Kovid-19'un en yaratıcı 7 havayolu

Amerika ile ilişkilerimizin bu noktaya gelmesi müttefiklik kapsamında ele alındığında tahmini dahi zordu. Hatta iki ülke ilişkilerine iyi niyetle yaklaşanlar bugün geldiğimiz tabloyu tahayyül bile edemiyorlardı. ABD Başkanı Joe Biden’ın 1915 olaylarını "soykırım" olarak nitelemesi, "büyük felaket" ifadesiyle birlikte İstanbul yerine Konstantinopolis vurgusu yapması Türkiye’ye karşı gizli ajandanın somut dışa vurumu oldu. Bu son adımla anlaşıldı ki bizim ABD ile kaydedeceğimiz bir gelişme söz konusu değil.

İyi ki de ortak taarruz uçağı F-35 programından çıkmışız. İyi ki bize insansız hava aracı (İHA) vermemişler. İyi ki de Türkiye’nin ‘Patriot Hava Savunma Sistemi’ne en fazla ihtiyaç duyduğu zamanda hayır denmiş. Aksi halde savunma sanayimiz bugün geldiği yerde olmayacaktı. PKK’nın en büyük hamisinin ABD olduğunu anlamakta zorlanacaktık. Türkiye’nin F-35 programından çıkarıldığının açıklamasından önce bu uçaklarda çeşitli sorunlar söz konusuydu, ama son bir haftada başka sorunlar da ortaya çıktı. Hollanda F-35’leri yere indirdi. ABD’de konunun uzmanları F-35’leri teknik açıdan eleştirmeye devam etti. Son gelişme ise Türkiye’nin ortaklıktan çıkarılmasıyla F-35’lerin motorlarının yüzde 3 daha pahalılaşacağı. F-35 üretiminde yer alan Türk şirketlerinin üretim programından çıkarılmasının ise 2022 itibariyle sona ereceği belirtiliyor. Dolayısıyla F-35’lerin yüzde 3 pahalılaşacağı bilgisinin de önümüzdeki günlerde güncellenerek yukarı çekileceğini tahmin etmek zor değil.

F-35’lerdeki motor problemi sebebiyle maliyetler zaten artmıştı. Türkiye’nin programdan çıkarılmasıyla birlikte maliyet hesapları yeniden yapılacaktır. F-35 motor üreticisi Pratt & Whitney, Türkiye’nin programdan çıkarılmasının motor maliyetini yüzde 3 arttıracağına işaret ediyor.

Lockheed Martin’in ürettiği F-35 müşterek taarruz uçağının üç varyantında da kullanılan F-35 motoru için Türk şirketleri toplam 188 parça üretiyor. Hem de F-35’in tedarik zincirinde Türk şirketlerinin kalitesi defalarca övülmüş, tartışmalar gündeme geldiğinde de aynı kalitede ve maliyette tedarikçi bulmanın zorluğuna işaret edilmişti.

Türk şirketleri tarafından üretilen motor parçalarının bazıları ise kritik öneme sahip. Sadece düşük maliyet ve yüksek kalite sebebiyle değil, şirketlerimizin kritik malzeme tedarikindeki başarıları da dikkat çekmişti. Türkiye’nin programdan çıkarılmasıyla birlikte bu parçaların yüzde 75’inin ABD’deki yeni tedarikçiler tarafından üstlenilmesi için çalışmalar yapıldı. Geriye kalan parçaların ise çeşitli ülkelerde ürettirilmesi planlanıyor.

ABD’nin F-35’e ait kritik bilgileri, kaynak kodları, uçağı hükmedecek ve kullanımını özgünleştirecek yazılımları program ortaklarına vermeyeceği ortaya çıkınca Türkiye’de konunun uzmanları bunun nasıl çözülmesi gerektiğini tartışmışlardı.

Baykar Teknik Müdürü Selçuk Bayraktar da ABD’den tedarik edeceğimiz F-35’lerin içinde vakıf olamadığımız onlarca aviyonik, uçuş ve görev bilgisayarı bulunan bir sistem ile muhtemel kullanım kısıtları ve potansiyel ambargolara dikkat çekmişti. Geçen ay İngiltere, görünmezlik gibi teknik özelliklerinde ortaya çıkan sorunlar ve artan maliyetlerinden dolayı sipariş ettiği toplam 138 adet F-35'in 90 adedini iptal etmek için çalışmalara başladı.

ABD’nin Türkiye’ye yönelik yaklaşımları ise problemi kökten çözdü ve F-35 ortaklığını rafa kaldırdı. Başta ABD olmak üzere NATO’daki müttefik ülkelerini Türkiye’nin hava savunma sistemine katkı vermemeleri üzerine zorunlu olarak Rus S-400 hava savunma sistemi tedarikine gidildi. Bu adım ABD için F-35 programından Türkiye’nin çıkarılmasına iyi bir bahane oldu.

Kovid-19 salgını havacılık sektöründe önemli bayrak değişimlerine sebep oluyor. Uluslararası Havalimanları Konseyi - ACI’nın (Airports Council International) her yıl açıkladığı ‘Dünyanın En Yoğun Havalimanları’ raporunda çarpıcı detaylar söz konusu. Dünyanın en yoğun ilk 10 havalimanı 2020’de 368 milyon yolcuya ev sahipliği yaptı. Bu rakam 2019’da yani salgın başlamadan önce 677,7 milyon olarak kayıtlara geçmişti. Bu da salgının dünyanın en yoğun havalimanlarında yüzde 45,7 gibi bir düşüşe neden olduğunu gösteriyor. Dünya genelinde ise havalimanlarında yolcu trafiği yüzde 64,6 azaldı.

Guangzhou, Atlanta’yı tahtından düşürdü

Çin’in Guangzhou Baiyun Havalimanı 2020 yılında salgının etkisiyle 22 yıldır dünyanın en yoğun havalimanı olan Atlanta Hartsfield-Jackson Havalimanı’nın liderliğine son verdi. 2019'a kıyasla yolcu trafiğinde yüzde 40’lık bir düşüşe rağmen, Guangzhou Havalimanı 43,8 milyon yolcuya hizmet verdi. Atlanta Havalimanı ise yüzde 61’lik düşüşle 2020’de 42,9 milyon yolcu ağırladı. Son 22 yıldır dünyanın en yoğun havalimanı olarak zirvedeki yerini koruyan Atlanta 2019’da 110,5 milyon, Guangzhou ise 73,3 milyon yolcu ağırlamıştı. Dünya havalimanları arasında en ilginç yükselişi gerçekleştiren de yine Çin’den. Şangay Hongqiao Havalimanı, 2019’da 46’ncı sıradayken 2020’de 9’uncu sıraya yükseldi.

Pekin dünya ikinciliğini kaybetti

Atlanta Havalimanı 1998’den beri en yoğun meydanların zirvesinde yer alıyor. 2017’de 103,9 milyon, 2018’de 107,3 milyon ve 2019’da ise 110,5 milyon yolcuyla yeni bir rekora imza atmıştı. Uzun süredir en yoğun listesinde ikinci olan Çin’in Pekin Başkent Havalimanı ilk defa 100 milyon yolcu sınırını 2018 yolcu rakamlarıyla geçerek farklı bir başarıya imza atmıştı. 2019’un ilk aylarında bu gelişme çok konuşulmuştu. Pekin Başkent Havalimanı 2020’de listede 6’ncı sıraya düştü. 100 milyon barajını aşmayı başaran havalimanı 2020’de 34,5 milyon yolcuya düştü. Ancak bu düşüşün tek sebebi salgın değil. Pekin’de yeni açılan Pekin Daxing Havalimanı’ndan dolayı bölgede yolcular ikiye bölüdü.

Çin’den 7 havalimanı listeyi ambargo etti

Kovid-19’un dünyaya yayıldığı Çin, salgın esnasında uyguladığı sert kurallar ile süreci iyi yönetmesi sonrasında krizi de fırsata çevirdi. Havacılıkta da konumunu üst seviyeye çıkardı. ACI’nın “Dünyanın En Yoğun Havalimanları” sıralamasına Çinli havalimanları damga vurdu. Çin’de bulunan 7 havalimanı listenin ilk 10 sırasında yer aldı. Diğer 3 havalimanı ise ABD’ye ait. Ancak havacılık otoritelerine göre, 2019 yılında 11’nci sırada olan Guangzhou Havalimanı’nın Kovid-19 kaynaklı bu yükselişinin salgın bittikten sonra sona ereceği düşünülüyor. Aynı şekilde Çin’in diğer havalimanları da listede önemli düşüşler kaydedecek.

2020’nin en yoğun havalimanları ve 2019’e göre kayıp oranları:

İstanbul Havalimanı 6’ncı sıraya yükseldi

İGA’nın işlettiği ve Türk Hava Yollarının merkezi olan İstanbul Havalimanı, 2020 yılında Avrupa havalimanları toplam yolcu sayısı sıralamasında 23,4 milyon yolcusu ile birinci sırada yer aldı. İstanbul Havalimanı’nı 22,1 milyon yolcu ile Londra Heathrow ile Paris Charles de Gaulle havalimanları takip etti. Amsterdam Schiphol Havalimanı ise 20,9 milyon ile dördüncü sırada yer aldı. Almanya Frankfurt Havalimanı ise 18,8 milyon yolcuya geriledi. ACI’nın verilerine göre uluslararası uçuşlarda 2019’da 39,5 milyon yolcuyla 14’ncü sırada yer alan İstanbul Havalimanı uluslararası trafiğinde yüzde 59,7 düşüşe rağmen 2020’de 15,9 yolcuyla dünyada 6’ncı sıraya yükseldi. İstanbul Havalimanı dünyanın en önde gelen havalimanları arasında uluslararası uçuşlarda (dış hat ve transit) Kovid-19’a rağmen yolcu sayısı olarak en az düşüş yaşayan havalimanı oldu.

2020’nin en yoğun uluslararası yolcu trafiği olan havalimanları ve 2019’a göre kayıp oranları: