Habertürk
    Takipde Kalın!
      Günlük gelişmeleri takip edebilmek için habertürk uygulamasını indirin

        Seçimler mayıs ayında yapılacak. Seçim öncesi, seçim sonrası tartışması siyasette olduğu kadar ekonomide, piyasalarda ve borsada da yapılıyor. Bugün itibariyle biz seçim öncesi ve seçim sonrası borsayı irdeleyeceğiz. Bunu yapmak için elimizdeki en iyi dayanak ise geçmişteki gerçekleşmeler.

        ➔Borsa 1986 yılında faaliyete geçeli beri Türkiye 9 genel seçim yaşadı, şimdi 10’uncusuna doğru yol alıyoruz.

        ➔Bitişikte 1987’den itibaren yapılan seçimlerin tarihleri, seçimden üç ay önceki, seçim tarihindeki ve seçimden üç ay sonraki dolar bazlı borsa endeksleri yer alıyor. Devamında da ilk üç ay, son üç ay ve toplam altı ay olmak üzere endeksteki değişim görünüyor.

        SEÇİMLERDE BORSA

        ➔Bütün bu seçimlerden çıkardığımız sonuç ise şu: Seçimlerin hisse senedi piyasasına etkisi ise marjinal düzeyde kalıyor. Kuruluşundan bugüne kadar yapılan genel seçimler borsanın ana yönünü değiştirebilmiş değil.

        Borsanın ana trendi düşüş yönündeyse seçimlerde düşüşüne, yükseliş yönündeyse yükselişine devam etmiş. Bu durum 9 genel seçimde aynen böyle gerçekleşti.

        ➔Seçimlerin 3 ay öncesi ve 3 ay sonrası olmak üzere 6 aylık döneminde net bir yön değişikliği ortaya çıkmıyor. Kısa vadeli, birkaç haftalık eğilimler oluyor ama ana trendi değiştirmiyor.

        REKLAM

        ➔36 yılda yapılan 9 genel seçimin 5’inde borsa yükselirken, 4’ünde düştü.

        Seçim öncesine baktığımızda düşüşler daha fazla. Borsa endeksi 9 seçimin geriledi, birinde sıfır çekti, ikisinde ise prim yaptı.

        Seçimlerin sonrasında geçen 3 aylık dönemde ise borsanın performansı daha iyi. 4 kayba karşılık 5 kazançlı seçim sonrası dönem yaşandı.

        ➔Kayıplı seçimler ise borsanın ilk seçimi yanında son üç seçimde gerçekleşti. 1991’den 2007’ye kadar olan 5 genel seçimin sonrası ise arka arkaya yükselişle geçti.

        1987’DE ÇÖKÜŞÜN GÖLGESİNDE GEÇEN İLK SEÇİM

        ➔Borsanın en kayıplı seçimleri ilk ve son seçimlere rastlıyor. 1987’de borsa seçim öncesi ve seçim sonrası 6 aylık vadede dolar bazında yüzde 54 düştü.

        ➔31 yıl sonra 2018’deki seçimde kayıp ise yüzde 46.5 düzeyinde gerçekleşti.

        ➔Bu kayıpların ana nedeni ise aslında seçimler değil. Borsanın zaten içine girdiği düşüş trendinin bizzat kendisi. Seçimin bu döneme rastlamasının etkisi ise marjinal düzeyde kalıyor.

        ➔Mesela en büyük düşüşün yaşandığı 1987 zaten borsanın ilk büyük çöküş yılıydı.

        ➔O zaman oluşmakta olan piyasa balonuna devlet 21 Ağustos’ta özelleştirme çerçevesinde çok büyük hacimli kamu hisse senetlerini borsada satacağını açıklayarak müdahale etti.

        ➔Üzerine, dünya borsalarında 19 Ekim 1987’de başlayan ve Kara Pazartesi diye anılan çöküş eklendi.

        ➔Nitekim seçimde iktidar değişmemesine karşılık düşüş seçim sonrasında sürdü ve döngü 1989’da tamamlandığında borsa yüzde 86.6 ile tarihinin en büyük çöküşünü yaşadı.

        REKLAM

        1991’DE İKTİDAR DEĞİŞTİ, BORSANIN TRENDİ DEĞİŞMEDİ

        ➔1991 yılındaki seçimler tek başına bir parti iktidarını koalisyon hükümetiyle değiştirdi. Ancak borsa zaten o yıl ABD’nin Irak’a müdahalesi ile düşüyor ve ikinci büyük çöküşünü yaşıyordu.

        ➔Seçim öncesi yaşanan da bu. Ama tek başına iktidar gidip koalisyon hükümeti gelmesine karşılık seçim sonrası borsaya yaradı ki, yüzde 65 prim yaptı.

        ➔Fakat seçimin bu pozitif etkisi düşüşün daha sonra devam etmesini engelleyemedi. Borsa 2. Büyük düşüşünü Kasım 1992’ye kadar sürdürdü.

        1995 SEÇİMİNDE YÜKSELİŞE DEVAM

        ➔Borsa 1994 krizi ardından başlayan ve 1997’de Asya krizi ile son bulan 4.Büyük Yükseliş eğilimi içindeyken 1995 seçimleri yapıldı.

        ➔1995 seçimi borsa açısından 1991 seçimlerinin benzeri şekilde daha yumuşak hareketlerle geçti. 1991 seçimleri öncesinin yaklaşık yarısı düzeyinde düşerken seçim sonrasında yine yarısı düzeyinde prim yaptı.

        ➔6 aylık seçim dönemini yüzde 12.7 pirimle bitiren borsanın ana yönü bu seçimde de değişmedi.

        EN YÜKSEK KAZANÇ 1999 SEÇİMİNDE

        ➔Nisan 1999 seçimleri geldiğinde borsa Ekim 1998’de başlayan 5. Büyük Yükseliş trendini yaşıyordu.

        ➔AB’ye tam üyelik başvurusunda kapı Türkiye’ye aralanırken, bölücü örgüt lideri Abdullah Öcalan yakalanarak ülkeye getirilmişti.

        ➔O hava içinde borsa çıkıştaydı. Nitekim seçim öncesinde de seçim sonrasında da borsa yükselişini sürdürdü ve 6 ayda yüzde 72 primle en iyi seçim dönemini yaşadı.

        REKLAM

        SERMAYE AKIMLARI 2002 SEÇİMİYLE ÇAKIŞTI

        ➔Borsa Ocak 2000’de başlayan 2001 krizi derinleşen 5.Büyük Çöküşünü yaşarken Kasım 2002 seçimleri yapıldı.

        ➔Seçim öncesinde siyasi tablodaki sancı nedeniyle borsada yüzde 5’e yakın oranda düşüş kaydedildi.

        2002’nin son çeyreği aynı zamanda küresel çapta sermaye hareketlerinin canlandığı ve Türkiye’ye de sıcak para akışı başladığı çeyrekti.

        ➔Seçim sonrası 3 ayda borsa hem tek başına iktidarın çıkması hem küresel sermaye akımlarının hızlanmasıyla yüzde 68 prim yaptı.

        ➔Seçim sonrası en yüksek kazancın elde edildiği dönem bu dönemdi.

        TRENDİ 2007 SEÇİMİ DEĞİL, KÜRESEL KRİZ SONLANDIRDI

        ➔Büyümenin yükselmesi, IMF ile programın devam etmesi, AB ile tam üyelik görüşmelerinin başlaması, sıcak para akımlarının hızlanmasıyla Mart 2003’te 6. Büyük Yükselişine geçen borsa bunu Ekim 2007’ye kadar 4.5 yıl boyunca sürdürdü.

        ➔22 Temmuz 2007 seçimleri de bu büyük trendin sonuna doğru yapıldı.

        ➔Nitekim seçim öncesi de, seçim sonrası da yükselen borsa 6 aylık dönemi yüzde 29 primle kapadı. 6. Büyük Yükseliş küresel krizin uç vermesiyle Ekim 2007’de noktalandı.

        2011’E SEÇİMİN DEĞİL, AVRUPA KRİZİNİN GÖLGESİ DÜŞTÜ

        ➔2011 seçimleri Avrupa krizinin tam ortasına rastladı. Bütün borsalar düşerken Türkiye borsası da yabancıların üçte iki düzeyindeki hakimiyetinden dolayı geriliyordu.

        ➔Kasım 2010’da başlayan gerileme bir yıl sonra Kasım 2011’de yüzde 48 vararak duruldu.

        REKLAM

        Bu düşüş eğilimindeyken yapılan Haziran 2011 seçiminde borsa yüzde 22.5 geriledi.

        SÜRPRİZ YAPAN 2015 SEÇİMİ

        ➔Mayıs 2013’te bol parayı geri çekeceğini açıklayan Fed’in küresel piyasalar üzerindeki negatif etkisi faiz artırımı ile devam ediyordu. Mayıs 2013 sonrası borsa için Mart 2020’de sonlanacak 7. Büyük Düşüş trendi başlamıştı.

        ➔Haziran 2015 seçimleri, gelişmekte olan piyasalardan rekor düzeyde büyük sermaye çıkışının yaşandığı bir dönemde yapıldı.

        ➔Bu etkilerle borsa seçim öncesi yüzde 2.3’lük sınırlı bir kayıp yaşadı.

        ➔Ancak asıl gürültü seçim sonrasında koptu. Koalisyonun çıktığı seçimin sonrasında terör olayları patladı. Seçimin yenilenmesine karar verildi. İç ve dış etkilerin birleşmesiyle seçim sonrası 3 ayda borsa yüzde 20 geriledi.

        ➔İlk bakışta sandık sonuçlarının borsayı kısmen etkilediği tek seçimin Haziran 2015 seçimleri olduğu söylenebilir.

        ➔Ama yine hatırlatayım ki, borsa zaten uzun vadeli düşüş trendi içindeydi ve seçim sonuçları bu eğilimi belki biraz hızlandırdı.

        2018’DE ÜLKEYE ÖZGÜ İSTİKRARSIZLIĞIN SONUÇLARI

        ➔Türkiye yönetim yapısı olarak başkanlık sistemine geçmiş ve Cumhurbaşkanlığı ile Meclis genel seçimini 1.5 yıl kadar erkene çekerek Haziran 2018’de yapacaktı.

        ➔Borsa zaten Mayıs 2013’ten beri 7. Büyük düşüş trendini içindeydi ve ilk defa çöküş dönemi bu kadar uzuyordu. Seçimin 1.5 yıl erkene çekilmesi bütün piyasalara benzer negatif etkiyi yaptı. 2018’de yaşananlar 2013’te başlayan siyasi, ekonomik ve finansal istikrarsızlığın devamı niteliğindeydi.

        REKLAM

        ➔Üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Londra konuşmasıyla uluslararası sermaye yatırımı yapanlara Türkiye’de para kazandırmayacağını ilan etmesi bindi.

        Sıcak paraya karşı takınılan tavır ve TL’ye erişimlerinin sınırlandırılması, ABD ile yaşanan rahip gerginliği de 2018 krizinin ana nedenlerini hazırladı.

        ➔O tarihten beri de yabancılar Türkiye piyasalarından çıkıp gidiyor. Devlet iç borçlanma senetlerindeki paylarını yüzde 23’ten yüzde 1’e, hisse senetlerinde paylarını da yüzde 66’dan yüzde 29’a düşürdüler.

        ➔Borsa yabancıların öncülüğündeki satışlarla 2018 seçimi öncesi ve sonrası da geriledi. 6 aylık toplam gerileme yüzde 46.5 düzeyine vardı. Bu da 1987’den sonra en büyük gerileme oldu. Sadece borsa değil, faizler de yükseldi, kurlar da sıçradı.

        2023’ÜN 2018’E GÖRE FARKI NEREDE?

        ➔Geldik borsanın göreceği 10. Genel Seçime. 2023 seçimlerinde 2018 yoğunluğunda satıp çıkacak yabancı yok.

        ➔Ama piyasa bu. Yabancı satmazsa yerli satabilir, hatta bu işi robotlar da yapabilir. Nitekim borsada yerli-yabancı dengesi tersine döndü. Yerli yatırımcı sayısı 1 milyondan 4 milyona yükseldi.

        Borsayı çevreleyen atmosferin 2018’den en önemli farkı ise piyasa uzun vadeli düşüş trendinde değil artık. Tam tersine Mart 2020’de başlayan 8. Büyük yükseliş trendini yaşıyor.

        ➔Önemli bir fark da şirketlerin geçmişe göre daha karlı hale gelmeleridir. Hissedarlar açısından asıl önemli olan özsermaye karlılığında Türk şirketleri tarihi rekor düzeylerine 2021 ve 2022 yıllarında ulaştılar.

        ➔Aşırı borçlu çalışmaya alışmış Türk şirketler için finansman yükü ciddi oranda geriledi. Enflasyon 2018’in 2-3 katına çıkmışken, kredi faizleri üçte bir düzeyine geriledi. Batan, iflas eden, konkordato ilan eden şirket haberlerine rastlanmıyor artık.

        REKLAM

        ➔Hisse senedi genel fiyat düzeyi dolar bazında 2018 seçimi öncesiyle hemen hemen aynı. O seçimlerin öncesindeki 3 aylık dolar bazlı endeksin ortalaması 2.37 iken, 2022’nin son üç ayının ortalaması 2.42 dolar endeksi düzeyinde.

        Alternatif yatırım araçlarından faiz idari kararlarla devre dışı kalmış durumda. Bundan TL tasarruf sahipleri büyük zarar ederken, en çok devletin Hazinesi ile şirketler kazançlı çıkıyor.

        ➔Seçim sonrasında mevcut iktidar devam ederse düşük faiz politikasını sürdüreceğini belirtiyor.

        ➔Seçimi muhalefet kazanırsa ekonomi ve para politikalarında normalleşmeye gitmesi ve Türkiye’nin dünya finansal piyasalarıyla yeniden sıcak ilişkiler kurması bekleniyor.

        ➔Bu çerçevede yabancı yatırımlar borsaya yeniden gelebilir. Yerli yatırımcı ayağı güçlenmiş borsa yabancı ayağına da kavuşursa 8. Büyük Yükselişinin devamını getirebilir.

        Sesli Dinle
        0:00 / 0:00
        Yazı Boyutu

        Diğer Yazılar