Seçmenin kaygısı ve ikinci tur
Beklentiler doğrultusunda cumhurbaşkanlığı seçimi ilk turda bitmedi; ikinci tura kaldı.
Balkon konuşması yapan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, yurt dışı oylar sayıldıktan sonra seçimi ilk turda kazanma ihtimalinin olduğunu söyledi.
Erdoğan, konuşmasında Türkiye Yüzyılını gerçekleştirme sözü verdi.
Yine beklentiler doğrultusunda sandık sonuçlarına yoğun itirazlar yapıldı. Verilerin açıklanmasında 2019 yerel seçiminin neredeyse kopyası yaşandı.
Anadolu Ajansı, sandıklar açıldıktan sonra verileri, iktidar adayı lehine yüksek orandan, yüzde 60’lardan başlayarak açıkladı. Belli bir saatten sonra Ajansın veri güncellemesi yavaşladı.
Seçimlere katılım geçen seçimin yaklaşık iki puan üzerinde, yüzde 88 oldu. Geçen seçimde yüzde 86 idi.
Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Ahmet Yener’in gece boyunca sisteme girilen oy sayılarına ilişkin açıklama yapması da önemliydi. Seçmen tarafında gerginliğin düşürülmesinde etkili oldu.
Seçimin galibi şüphesiz ki milliyetçi partiler ve bu söylemi kullanan adaylar oldu. Milliyetçi cephe diyeceğimiz partiler ve adaylar, toplamda yüzde 25’lik potansiyele ulaştı.
Başta MHP olmak üzere milliyetçi parti ve adayların yükselişinde HDP faktörü etkili oldu. HDP cumhurbaşkanı adayı çıkarmamış, Kılıçdaroğlu’nu destekleme kararı almıştı.
Ekonomik kriz nedeniyle iktidardan uzaklaşma eğiliminde olan vatandaşın korkusu PKK terörünün yeniden hortlaması tehdidi oldu. Cumhur İttifakı, toplumdaki bu endişeyi iyi kullandı; beka söylemini güçlü tuttu.
Hüda-Par’ın AK Parti listelerinden seçime girmesi sonuçlara bakıldığında vatandaşı çok endişelendirmemiş gibi duruyor. Parti tercihlerinde AK Parti’den küçük oranda uzaklaşmaya yol açmış görünüyor.
HDP’li isimlerden gelen kontrolsüz ve desteksiz açıklamalar; özerklik talepleri, Öcalan’ın serbest kalması konusundaki değerlendirmeler seçmeni farklı yönde arayışlara yöneltti. Bu konuda kaygılı seçmeni Millet İttifakı'ndan uzaklaştırdı.
PARLAMENTODA BÜYÜK SÜRPRİZ
Parlamentodaki sandalye dağılımında büyük sürprizler yaşandı. Cumhur İttifakı partileri beklentinin üzerinde sandalye sayısına ulaştı ancak hiçbir ittifak tek başına anayasayı değiştirecek ya da anayasa değişikliğini referanduma götürecek çoğunluğu elde edemedi. Seçmen burada ince ayar yaptı.
Cumhur İttifakı, yasa yapma çoğunluğunu elde etti.
Parlamentodaki sandalye sayısı CHP’yi ortak liste yaptığı partiler açısından ileri dönük zora sokacak gibi duruyor. CHP, bu partilerle yaptığı ittifaktan kazançlı çıkmadığı gibi sağ seçmenin oylarını kendi üzerinde konsolide etmeyi başaramadı. Daha doğru ifadeyle CHP listelerinden seçime giren bu partilerin yeteri kadar toplumsal desteği yoktu.
İYİ Parti, masadan kalkıp geri dönmesinin ve başlangıçta sert şekilde savunduğu, “kazanabilecek aday” söyleminden geri dönse de seçmeni ikna edemedi.
Başlangıçta, Altılı Masa içinden özellikle İyi Parti’den gelen Kılıçdaroğlu’nun adaylığına yönelik olumsuz çıkışların bedeli ağır oldu. Seçmen kimlik siyasetini dikkate alan tavır geliştirdi.
İYİ Parti’nin bu dönüşüyle birlikte yüzde 15-16 gibi oranlar konuşulurken, düşüş ivmesi yüzde 10’larda durdurulabildi. “Bir oy Kemal’e, bir oy Meral’e” söylemi sahada sınırlı seviyede karşılık buldu. Muharrem İnce’nin adaylıktan çekilmesinin ardından Erdoğan ve Kılıçdaroğlu dışında alternatif arayan seçmenin oylarının Sinan Oğan’da toplandığı görüldü.
DENKLEMİN DEĞİŞMESİ ZOR
Bu seçimin en büyük kazananı MHP olurken, bununla birlikte Sinan Oğan, Zafer Partisi ve Ata İttifakı da kazanan oldu. Yüzde 3’e yakın oy alan Yeniden Refah Partisi de önemli bir başarı elde etmiş oldu.
Bu yazıyı kaleme aldığımda kesin sonuçlar açıklanmamıştı.
Yurt dışı oylardan farklı bir sonuç çıkmazsa seçim ikinci tura kaldı. İkinci turda seçmen yönelimini parlamentodaki sandalye dağılımı, iki tur arasındaki 15 günlük sürede Türkiye’deki psikolojik atmosfer ve kısa propaganda süreci belirleyecek.
Büyük bir sürpriz olmayacağını ve seçmen eğiliminin değişmeyeceğini şimdiden öngörebiliriz.
Son düzlükte yaşanan seçime dışarıdan müdahale algısı, yapılan açıklamalar, Rusya ve ABD arasında sıkışma kaygısı da seçim sonuçlarında etkili oldu.
Sonuç olarak; MHP anketlere ve beklentilere göre çok büyük çıkış yaptı. Ekonomi meselesi vatandaşı rahatsız etse de Cumhur İttifakı'nın beka söylemi ağır bastı.
Seçmenin önemli bölümü tercihlerini kullanırken, “parasız yaşarız ancak devletimiz olmadan yaşayamayız” diye bakmaya başladı.
Bu değerlendirmelere göre, ikinci turda çok büyük sürprizler yaşanmaz gibi duruyor.
Oluşan denklemi değiştirmek zor görünüyor.
