya kadar karıştırarak pişirin.
BASTE MALZEMELERİ
- 1 bütün tavuk
- 3 su bardağı bulgur
- 6 su bardağı sıcak su
- Tuz
YAPILIŞI
Tavuğu tuzlu suda haşlayın. Bulguru lapa olacak şekilde bol suyla ocakta pişirin. Sonra “Belaga” (bulguru ezmek için gerekli olan araç) ile bulgur hamur kıvamına gelinceye kadar ezin. Bir tepsiye Baste’yi alın ve ortası boş kalacak şekilde yayın. Boş kalan yere sıcak Şıpse’yi doldurun. Üzerine yağ ve biber yakın. Çerkez sofrası kurup afiyetle yiyin...
YEMEK RİTÜELLERİ
YEMEK yenirken her şeyin serbest olduğunu sanmayın. Bastenin ortası açılıp boşluk kısma Şıpsi doldurulur ama taşırılmaz. Çorba kısmı Baste’den dışarı sızmaması lazım. Sofrada Baste’den bir parça alınır ve Şıpse’ye batırılarak yenir. Dikkatli koparılır çünkü ortaya kadar gidip Şıpsenin dökülmesi hiç hoş karşılanmaz.
Okurken fazla mı geldi bilmem bu ritüeller. Bana o kadar keyif veriyor ki anlatamam. Yaşarken insanları biraz zorlayan alışkanlıklar bizi diğerlerinden ayıran özel kılan şeyler. Sahip çıkmak ve değer vermek lazım...
MUTFAKLA ilgili sormak istediğiniz her soru, göndereceğiniz farklı yemek tarifleri için mail adresimden ve İnstagram Asuman Kerkez, Facebook Tenceretv, Asuman Kerkez ulaşabilirsiniz. Youtube kanalım Tencere.tv&Asu’nun Mutfağı ‘nda videolar sizi bekliyor...
