Paranın yüksek enflasyonla dansı
Her yıl başında olduğu gibi finansal yatırım araçlarının bilançosunu çıkartmayı, enflasyondan arındırmayı ve geçmişle karşılaştırmayı 2022 için de yapıyoruz.
➔2022 pek çok açıdan zor bir yıldı. Tasarruf sahipleri ve finansal varlıklar için de öyle. Kazancın olmadığı, yüksek kayıpların oluştuğu olağanüstü bir yıl yaşandı.
➔Finansal yatırımcılar yükselen enflasyon karşısında varlıklarının reel değerini korumak için büyük uğraşlar vermek zorunda kaldı. Ancak yine de ağır kayıplar vermekten kurtulamadılar.
➔Çünkü en temel yatırım enstrümanı olan faizden yoksun kaldılar. Türkiye hem tarihinin hem dünyanın en negatif faizini geçen yıl uyguladı. Sıçrayan kurların etkisiyle enflasyon sert yükselirken faizler tek haneli rakamlara çekildi. Faiz ile enflasyon arasında 75 puana varan muazzam bir fark meydana geldi.
FAİZDEN REKOR KAYIP
➔Yıl sonu gerçekleşmelere göre Hazine faizinin yüzde 29.3’e varan reel zararı, yatırım araçlarını izlemeye başladığımız 1986 sonrasının en büyük kaybını oluşturdu.
➔İhalelerdeki ağırlıklı ortalama Hazine faizi üzerinden meydana gelen bu kayıp şimdiye kadar görülmüş bir kayıp değil. En yükseğini piyasalaşmanın yeni yeni başladığı 1988’de yüzde 7.2 ile yaşamıştık.
➔2022 sadece politika faizini tek haneli rakamlara düşürmekle kalmadı. Mevduat ve kredi faizleri de belli bir formülle politika faizine endekslendi.
➔Bu nedenle 3 aylık mevduata ödenen faiz yüzde 21.1 ile yıl sonunda gerçekleşen enflasyonun üçte birinden daha düşük düzeyde tutulabildi.
➔Bunu da enflasyondan arındırdığımızda yüzde 26.2’lik bir kayıp ortaya çıkıyor. Bundan önceki en yüksek kayıp yüzde 15 ile 1994 gerçekleşmişti. Dolayısıyla mevduattaki 2022 kaybı 1980’ler sonrasının en yüksek kaybını oluşturuyor.
➔Eğer yılın başından sonuna kadar para mevduatta kaldıysa gerçekte anaparanın dörtte biri eridi gitti demektir.
KKM KURDAN KORUDU, ENFLASYONDAN DEĞİL
➔Ancak 2022’nin bir farkı da kur korumalı mevduatın uygulamaya geçmesiydi. Bir ara 1.5 trilyon liraya dayanan KKM toplamı TL mevduatın yarısına yaklaştı. Yıllık bazda dolar kuru değişimi faizden daha yüksek çıktı.
➔Kur getirisinin tahsil edildiğinden hareket edersek, yüzde 37.7 artan kur getirisi tahsil edildi. Bu oran elbette TL mevduatın yüzde 21’lik faizinin epeyce üzerinde.
➔Ancak gerçekleşen enflasyonun da oldukça altında. Yüzde 37.7 getirinin yüzde 64.27 enflasyon karşısında reel kaybı yüzde 16.1 olur.
➔Euro'nun yüzde 28.8’lik nominal getirisi de yüzde 21.5 reel kayba döner.
➔Dolayısıyla kur korumalıya para yatıranlar kur artışından korundu ama daha yüksek çıkan enflasyon artışından korunamadı.
ALTIN 9. YILINDA VURGUN YEDİ
➔Dolayısıyla 2021’in en çok kazandıranları olan doların ve Euro'nun 2022’de zarar ettirdiğini ve reel kayıplarını da vermiş olduk. Çünkü kur korumalı mevduat uygulaması bizzat kurun spekülatif anlamda yükselişini kesti.
➔Tabi ki sadece bununla yetinilmedi. Arka kapı satışları ve idari önlemler hep devrede oldu. Faiz düştü ama kredi kullanımını kısıtlandı. Seçime hazırlanılan bir ortamda kur aracılığıyla enflasyonun sakinleştirilmesi ve düşürülmesi yoluna gidildi.
➔Faiz ve döviz gibi iki ana yatırım aracının yüksek kayıplar verdirmesine altın fiyatlarının dünyada yerinde sayması da eklendi. Dolayısıyla yurtiçinde altın fiyatları dolar kuru artışına yakın düzeyde yüzde 33.5 oranında yükseldi.
➔Ancak o da dolar gibi enflasyona yenildi. Altın 8 yıl boyunca en çok kazandıran yatırım aracı olduktan sonra 9. yılı olan 2022’yi yüzde 18.7 reel kayıpla tamamladı.
➔Faiz, döviz, altın gibi ana yatırım araçları performans yönünden dökülünce yatırım fonları ve bireysel emeklilik fonları da kazanç sağlayamadı. Yatırım fonlarının ortalama performansı enflasyon karşısında yüzde 11 yenik duruma düşerken bireysel emeklilik fonları başa baş noktayı yakaladı.
AYAKTA KALAN TEK ARAÇ BORSA
➔Yatırım araçları tablosunda kazandıran tek araç var, hisse senetleri. 24 yıl sonra 2022’de yüzde 196.6’lık yükselişi yakalayan hisse senetlerinin reel olarak yüzde 80.6 prim yaptı.
➔Borsa bu performansıyla gayrimenkule gecikmeli de olsa yetişti. Dünyada da en iyi performansı gösteren piyasa unvanını kazandı.
➔Bu performans aynı zamanda küçük tasarruf sahiplerini borsaya çekti. Yerli hisse senedi yatırımcı sayısı 2022’de 2.3 milyondan 1.5 milyon artışla 3.8 milyona çıktı. Son üç aydaki artış 1.1 milyon kişiye vardı.
➔Finansal varlıklarda alternatif olmayışı parayı hisse senedine gitmeye zorlarken, borsanın gösterdiği performans da kitleleri piyasaya çekti. Sonuçta yerli yatırımcıların borsadaki payı yüzde 60’tan yüzde 70’e çıktı.
PARADAN PARA KAZANMANIN İMKANSIZLIĞI
➔Aynı şekilde 2022 boyunca para gayrimenkule yöneldi ve ekim sonu itibariyle yıllık konut fiyat artışı yüzde 188’i buldu. Konut fiyatlarında da Türkiye dünya birincisi zaten.
➔Dayanıklı tüketim mallarına, aramalı ve hammaddeye de güçlü bir yönelim oldu. Bu anlamda para bizzat mala veya enflasyonun kendisine yatırım yaparak, yine yükselen enflasyondan korunma sağladı.
➔Reel faizlerin dibe vurduğu, alternatif araçların devreden çıktığı, dünya piyasalarının çok kötü bir yıl yaşadığı bir yılda finansal varlıkları, finansal araçlara yatırarak korumak ve reel getiri sağlamak elbette çok zordu.
➔Çünkü ne faiz, ne döviz, ne altın hiçbirinde reel bir kazanç olmadığı gibi, aksine yüksek kayıplar ve büyük oynaklıklar yaşandı. Bu açısından 2022 çok zor geçti ve yüksek zararlı kara bir yıl oldu.
ALTERNATİF YATIRIM ALANI REEL VARLIKLAR
➔Paradan para kazanmak imkansız hale gelince finansal varlıklar alternatif alan olarak reel ekonomide değerlendirilmeye başlandı.
➔Bunun araçları olarak gayrimenkulü, konutu, otomobili, dayanıklı tüketimi, emtia ve hammadde stoklamayı, şirket ortaklığı diye tanımlayabileceğimiz hisse senedine yatırımı sayabiliriz. Hiçbir şey yapamayan tüketimini öne çekti.
➔Bütün bu faaliyetler elbette belli bir ekonomik canlılık yarattı. Negatif faiz ısrarına başka amaçlar veya nedenler gösterilebilir ama seçime giden bir iktidara en büyük katkısı herhalde ekonomik canlılık şeklinde olabilir.
➔Reel piyasalara yatırım yapanlar, finansal pozisyon alsalar uğrayacakları yüksek kayıplardan kurtuldukları gibi, muhtemelen karlı da çıktılar veya çıkacaklar.
➔ “Su akar yatığını bulur” sözü bir kez daha kendini ispatladı. Para, yüksek enflasyonla oynadı ve kazandı. Kaybeden ise enflasyondan etkilenen geniş kitleler oldu.
➔Buna karşılık TL mevduattaki yüksek artış neyin nesi diye sorulabilir. Bunu da yarın ki yazımda “yerleşiklerin finansal varlığı” başlığıyla işleyeceğim.
