Sömestr sürerken çocuklar ne izlesin, ne izlemesin?

İlk haftasını geride bıraktığımız yarı yıl tatili, bolca ekran süresi demek... Sinema bir sanat. Çocuğun da bunu bu şekilde algılaması, izlediği filmlerle sadece zaman geçirmeyip hayata dair bir şeyler bulması bana önemli geliyor. Bu yüzden çocuk ve sinema konusunu detaylı inceleyen Burak Göral’la konuştuk

BURAK Göral bir film eleştirmeni, senarist ve 12 yaşındaki Emre’nin babası. Geçen sene blogunda ‘“Çocuğunuzun 12 yaşına gelmeden izlemesi gereken filmler” listeleri yayınlamaya başladı, bu listeler de büyük bir ilgiyle karşılandı. Arka Pencere Dergisi’nde “Hayallerim, Oğlum ve Sinema” isimli köşesini oğlu Emre ile paylaşan Göral, iyi filmin kalıcı duygular bıraktığını, iyi filmlerin bir şey anlatma derdi olan insanlar tarafından üretildiğini belirtiyor.

Dünya genelinde uzmanlar, çocukların 0-3 yaş arasında ekranlarla haşır neşir olmaması gerektiğini vurguluyorlar. 0-3 yaş çocukların öğrenmeleri açısından çok önemli bir zaman dilimi; bu süre zarfında 2 boyutlu olan ekrandan değil de 5 duyularıyla öğrenmeye yönelmelerinin önemini unutmamak lazım. Bu yüzden bu yazıdaki öneriler 4-5 yaş sonrasından başlıyor.

‘YAŞ SINIRINA DİKKAT EDİLMELİ’

-Bir çocuğun sinema kültürü edinmesi kaç yaşında ve nasıl filmlerle başlamalı?

4-5 yaş civarında insani duygular alabileceği, kısa süreli animasyonlar izleyebilir çocuklar. Ben oğluma Charlie Chaplin’in kısa filmlerini izletmeye başladım; küçük yaşta siyah beyaz filmler izletmeye dikkat ettim çünkü bir süre sonra “Eski bu” diye izlemeyecek. Bu şekilde bir temeli olsun dedim. Filmleri beraber izlemek ve her filmden sonra içerdiği konular hakkında konuşmak çok önemli.

-Bu temelin nasıl bir faydası olacak ona?

Youtube çağında yaşıyoruz. İyilik, doğruluk gibi insanın özüyle alakalı mesajlara çok sık rastlanmıyor. Daha çok kötülük hakkında yeni filmler, kahramanlar... Evet insanlık hakikaten kötülükle haşır neşir olarak buralara geldi. Ve gidişat pek de iyi gözükmüyor. Ama insanın iyi tarafları da var. Eskiden insanın iyi yanlarını ortaya çıkaran filmler daha çok yapılıyordu.

-Özellikle sevdiğin çocuk filmleri var mı?

Pixar animasyonlarını öneririm mesela. Çevreciler, iyilik severler, adalet duygusunu, merhameti anlatıyorlar. Mesela ‘Toy Story’ vefalı olmayı anlatıyor. İşte ‘Coco’ var vizyonda. Yaş sınırına dikkat etmek lazım tabii. ‘Coco’ mesela 6 yaş üstü. Ölüm meselesi üzerine bir hikâye ama yine de çok eğlenceli, çok şenlikli.

‘ÇOCUK SİNEMASI ÇOK GELİŞTİ’

-Filmler çocukların bu ağır konuları anlaması için iyi birer araç olabilir değil mi?

Çocuk sineması çok gelişti. Eskiden bu kadar çapraşık hikâyelerden çocuklara ağır gelir diye kaçınılırdı. Ama şimdi özellikle bu yeni animasyon kuşağı kompleks hikâyeler anlatabiliyor ve çocuklar bunları algılıyorlar. ‘Ters Yüz’ gibi... 5 ana duyguyla bir denge kurmayı çocuğa anlatan bir hikâye; bunu da üstelik bebek gibi anlatmıyor.

-Yaşa göre seçimi biraz açar mısın?

Çocukların yaşına göre filmleri izlemesi konusunda Batı ülkelerinde ciddi düzenlemeler var. Her ülkenin uzmanları filmlerin yaş sınırlamaları üzerine çalışır. Türkiye’de uzmanlar ve sektörden kişilerden oluşan kurullar var. Filmlerin yaş kodları, yanında eklenen kimlik işaretlerini belirliyorlar. Şiddet, cinsellik, argo olumsuz örnek oluşturabilecek davranışlar var gibi uyarılar. TV’de de görüyoruz. Bunlar hem aileler hem de çocuklar tarafından dikkate alınmalı.

-Alınmazsa ne olur?

Bize çocukken ‘Jaws’ filmini izlettiler, sonra koca bir nesil denize girmekten korktuk mesela. Sadece korku filmleri değil bahsettiğim, Türk komedilerinin çoğu çocuklar düşünülmeden üretilmiş mizahla dolu.

‘KOMEDİLER DİKKATLE ARAŞTIRILMALI’

-Son senelerin Türk yapımı gişe filmleri için ne diyorsunuz?

Tuvalet mizahı dediğimiz mizah, küfür ve argonun, bel altı esprilerin çok olduğu, cinsiyetçiliğin, ayrımcılığın ve hoşgörüsüzlüğün sıkça rastlandığı filmler çok var. Tekme tokat birbirlerine girmeler, önüne geleni aşağılayan karakterler. Mesela ‘Recep İvedik’in ilk filmi 13+ olarak çıkmıştı ve bana göre çok doğru bir yaş sınıflandırmasıydı. Lakin sonraki filmlerin yaş sınırını 7’ye düşürdüler ve buna ters orantılı olarak giderek vahşileşti ‘Recep İvedik’ filmleri. 8-9 yaşında bir çocuğun öyle bir rol modele ihtiyacı yok. Çünkü o filmin kahramanı, o evrenin kahramanı. Ben bu filmdeki mizahı eleştirmiyorum 13 yaşın altındaki çocuklar için uygun olmadığını söylüyorum. O hoyratlığı çocuklarla bu kadar erken yaşta buluşturmamak gerek. Bu tip komediler ebeveynler tarafından dikkatle araştırılmalı ve hatta önce yetişkin tarafından izlenip uygun bulursa çocuğunu götürmesi daha iyi.

**********

SÜPER KAHRAMANLARA DİKKAT!

BURAK Göral “Süper kahraman filmlerine dikkat etmek lazım” diyor ve ekliyor:

“Deadpool, Logan, John Wick gibi filmler 15 yaş üstü için. Böyle filmlere sabırsız davranmayın. Marvel’i gördüğünüz her film çocuk filmi değildir. Süper kahramanlara özenmemeyi, bunların hikâye anlatımında kullanılan araçlar olduğunu, her birinin aslında başka bir derdinin olduğunu anlatmak lazım. Peter Parker niye Örümcek Adam’a dönüşüyor ya da X-Man’lar ne anlatıyor? X-Man aslında ötekileri anlatan, farklılıkları simgeleyen bir film. Bunları çocuğa anlatmamız için onun da anlayacak bir yaşta olması gerekiyor.”

‘SÜPERMEN’LE BAŞLAMAK LAZIM’

“Süper kahraman meselesine Süpermen’le başlamak lazım” diyen Göral, sözlerini şöyle sürdüyor: “Çünkü o zaten uzaylı, dünya dışı. Christopher Reeve’in oynadığı Süpermen başlangıç için mükemmel. Batman izleyecekseniz Dark Knight ile başlamayın mesela. Tim Burton’un Batman’iyle başlayın. Çocukları bugünün karanlık tarafı ağır basan süper kahramanlardan ziyade eskinin daha masum süper kahramanlarıyla başlatmak doğru geliyor bana.”

********

İYİ ÖRNEKLER, FİLM TAVSİYELERİ

-Müzikal seyredin, müzikaller dünyanın en güzel hayal kurma filmleridir. Mesela ‘Sound of Music’ ya da ‘Neşeli Günler’, ‘Mary Poppins’ gibi filmler hem güzel müziklerle donatılmış hem güzel bir hayal dünyasıyla oluşturulmuştur. Size de iyi gelecektir.

-Miyazaki filmlerini öneriyorum. ‘Komşum Totoro’ ile başlamak güzel olur. Çok güzel duygular bırakan bir film. ‘Kayıp Balık Nemo’ ve ‘Frozen’ gibi Disney filmleri 5 yaştan sonra izlense daha iyi. İçinde üzücü öğeler olabilir. Anne-baba en çok kendisi bilir çocuğunun hassas olduğu konuları. Çocuğu tanımak önemli. ‘Barbie’, ‘Wings Club’ gibi kız çocuklarına yönelik animasyonlar beden algısı, mükemmeliyetçilik gibi kodlar yüzünden önerilmiyor artık.

E.T., STAR WARS, CHARLIE CHAPLIN

-6 yaştan sonra Aslan Kral, Buz Devri, Kırmızı Balon özellikle. Tabii Charlie Chaplin’ler, Altına Hücum, The Kid (Yumurcak), Modern Times gibi. Çocukla birlikte izlenince büyük bir keyfe dönüşüyor ve çocuğa hayatı anlatıyorsunuz aslında. Merhameti anlatıyorsunuz.

-7 yaştan sonra daha kompleks hikâyelere girmek mümkün. Mesela E.T.’yi: Bunda bir çocuğun ötekiyle kurduğu ilişki var. Star Wars’lara artık başlanabilir: İyilik ve kötülük, kötüye teslim olmak, insan neden kötüyü seçer konuları var bunlarda. Darth Vader bu yüzden seviliyor; çok insani bir tepkiden dolayı kötülüğü seçiyor çünkü. Noel Gecesi Kâbusu gibi, Madagaskar, İnanılmaz Aile, Evde Tek Başına izlenebilir.

SABIRSIZ DAVRANMAYIN

-8 yaşından itibaren Harry Potter’a başlanabilir ama yavaş olmak lazım. Tüm seriyi kısa bir sürede izlemek değil. Biz o filmleri yıllarca bekledik. O dönemde çocuklar Harry Potter’la birlikte ve onu anlayarak büyüdüler. Mesela son filmde flörtleşmeleri başlıyor. Bunu anlamak için yaşın büyümesi lazım. İlk iki filmi belki aynı sene içinde izletebilirsiniz ama ondan sonrasını araları aça aça izletmekte fayda var. Star Wars’lar için de geçerli bu.

-Bazen velide bir acele oluyor ya ben çok sevmiştim onla bir daha izleyelim o da izlesin ama çocuk için erken. Yüzüklerin Efendisi 6 yaşında izletilmez. O çocuk o dünyanın içine sizin sandığınız gibi rahatça giremez.

Not:

-Çocuğunuzla izlemek için bir liste yapın.

-Film boyunca tablet, telefon gibi başka dikkat dağıtıcı şeylerle uğraşmayın.

-Bunu ciddiye alın. Bu anlar sizin için de keyifli anılar olacak.