Anarşi (Uluslararsı İlişkiler) nedir?

Uluslararası ilişkiler teorisinde anarşi, dünyada egemen bir otoritenin olmamasını ifade eder. Anarşik bir sistemde anlaşmazlıkları çözecek, kurum ve yasalar oluşturacak, yasaları uygulayacak ve düzeni sağlayacak üstün, zorlayıcı bir güç yoktur. Üst ve ast birimler arası dikey yapılanmayı belirten hiyerarşiden farklı olarak anarşi, biçimsel anlamda eşit olan, bağımsız ve iç işlerinde egemen olan devletler arası yatay yapılanmayı ortaya koyar. Kavram 17. ve 18. yüzyıllarda ortaya çıkan toplumsal sözleşme teorileri ve 20. yüzyılın ortasından itibaren gelişen mikroekonomik teorilere dayanmaktadır. Uluslararası sistemin 1648 yılında imzalanan Vestfalya Antlaşması ile anarşik bir yapıya geçtiği varsayılır. Geleneksel uluslararası ilişkiler teorileri, anarşiyi, uluslararası sistemi ve devlet davranışlarını belirleyen düzenleyici bir ilke olarak ele alır. Diğer taraftan, farklı teoriler anarşinin devlet davranışlarını farklı şekillerde biçimlendirdiğini savunmaktadır. Kavramın temelini oluşturan toplumsal sözleşme teorilerinin, dünyada var olanı değil, var olması gerekeni ortaya koyan ahlaki bir varsayım olduğu ve dolayısıyla anarşi kavramının uluslararası ilişkileri tam olarak açıklayamadığı savunulmaktadır. Benzer bir şekilde, mikroekonomik teorinin temelini oluşturan insan doğası ve davranışı varsayımı (homoekonomikus), dünyayı tanımlayan bir gerçek değil, varsayımdır.

YAZAR

E. Fuat Keyman