Bozulmaya 3 neden

Küresel piyasalar da, yerel piyasalar da satış baskısı altında. Gelişmekte olan ülke paraları değer kaybediyor, Türk Lirası da. Faiz oranlarında yükseliş var. Risk alma iştahı düşerken korku endeksi VIX, 32 değerine yükseldi.

Bu bozulma neyin nesidir diye baktığımızda belli başlı üç neden sıralayabiliriz.

1-ABD SEÇİMİ BİR HAFTA SONRA

-Bozulmanın en önemli nedenlerinden biri, gelecek hafta yapılacak ABD seçimlerinin fiyatlanmasıdır. 5 Ekim’deki yazımda da bahsetmiştim, finansal piyasaların ABD seçimlerine kadar dur durağı yok, gelecek 4 hafta boyunca bir aşağı bir yukarı oynaklığı artabilir diye.

-Aradan geçen zamanda haftaların sayısı arttı denilebilir. Çünkü gelecek salı günü oy vermeyle başkanlık seçimi son bulmayabilir.

-Her ne kadar son anketler Biden’ı 8 puan önde gösterse de, başkanlığı belirleyecek delege sayısında fark o kadar değil. Son günlerde Trump’ın yükselişi de söz konusu. Sonuçlar birbirine yakın çıkarsa sandıklara itiraz edilebilir ve sonucun kesinleşmesi da uzayabilir. Kimine göre bir kaos ortamı oluşur. Bundan dolayı seçimin yapıldığı hafta da oynaklık dönemine eklenebilir.

2- MALİ PAKET YATTI

-Piyasalardaki bozulmanın diğer nedeni ABD’de 2.yardım paketinin seçim öncesinde zaman iyice daraldığından dolayı artık suya düşmüş olmasıdır. Cumhuriyetçiler 1.8, Demokratlar 2.2 trilyon dolarlık paket istiyor.

-Bu büyüklükteki bir harcama paketinin ekonomi ve piyasalar üzerindeki etkisi de elbette yüksek olmaya aday. Geçmiş haftalarda paketin çıkma ihtimali arttığında pozitif etkilerini görmüştük.

-Ancak seçim sonrasına demek, yeni başkanın koltuğa oturmasından sonraki dönem demek. Bu da en erken yeni yılda mümkün olabilir. Hatta başkan görevi devralmasından sonra paketin Kongre’den çıkarılması şubat ayını bile bulabilir.

-Bu gecikme ile yılın son çeyreği ve yılın ilk ayı kaçırılmış olacak. Mali yardımsız geçen sürede ekonomik aktivite zayıflayacak. Ekim ayında çıkarılacak mali yardım paketi ile şubat ayındaki paket arasında fark zaman kaybında.

3-PANDEMİNİN 2. DALGASI

-Risk alma iştahını düşüren ve korkuyu artıran üçüncü kaynak ise pandeminin ikinci dalgasının gelmesi. İspanya’da ülke çapında kısıtlama ve kapatma, Fransa’da ise kısmı kısıtlama başladı. Diğer Avrupa ülkelerinin durumu da iyi değil. Dünya Sağlık Örgütü ikinci dalganın merkez üssünün Avrupa olduğunu açıkladı.

-Soğuklar başlamasıyla grip ile koronayı aynı anda yaşayacak dünya. İlk kez baştan sona bir kış mevsimini salgının etkisi altında geçireceğiz. Hem hastalık hem ekonomi açısından gerçekten zor olacak. Bu hiç iyi haber değil.

AŞI UZUN VE ÇETREFİLLİ BİR İŞ

-Aşı geliştirme işi ise bir yarışa döndü. ABD’de seçime malzeme oldu. Süreler çok kısaltıldı. Testi durdurulanlar oldu. İşin doğal mecrasından çıkması ve tıbbi alandan uzaklaşılması, daha bulunmadan aşıya güveni aşındırdı.

-Böyle bir yarış içinde ve ortamda ilk çıkan aşının etkili olacağına pek inanılmıyor. Sonra çıkanlar olabilir. Kısaca aşı ile ilgili yol uzun ve çetrefilli görünüyor.

-İkinci dalgasına başlayan hastalıkla baş edilemiyor, her ülkede, her kıtada ve dünyada yayılıyor. Söz konusu olan insan sağlığı. Ekonomi için de insan lazım. Üstelik sağlıklı insan lazım ki, hem tüketecek hem üretecek.

PİYASALARIN TUTUNDUĞU DAL

-Bunları alt alta sıralayınca piyasaların tutunduğu dalın öyle kalın değil, epeyce incelmiş bir dal olduğu söylenebilir. “İkinci dalga gelse de yeni kapanmalar olmayacak, ekonomiler toparlanacak” argümanı artık iyice zayıfladı. Hastalığın yayılımı durdurulamıyorsa ekonomiler kapanmasa dahi, toparlanma nasıl olacak ki?

-Belki ABD’de başkanlık el değiştirir ve Biden kazanırsa, değişiklikten dolayı yeni bir iyimserlik dalgası estirilebilir. Ancak bunun kalıcılığı da kısa sürede sorgulanabilir. Seçimin sandık sonucuna göre olası pozitif yanlarından biri bu.

SEÇİMİN POZİTİF YANI

-Normalde bir hafta, kötümser şartlarda iki hafta sonra ABD seçimleri geride kalacak ve iki kişiden biri kazanacak. Trump da, Biden da kazansa arada çok fazla bir fark olmayacak. İki duruma göre de, piyasalar pozitif bir senaryo yazarak kendilerine pay ve çıkış yolu çıkartabilir.

-Bu anlamda başkanlık seçimi piyasaların seyrinde pozitif bir kavşak noktası dahi olabilir. ABD seçimleri kısa vadede tutunacak dallardan biri.

-Ancak sıra pandeminin etkisine gelince durum pek iç açıcı değil. Seçimler geçici ve bundan pozitif çıkarımlar mümkün ama salgın kalıcı. Küresel ekonomi ve piyasalar için etkisi de kalıcı olacak gibi.