Halka arzlarda neden kalite sorunu yaşıyoruz?
2022 yılında 40 şirket daha halka açıldı. İlk halka açılmayla elde edilen hasılat toplamı 2021’in altında ve 18.8 milyar lira düzeyinde.
➔Bir de şirketlerin bedelli sermaye artırımı yoluyla elde ettikleri ve halka açık kısma düşen özkaynak var. Yine BİST’in verileriyle bunun tutarı da geçen yıl 36.3 milyar liraya vardı.
➔Yani şirketler borsada halka arzdan bir birim kaynak topladılarsa iki birim kaynak da sermaye artırımı yoluyla elde ettiler.
➔İki kalemde 2022 yılında toplamda 54.4 milyar liralık özkaynak edinimine ulaşıldı. Geçen yılın ortalama dolar kuruyla 3.5 milyar dolar civarında bir tutar eder.
➔Büyük ve çok iyi bir rakam denilemez.
➔Ancak ihmal edilecek bir tutar da değil. Çünkü şirketlerin toplam özkaynağının yüzde 2’sine yaklaşıyor.
➔70 milyar dolar bankaların, onun iki katı kadar da reel şirketlerin özvarlığı olduğu hesaplanıyor.
➔200 milyar dolar civarındaki bir özvarlığa yılda 3.5 milyar dolarlık halktan veya küçük hissedarlardan takviye geliyor ki, fena bir rakam değil.
➔2021 yılında halka açılan şirket sayısı 52 ile daha fazla ve sermaye artırımları da dahil elde edilen özkaynak toplamı yaklaşık 4 milyar dolardı.
➔Bu açıdan bakınca halka açılmanın kaynak yaratma yönü fena değil.
BORÇLANMAYA DAYALI SİSTEM
➔Buna karşılık Türkiye’de şirketlerin fonlanması ağırlıklı biçimde borçlanma üzerine kurulu. Şirketlerin kaynak yapısında borçların oranı yüzde 70’i bulurken, özkaynakların payı yüzde 30’a indi.
➔Halbuki oranın yarı yarıya olması makbul. Bizim şirketler büyüyor ama borçlanarak büyüyor. İşin içindeki özkaynak payı düşük kalıyor.
➔Tablo bu ise İSO Başkanı Erdal Bahçıvan’ın tespiti yerinde. Bahçıvan “Türkiye ekonomisi kredi arzının arttığı koşullarda hızlanan, kredi akışı yavaşladığında duran bir yapıdan çıkmalıdır. Kısa vadede krediye erişim sorununun çözülmesi ne kadar acil bir ihtiyaç ise uzun vadede ekonomimizin krediye bağımlılığı da o denli önemli bir yapısal sorun” dedi.
➔Hem şirketler kesiminde hem ekonomi yönetiminde bütün uğraş borç çarkını çevirmeye veriliyor.
BORSADA YATIRIMCI SAYISI 4 MİLYON
➔Sermaye piyasasını geliştirmeye ve derinleştirmeye yönelik yapısal adımlar ise bir türlü atılmıyor veya gündem oraya gelemiyor.
➔Hele ki kurumsal yatırımcı niteliğindeki yabancıların borsadaki payı son yıllarda yarı yarıya azalınca piyasa yapısı daha dengesizleşti. Yabancıların borsa payı yüzde 30’un altına inerken yerlilerin payı yüzde 70’in üzerine çıktı.
➔Merkezi Kayıt Kuruluşu’nun verilerine göre yerli yatırımcı sayısı ilk kez 4 milyonu geçti. 25 Ocak itibariyle 4 milyon 5 bin kişiye çıkan yerli bakiyeli yatırımcı sayısı son bir yılda 1 milyon 641 bin kişi arttı. Artış oranı yıllık yüzde 69, aylık yüzde 10.
➔Yeni yıla gireli borsada fiyatlarda ciddi bir oynaklık yaşanıyor. Yabancılar, piyasa profesyonelleri ve büyük yatırımcılar daha çok satıcı tarafında yer alıyor.
➔Yurtiçi yerleşikler ise kitleler halinde borsaya geliyor ve alıcı tarafındalar. Son bir ayda gelen yatırımcı sayısı yüzde 10 veya yaklaşık 400 bin kişi.
YERLİ YATIRIMCILARIN SERMAYELERİ KÜÇÜK
➔Ancak sayı artışı satışları karşılamaya yetmiyor ki fiyatlar geriliyor. Çünkü yeni gelenlerin ve yerleşiklerin sermayesi küçük.
➔Yine MKK verilerine göre 2022 sonu itibariyle 10 bin liranın altında portföye sahip yatırımcı sayısı 1.9 milyon kişi. Toplam yatırımcıların yaklaşık yarısını bu kesim oluşturuyor.
➔1.9 milyon kişinin toplam portföy büyüklüğü de 3.6 milyar lira ve kişi başına ortalama 1.914 lira düşüyor. Kimisi bir aylık veya iki aylık maaşını, kimisi de cep harçlığını borsaya koyanlardan söz ediyoruz.
➔Sermaye piyasası ise sermaye ile orantılı şekilde büyüklerin işi ve adı üstünde uzun vadeli yatırım alanı. Gelenler kısa vadeli ve yeni hisse senetlerine girmek için gelmişler.
HALKA ARZLAR DA KÜÇÜLDÜ
➔Talep tarafının zayıf durumu halka arzlara da yansıdı ve 40 şirketin ilk halka arz büyüklüğü ancak 1.1 milyar dolar kadar. En büyük halka açılma örneği ise 187 milyon dolarlık büyüklüğe sahip. Geride kalan 39 halka arzın tutarı 7-89 milyon dolar arasında kaldı.
➔Küçük yatırımcı ayağı küçük halka arzları gündeme getirdi. Büyük halka arzlara cesaret edilemedi.
➔Bunun yanında halka arz edilen 40 hisse senedinden 25’i, yani yarıdan çoğu ilk gün borsada tavan fiyattan kapattı. Prim artışı, sonraki günlerde ve dönemde de büyük ölçüde sürdü.
➔Sürdü ki, 2022’de borsanın yüzde 197 prim yaparken Halka Arz Endeksinin artışı yüzde 267’yi buldu. Küçük yatırımcı küçük hisse senetlerini seviyor, halka arzlar da küçükler için yapılıyor. Böyle bir yapı oluştu.
➔Bu yapıda bizim yerli bireysel küçük yatırımcının vadesi çok kısa kalırken, algısı da yeni hisse senetlerine ve yanlış yerlere doğru gitti.
1.000 BÜYÜK SANAYİ ŞİRKETİNDE DURUM
➔Bunun da etkisiyle 1.000 büyük sanayi şirketinden 100’ü bile henüz halka açık değil.
➔Çünkü bu işe girişseler karşılarında ciddi ve derinliği olan bir talep bulamayabilirler.
➔Daha sonra borsada işlem görürken fiyat oynaklıklarından ve manipülasyonlardan müzdarip olabilirler. Kısaca sanayi şirketlerinde piyasaya karşı belli bir güvensizlik söz konusudur.
➔Otoritelerin önce bu güvensizliği gidermesi, piyasa yapısını iyileştirmesi, yabancı yatırımcı ayağını tekrar güçlendirmesi gerekir ki, borsaya kaliteli arz gelebilsin. Kaliteli arzın şartı kaliteli talep.
