Savaş ve enflasyonla ilk yarı kayıp, umut ikinci yarıda

İlanını 22 Şubat’tan, başlangıcını 24 Şubat’tan alırsak savaşta 3 haftayı dolduruyoruz. İlk günlerdeki büyük korku azaldı, finansal piyasalar yavaş yavaş savaşı fiyatladı, hazmetti ve kanıksadı gibi.

➔ Fiyatlanmayan ise Kiev’in düşmesi ve bunun ne zaman ve nasıl olacağı. Yıkıma uğrayan bir kent ile kan revan Kiev sokakları görüntüsü yeni bir infiale yol açabilir.

➔ Savaşın etkisi ile zaten küresel çapta yılın ilk yarısının kaybedildiği, enerji ve gıda fiyatlarının yüksek kalacağı, enflasyonun artacağı, büyümenin yavaşlayacağı, varlık fiyatlarının gerileyeceği, merkez bankalarının faizleri yükselteceği kabullenildi.

➔ Ancak yılın ikinci yarısında savaşın bitmesiyle emtia fiyat artışlarının durulacağı, konjonktürün değişmeye başlayacağı, Covid 19 Salgınının etkisini iyice yitireceği, faiz yükseltmelerinin bir kısmı yapılacağından artırımlara da alışılacağı tahmin ediliyor.

➔ Sonuçta bugün içinde bulunduğumuz çok sayıdaki olumsuz gelişmenin sayısının azalacağı ve bazılarının yerlerini pozitif gelişmelere bırakabileceği hesapları yapılıyor. Ya da piyasalar kendilerine böyle bir umut yaratmaya çalışıyorlar.

➔ Peki bu umuda prim verilebilir mi, evet verilebilir.

➔ İleriye yönelik bu umuttur ki, finansal piyasaları bir çöküşü gitmekten alıkoyuyor.

SAVAŞIN ANAHTARI PUTİN’DE

➔ Geçen hafta piyasalarda yaşananlar da, savaşta en akut dönem fiyatlamasının yapıldığına işaret ediyor. Çarşamba piyasalar bir günlüğüne tam iyimser oldu. Hem savaşan ülkelerin bakanlar düzeyinde yapılacak ilk toplantısından umuda kapıldılar hem de Birleşik Arap Emirlikleri petrol arzını artırmaya olumlu yanıt verdi.

➔ Ancak Rusya tarafının yaptırımlara karşılık vereceği, doğalgazın vanasını kapatabileceği, petrol satmayabileceği, Rusya’dan ayrılan Batılı şirketlere el koyabileceği haberleri piyasaları yeniden kötüleştirdi.

➔ Cuma günü ise Putin’in açıklaması imdada yetişti. Antalya’da dışişleri bakanlarının görüşmesini işaret eden Putin “Görüşmelerde bazı olumlu gelişmeler gördüm” dedi. Putin’in bu sözleri olası bir liderler zirvesinin işareti kabul edildi ve piyasaların haftayı olumlu bir havayla kapatmasını sağladı. Putin savaşın seyrinde hala kilit rolde.

➔ Sonuçta yükselen emtia fiyatları Çarşamba günü düştüğü düzeylerinden yatay bir seyir izledi. Borsalar değer artışlarını aşağı yukarı korudu. Faizler ise yaklaşan Fed toplantısı ve enflasyonun ABD’de yüzde 7.9’a çıkmasının etkisiyle yükseldi.

EKONOMİDE KİLİT ROL PETROLDE

➔ Fiyat artışlarında iki emtia üzerinde duracağım. İlki petrol ki, bütün diğer emtiaya bedel işlem hacmine ve etkiye sahip, küresel enflasyonun belirleyicilerinden.

➔ Brent petrol fiyatı 7 Mart’ta 140.64 dolara kadar çıktı ve 9 Mart’ta 108.50 dolara indi ve haftayı 114.09 dolardan kapattı. Haftalık bazda yüzde 5.2 düştü.

➔ Hafta içinde 30 dolarlık bir bantta dalgalanan petrolde fiyatların her iki yöne sert gidişi olabiliyor.

➔ Ekonomik yaptırımlara Rusya’nın da sertçe karşılık vermesi, Kiev’in düşmesi veya savaşın şiddetlenmesi petrole yeni rekor kırdırabilir. Fiyatlar henüz 2008’deki 147.5 dolarlık rekor düzeyini görmedi.

➔ Savaşın sonlanması veya ateşkesin ortaya çıkacağı gibi durumlar petrolün varilini geçen hafta gördüğü düzeylerin biraz daha aşağısına taşıyabilir. Bu da 100 doların altı demektir. Bu düzeyin altındaki petrol fiyatları da hazmedilebilir, dünya ekonomisi için sorun oluşturmaz.

➔ Petrolün rekor kırması ya da 100 doların altına gerilemesi mümkün ama önemli değil.

➔ Yükseldiği veya düştüğü yerlerde ne kadar süreyle kaldığı önemli. Bu anlamda 100 doların altında kalıcı petrol fiyatları küresel enflasyon ve büyüme açısından rahatlatıcı etki yapar.

➔ Ancak 125 dolar ve üstünde kalıcı fiyatlar tam tersi etkiye sahip. Petrol fiyatlarının 5-6 ay veya daha fazla 125 doların üstünde kalması küresel resesyona yol açar.

➔ Geriye 100-125 dolar bölgesi kalıyor. Petrolün 100-125 dolar arasında kalacağı senaryo ise ekonomilerde durgunluğa yol açacağı şeklinde yorumlanıyor.

SAVAŞ VE ENFLASYON KORUYUCUSU ALTIN

➔ Savaşla birlikte altın güvenli liman özelliğini bir kez daha kanıtladı.

➔ Ancak sadece savaşı yaşamıyoruz. İçinde olduğumuz yüksek enflasyon konjonktürü altını ön plana çıkartıyor. Altını kağıt paralar gibi çoğaltamıyorsunuz. Arkasında bir devlet yok ve toprak altından çıkarılması zaman gerektiriyor. Bu özelliği ile iyi bir enflasyondan koruyucu özelliği var.

➔ Savaş hem enflasyonu yeni bir tur bindirdi hem daha uzun süreyle gündemde kalmasını garanti etti. Hatta merkez bankalarının enflasyonla mücadelesini zorlaştırdı.

➔ Bu nedenlerle altın geçen hafta 2.000 sınırını geçerek 2.070.58 doları gördü ve rekorunu yakalamasına ramak kaldı. Ancak barış umudu ve bu haftaki Fed kararı ile altın yeniden 2.000 doların altına sarktı. Haftalık primi yüzde 0.85 ile sınırlı kaldı.

➔ Destekleyici faktörlere rağmen altın fiyatları en az artan emtiadan. Bunda Fed’in faiz artırmaya başlayacağı, dolar likiditesini azaltacağı, bilanço küçülteceği etkili.

➔ Dolayısıyla bu hafta Fed toplantısında alınacak faiz kararı, yapılacak açıklama ve ortaya konulacak tahminler altın için belirleyici olacak. Özellikle yüzde 2.5’da tutulan uzun vadeli denge faizinin nerede tahmin edileceği, ekonomi için nötr faiz oranının aşağı mı yoksa yukarı mı revize edileceği çok önemli.

➔ Oranın değiştirilmemesi bile altın için destekleyici olabilir. Çünkü savaş sonrası daha yüksek ve daha inatçı bir enflasyon ortaya çıktı. Altın fiyatları için de ABD’nin reel faiz seviyesi önemli.

SAVAŞ ORTAMINDA İLK FAİZ ARTIRIMI

➔ ABD merkez bankası Fed ise 3 yıl bir çeyreklik aradan sonra faiz artırımına hazırlanıyor. Fed faizleri 2015 sonunda yüzde 0.00-0.25 bandından başlayarak artırmış ve 3 yılın sonunda Aralık 2018’de yüzde 2.25-2.50 bandına çıkarmıştı.

➔ 2019’da faiz indirimine giden banka Mart 2020’de pandeminin etkisiyle politika faizini yeniden yüzde 0.00-0.25 bandına çekmiş, bilançosunu iki katı artırmıştı.

➔ ABD’de tüketici enflasyonu yüzde 7.9, gıda ve enerjiyi dışlayan çekirdek enflasyon bile yüzde 6.4 düzeyinde. 40 yılın en yükseğindeki enflasyon zaten endişe kaynağıydı, şimdi ise Fed’in kontrolünden çıkmasından ve savaşın kontrolüne girmesinden korkuluyor.

➔ Fed faiz silahını çekecek ama bu silahın menzili bir yere kadar. Bundan önce bankanın aldığı kararlar bir dalga ve etki yaratırdı.

➔ Şimdi ise öyle bir dünyada değiliz. Savaş çok şeyi değiştirdi ve bir sürü bilinmezliği de gündeme getirdi. Dalgayı artık savaş yaratıyor, Fed ise dalgayı yiyor.

➔ Fed’in alacağı faiz kararının ekonomiye etkisi 6 ay ile 1 yıl sonra ortaya çıkacak. Savaşın çok bilinmeyenli ortamında bir yıl sonrası dünyasını tahmin edip, kararı şimdiden alması gerekiyor.

➔ Geçmiş faiz artırımlarının hiçbiri, bütün dünyayı etkileyen ve küresel enflasyon yaratan böylesi bir savaş ortamında yapılmadı.1970’lerdeki Vietnam Savaşı ABD özelinde etkiliydi, dünyayı bu kadar etkilemiyordu. Dünya savaşı değil ama bütün dünyayı etkileyen bir savaşın ortasında Fed ilk kez faizleri yükseltmeye başlayacak. Durumu gerçekten zor.

MERKEZ BANKALARI NE YAPACAK?

➔ Bu hafta Fed’in ve TCMB’nin yanısıra İngiltere, Japonya, Brezilya, Endonezya, Rusya merkez bankaları da faiz kararı verecek. Terazi aynı, ölçüler aynı, sorun aynı. Enerji, emtia, gıda uçup gitti, enflasyon yükseliyor.

➔ Terazinin bir kefesinde enflasyon diğer kefesinde durgunluk olacak. Merkez bankaları şimdilik daha büyük korku yarattığından dolayı enflasyonla mücadeleyi öne çekecek, resesyona sırtlarını denecekler.

➔ Savaş bitecek, merkez bankaları hata yapmayacak ki, enflasyonda düzelme başlayabilsin. Sonra da resesyonla mücadele başlayacak. Çünkü aynı anda ikisiyle mücadele olmuyor. Dünya ekonomileri sorunlardan kurtulamayacak.