Kızılay (Türkiye Kızılay Derneği) nedir?
Türkiye Kızılay Derneği, 1868 yılında yaralı ve hasta askerlere destek olmak üzere "Osmanlı Yaralı ve Hasta Askerlere Yardım Cemiyeti" (Mecruhin ve Marda-yı Askeriyeye İmdat ve Muavenet Cemiyeti) adıyla kurulmuş bir dernektir.
Cemiyet, 93 Harbi öncesinde, 1877'de aldığı kararla ambleminin "kızılay", adının "Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti" olduğunu Uluslararası Komite'ye ve ilgili devletlere resmen tebliğ etmiştir. Böylece hem dünyanın ilk "Kızılay"ı olan hem de "kızılay" amblemini Uluslararası Hareket'e hediye eden Cemiyet, 1923'te "Türkiye Hilal-i Ahmer Cemiyeti", 1935'te "Türkiye Kızılay Cemiyeti" ve nihayet 1947'de "Türkiye Kızılay Derneği" adını almıştır.
Kızılay, Uluslararası Cenevre Sözleşmeleri uyarınca savaşta ve barışta, hasta ve yaralılardan hiçbir bedel ve karşılık beklemeksizin sadece insancıl amaçların gerçekleşmesi uğrunda kamu otoritelerinin yardımcısı statüsüyle hareket etmektedir. Bu bağlamda misyonunu "proaktif bir kurum olarak afetlerde ve olağan dönemde ihtiyaç sahipleri ve korunmasızlara yönelik yardım sağlamak, toplumda yardımlaşmayı geliştirmek, güvenli kan teminini gerçekleştirmek ve zarar görebilirliği azaltmak" ibaresiyle belirlemiştir.
Uluslararası Kızılay Kızılhaç Hareketi'nin ilan etmiş olduğu "insanlık, ayrım gözetmemek, tarafsızlık, bağımsızlık, gönüllü hizmet, birlik ve evrensellik" ilkeleri doğrultusunda ve Uluslararası Kızılay Kızılhaç Dernekleri Federasyonu (IFRC) ile Uluslararası Kızılhaç Komitesinin (ICRC) mensubu olarak faaliyet gösteren Türk Kızılay'ı, halihazırda IFRC'nin Avrupa ve Orta Asya bölgesinden sorumlu başkan yardımcılığı görevini de uhdesinde bulundurmaktadır.
Günümüzde insani yardım ekosisteminin önemli aktörlerinden biri olan Kızılay, kuruluşundan bu yana insancıl amaçları gerçekleştirmek üzere çok sayıda insani operasyona imza atmıştır. 93 Harbi (1877-78), Osmanlı-Yunan Savaşı (1897), Balkan Savaşları (1912-1913), 1. Dünya Savaşı (1914-1918), Milli Mücadele (1919-1922) ve 2. Dünya Savaşı (1939-1945) sırasında gezici hastaneler, hastane vapurları ve ilk yardım istasyonları aracılığıyla hasta ve yaralıların bakımı; sağlık malzemeleri tedariği, ordunun beslenme, giyim, ilaç ihtiyaçlarının karşılanması ve bulaşıcı hastalıklarla mücadelede hizmet vermiştir. Savaş yıllarında göçe zorlanan kitlelere şefkat elini uzatmış, savaşın kimsesiz bıraktığı kadın ve çocukların himaye edilmesini sağlamıştır. Keza Mübadele Dönemi'nde de büyük sorumluluk üstlenen Kızılay, Kıbrıs Barış Harekatı'nın öncesi ve sırasında Bosna, Irak ve Suriye'deki insani krizlerde mağdurların yanında olmuştur.
Kızılay, dünden bugüne dünyanın ve ülkemizin maruz kaldığı afetlerde insani yardım misyonu gereğince sorumluluk üstlenmiştir. 1966 Muş Varto Depremi, 1999 Marmara Depremi, 2005 Endonezya Tsunami afeti, 2005 Pakistan Depremi, 2011 Van Depremi, 2020'de gerçekleşen Elazığ, Bingöl ve İzmir depremleri ile Giresun sel afeti acılarında insan ızdırabını dindirmek üzere an kaybetmeksizin harekete geçerek sahadaki yerini almıştır.
Kızılay'ın paydaşlarıyla birlikte yürüttüğü Suriye İnsani Yardım Operasyonu, halihazırda devam eden ve hacim bakımından en büyük uluslararası faaliyettir. Operasyon kapsamında gerçekleştirilen nakit temelli yardım programlarıyla Türkiye'ye sığınan mültecilere her ay düzenli nakdi yardım yapılmaktadır. Ayrıca büyükşehirlerimizde kurulan 15 Toplum Merkeziyle kampların dışındaki Suriyeli nüfus için psikososyal destek, yönlendirme, koruma ve eğitim hizmetleri sağlanırken Suriye içerisinde kurulan kamplarla da 1.875.000 yerinden edilmiş insana ulaşılmaktadır.
Kızılay, çalışmalarını üç temel üzerinde yapılandırmaktadır: afet ve acil yardım, insani yardım ve kalkınma, halk sağlığı ve kan hizmetleri. Bu temellere dayanarak yurt içinde ve dışında afet yardımları, kan hizmetleri, uluslararası yardımlar, sosyal hizmetler, göç ve mülteci hizmetleri, teşhis tedavi hizmetleri, eğitim hizmetleri, gençlik hizmetleri alanlarında faaliyet yürütmektedir. Kızılay bütün faaliyetlerinin finansmanını Yatırım A.Ş. üzerinden yürüttüğü ticari işlerinin gelirleri ile halkımızın gönüllü ayni-nakdi bağışlarından sağlamaktadır.
Kızılay, 18 Bölge Kan Merkezi bünyesinde 68 kan merkezi ve mobil kan bağış araçlarıyla 300'ü aşkın noktada ülkemizin kan ihtiyacının düzenli, güvenli ve gönüllü kan bağışçılarından temin edilmesi için çalışmaktadır.
Kızılay, 1999 sonrasında Afet Yönetim Sistemi'nin geliştirilmesinde önemli aşamalar katetmiştir. Bu çabaların ulaştığı seviye ise Endonezya, Sri Lanka ve Pakistan insani yardım operasyonlarında görülmüştür.
Kızılay, Endonezya, Sri Lanka, Pakistan, Filistin, Sudan, Kosova, Somali gibi ülkelerdeki insani yardım faaliyetlerinin beraberinde konut, okul, toplum merkezi, ibadethane, kamu tesisleri inşası, geçim kaynağı temini ve desteği, sağlık, eğitim, sosyal yardım, tarım, temiz su temini başlıklarına sahip projelerle kalıcı refaha yönelik birçok hizmete de imza atmıştır.
YAZAR
Kerem Kınık
