Yüksek büyümenin yan etkileri
Dış ticaret verileri bir gün gecikince dün iki önemli ekonomik veri birden açıklandı.
Temmuz ayında tüketici enflasyonu aylık yüzde 2.37, yıllık yüzde 79.60’a yükseldi. Yıllık bazda enflasyon 1 puan daha arttı. Hem yıllık hem aylık 2003 yılında başlatılan enflasyon serisi boyunca en yüksek rakamlar.
➔Bitişikteki tablolardan görülebileceği gibi, aylıkta bundan önceki en yüksek rakam geçen yıl yüzde 1.80’le, yıllıkta da yüzde 18.95 ile gerçekleşmişti. Yani tüketici enflasyonda 2003 sonrasının en yüksek rakamlarına ulaştık.
➔Üretici fiyatları ise tüketici fiyatlarının bir hayli üzerinde geldi. Temmuzda yüzde 5.17 artan üretici fiyatları tarihinin en yüksek ikinci temmuz ayı rakamı. Ama buradaki tarih 1982’ye kadar gidiyor ve en yüksek veri yüzde 5.3 ile Temmuz 1997’de açıklanmış.
➔Yıllık üretici fiyatlarındaki artış yüzde 114.61 ile temmuz aylarının rekorunda. 1982’den bu yana böyle bir rakam yok.
➔Diğer ayları da dikkate aldığımızda yüzde 144.61 rakamını geçen 4 ay var ki, 1994 krizinde gerçekleşmiş. En yüksek üretici fiyat artışı yüzde 156.8 ile Ocak 1995’te görüldü. Bu çerçevede üretici fiyatlarında son 28 yılın rekoru kırıldı.
FARKI ENERJİ VE KİRA AÇIKLAR MI?
➔Üretici ile tüketici fiyatları arasındaki makas da açıldıkça açılıyor. Fark 65.01 puana yükseldi. Üretici enflasyonu tüketici enflasyonunun yüzde 81.6 üzerinde. Bu durum geçmişte hiç yaşanmamıştı.
➔Böyle bir farkın meydana gelmesinde enerji fiyatlarına uygulanan devlet sübvansiyonların etkili. Dünyada fiyatı hızla artan petrol ve doğalgaz fiyatlarından dolayı Türkiye’de yıllık bazda üretici enerji fiyatları yüzde 350.64 arttı.
➔Zafer Yükseler’in hazırladığı tabloya göre bu artış devlet katkısından dolayı tüketici fiyatlarına yüzde 129.27 düzeyinde yansıdı.
➔Üretici ile tüketici fiyatları arasındaki farkta gerçek kira kalemi de önemli rol oynuyor. Temmuz ayında yüzde 4.24 artan kiraların yıllık yükselişi yüzde 26.76 düzeyinde.
➔Hükümet temmuz ayından itibaren mevcut kiralara yapılacak zammı yıllık yüzde 25 ile sınırlarken, yeniden kiralama durumunda herhangi bir sınır bulunmuyor.
➔Ancak konut fiyatları yüzde 145.5 ve yeniden kiralamalarda yüksek oranların geçerli olduğu dikkate alınınca yüzde 26.76 kira artışı çok düşük kalıyor.
➔Emlak ve gayrimenkul şirketlerinin çeşitli araştırmaları yeniden yapılan kiralamalarda artışı yüzde 150-200 arasında buluyor.
➔Ancak yine de enerji ve kiradan kaynaklanan farklılık tüketici ile üretici enflasyonu arasında yüzde 81’lik makası açıklamaya yetmez.
ÜÇ AY DAHA YÜKSEK SEYİR
➔Küresel çapta gıda fiyat artışları hız kesti. Mart ayı sonrası hafifçe gerileyen gıda fiyatlarının bu eğiliminin sürmesi bekleniyor.
➔Gelişmiş ekonomilerde ortaya çıkan resesyon korkusu da emtia fiyatlarını düşürüyor.
➔Türkiye’de enflasyon için belirleyici konulardan biri emtia ve özellikle enerji fiyatları.
➔Petrol fiyatlarının düşmesi ve 100 doların altına inmesi, bu konuda bir umut veriyor. Ancak doğalgaz fiyatlarında aynı gerileme yok.
➔Enflasyonun seyrinde döviz kuru gelişmeleri de belirleyici. Kurlarda önümüzdeki dönemde kayda değer bir sıçrama meydana gelmezse enflasyondaki artış eğiliminin üç ay daha devam etmesi, baz etkisinden dolayı kasım ve aralık aylarında gerilemeye başlaması beklenebilir.
➔Bu çerçevede enflasyonun yüzde 80’in üzerine çıkacağını yüzde 90 rakamını görmeden yılı yüzde 70’e doğru gerileyerek tamamlayacağını tahmin ediyoruz.
İHRACAT İVME KAYBEDİYOR
➔Parasal genişleme, kredi genişlemesi ve mali genişleme ile ekonomide büyümeyi azamileştiren politikanın uygulanması enflasyonu patlattığı gibi, dış açıkta da hızlı bir yükselişe yol açtı.
➔Miktar bazında veya gerçekte ithalat yatay seyretse bile emtia fiyat artışlarından dolayı ithalatın faturası yüzde 40 oranında yükseldi.
➔Nitekim dün açıklanan ikinci veride temmuz ayı ihracatı geçen yılki 16.3 milyar dolardan 18.5 milyar dolara sınırlı arttı. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 63.7 ile son 4.5 yılın en düşük ikinci düzeyine indi.
➔7 aylık ihracat artışı yüzde 19.1 olurken son aydaki yüzde 13.4’e yavaşlaması dikkat çekici.
➔Bunda yurt dışı pazarların büyümesindeki yavaşlama yanında yurt içinde ihracatın finansmanına kadar kredilerin kısıtlanması yoluna gidilmesi de etkili.
ENERJİ FATURASI 7 AYDA 55.6 MİLYAR DOLAR
➔İthalat ise 10.7 milyar dolardan 29.1 milyar dolara yükseldi. İhracat yüzde 13.4 artarken, ithalat yüzde 40.8 büyüdü.
➔İthalat artışında özellikle petrol ve doğalgaz olmak üzere enerji fiyatlarındaki sert artışın etkisi büyük. 7 aylık dönemde geçen yıl 22.7 milyar dolar olan enerji ithalatı bu yıl 55.6 milyar dolara çıktı. Rakam geçen yılın toplamındaki 51.5 milyar doların üzerine çıktı.
➔7 ayda yüzde 145 artan enerji ithalatındaki bu yıl ekstra artış 32.9 milyar dolar.
➔Aylık dış ticaret açığı yüzde 144.5 artışla 10.6 milyar dolara çıktı. Bu rakam mayıs ayı ile birlikte rekoru ifade ediyor.
➔Yılın 7 aylık döneminde ihracat 144.4 milyar dolarla yüzde 19.1 arttı. İthalat ise yüzde 40.7 büyümeyle 206.4 milyar dolara yükseldi. 62 milyar dolara yükselen dış ticaret açığı yüzde 143 arttı.
EKONOMİ YAVAŞLIYOR
➔Yılın geride kalan 5 ayında daha sınırlı bir ithalat ve ihracatla karşılaşma ihtimali yüksek. İthalat için dövizimiz kıt, yurtiçinde kredilerin sınırlandırması yanında enflasyonun alım gücünü yavaşlatmasından kaynaklanan durgunluk da söz konusu.
➔Temmuz ayında kredilerin yönünü aşağı çevirmesini elektrik tüketimindeki azalma izledi. Temmuz ayında elektrik tüketimi geçen yılın aynı ayına göre yüzde 5.4 azaldı.
➔Ekonomide yavaşlama netleşiyor. Bu da ithalata yansıyacak.
DIŞ AÇIK 100 MİLYARA DOĞRU GİDİYOR
➔Ancak yılın geride bıraktığımız 7 ayda her ay için 8.8 milyar dolar dış ticaret açığı verdik ve 62 milyar dolara geldik bile. Aynı şekilde devam edersek yılın sonunda 106 milyar dolarlık açık meydana gelecek. Bu da rekor olur.
➔Ekonominin yavaşlamasıyla açığın biraz daha azalması mümkün ama yine de 100 milyar civarında bir rakam çıkma ihtimali yüksek. Bu da 40 milyar doların aşkın bir cari açık demek.
➔Hem yüksek enflasyon hem yüksek dış açık yüksek büyümenin yan etkisi. Tercihi de yapan hükümet.
