Seçimin X faktörü
GENEL seçim tarihi yaklaşırken muhalefet şöyle bir söylem tutturdu: Bu iktidar artık düşüşe geçmiştir, çünkü yaşanan bunca şeyden sonra darbe almamaları mümkün değildir.
Bunun üzerine nüanslar yapılıyor, anlatımlar farklılaşabiliyor ama temeldeki görüş, umut bu.
Ben bu umudu hiç paylaşamıyorum ve bu ülkede AKP’nin iktidardan uzaklaşması ihtimalinin bulunmadığını düşünüyorum.
Biliyorum birçok insanı kızdıracak bir tavır bu, ama nedenimi okumadan önce bana kızmaya başlamamalısınız.
Ben ekonomi eğitimi aldım.
Ekonomi kötümser sonuçlarla uğraşsa da sonuçta bir bilimdir. 2x2=4 türünden matematiksel ilişkiler de anlatılır ekonomi biliminde.
Güzel formüller, güzel tablolar eşliğinde gerçekte olanlara bir anlam verilmeye çalışılır, ama hayat tabii ki bu formül gibi matematiksel kesinlik taşımaz.
Hayatın içinde bu formül şu şekli alır çünkü: 2x2X=?
Evet hayatın gerçekliğinde bir “X faktörü” daima vardır ve o faktör matematiksel denklemlerin sonucunu daima belirsiz kılar.
İşte bu yüzden hayatta hiçbir zaman ekonomi biliminin oluşum yıllarında anlatıldığı gibi genel dengeler yoktur. Gerçeklik dengesizliklerden ibarettir. Ekonomi biliminde aslında esas olması gereken genel denge değil genel dengesizliktir. İşte bu gerçeğin görülmesinden sonraki ekonomi bilimi, bu dengesizliği açıklayacak hatta kaos teorisine bile varabilecek teoriler geliştirmeye başlamıştır.
O “X faktörü” insandır.
İnsan gerçek hayatta teoride anlatıldığı gibi rasyonel değil çoğunlukla irrasyonel. İnanılması güç düşünceler doğrultusunda davranır ve dengesizliği hem oluşturur hem de çözümleri zorlaştırır.
Siz, “Bir politika uyguladık bunun sonucu şöyle olacaktır” diye düşünürken bir de bakarsınız ki aldığınız tehditler umduğunuzdan, teorinin söylediğinden çok başka sonuçlar vermiş, hatta krize bile yol açmış. Bunun tek nedeni de o X faktörüdür; yani insan faktörünün irrasyonel davranışlarıdır.
Klasik ekonomi doktrininin temelinde rasyonel insan davranışları vardır. Bu yüzden Marx da dahil teorisyenler, kurdukları modellerde hep şık ve net sonuçlara varsalar da hep yanlış yapmışlardır.
Genel dengesizlik teorileri ekonomi biliminin bu temel yanlışını yıllardır düzeltmeye çalışıyor, ama sonuçta tam da tatmin edici bir genel teori çıktığını da söyleyemeyiz.
Ben muhaliflerin seçim ortamı analizlerini, klasik ekonomi biliminin tavrına benzetiyorum. Muhalifler yaptıkları analizlerde klasik ekonomi teorisinde olduğu gibi rasyonel insan varsayımıyla hareket ediyorlar. Bu varsayımlarını birçok defa da açıkça ifade ettiler. Sıradan insanlara seslenerek diyorlar ki, “Oyunuzu vermeden, tavrınızı belirlemeden önce düşünün, taşının, provoke olmayın, sakin olun ve rasyonel kararlar verin. Bakın yaşadığımız bunca şeyden, iktidarın bize yaşattığı onca şeyden sonra tekrardan bunları iktidara getirmeniz mümkün değil.”
X faktörünü göz önüne almazsanız bu analiz bir açıdan doğru da olabilirdi, ama o X faktörü tabii ki var ve seçim sonucu tahminlerini daima bozuyor o X faktörü. Tahminlerde “2 kere 2, 4 eder” diye düşünülüyor ama X faktörü devreye girip sonucu belirsiz yapıyor.
Rasyonel düşünmek, sakin analiz yapmak, geçmişten, yaşananlardan dersler çıkarmak gibi meziyetler var sanılıyor, ama bu sadece bir varsayım; doğruluk payı hiç yok bunda.
Özetle söylemek gerekirse o X faktörünün analizini biraz sakin bir şekilde yaparsak AKP iktidarının bir zamanlar 28 Şubat rejimi için söylendiği gibi daha bin yıl daha süreceğini söyleyebiliriz.
Halk ithal etmek imkânımız olmadığına göre var olanlarla ilgili varsayımlarımızı düzgün tutmalı ve klasik ekonomi biliminin yaptığı hatalara düşmeden irrasyonel bireylerin davranış biçimlerini varsayarak gerçekçi analizler yapmalıyız. Bunca yaşanandan sonra bu iktidarın bunca yaptığından sonra bile Türkiye’deki X faktörü yüzünden bu iktidarın değişmesi mümkün değildir.
