Yöneticilerin planlama, kontrol ve karar verme faaliyetlerini gerçekleştirmelerine yardımcı olan muhasebe dalıdır. Planlama, hedefler belirlemeyi ve bu hedeflere nasıl ulaşılacağının cevaplarını içermektedir. Planlara genellikle bir bütçe eşlik etmektedir. Bütçe, planların finansal terimlerle ifade edilmiş şeklidir. Kontrol etme, planın düzgün bir şekilde yürütülmesini veya koşullar değiştikçe değiştirilmesini sağlamak için geri bildirim toplanmasını içermektedir. Karar verme ise farklı alternatiflerden bir eylem planı seçilmesidir.
Yönetim muhasebesi her düzeydeki yöneticiyi stratejik, taktik, operasyonel konularda doğru kararlar vermelerini sağlayacak özellikli bilgilerle desteklemektedir. Yönetim muhasebesi işletmede çalışan bireylerin, yöneticilerin, çalışma gruplarının ve tedarikçilerin performansı ile ilgilenmektedir. Yönetim muhasebesi geçmişte gerçekleşen finansal olayları özetleyen finansal muhasebenin aksine geleceğe yönelik tahminler ve senaryolar üreterek kararlarda yöneticilere fayda sağlayacak bilgiler hazırlama amacındadır. Bu bilgiler işletmenin tamamının veya bir bölümünün performansının değerlenmesinde veya işletme çalışanlarının ödüllendirilmesinde kullanılmaktadır.
Yönetim muhasebesi işletme içi kararlarla ilgili olarak yöneticilere bilgi sağlamaktadır. Yöneticilerin karşılaştığı problem ve zorluklar karşısında kurallara daha az odaklanmakta, kararlar için geçerli bilgi geliştirmek ile uğraşmaktadır. Yönetim muhasebesi sınırları ve sonuçları kesin olarak tanımlanmış durağan bir uygulama değil bir düşünce biçimidir. İşletme sorunlarının çözümü hakkında farklı potansiyel olasılıkları keşfetmek için kullanılan analitik araçlar olarak da tanımlanabilir. Yönetim muhasebesi eylem gerçekleştirilmeden önceki karar verme sürecini destekleyen bilgiler üretmektedir. Bu amaçla temel performans göstergelerini ve süreçleri ölçmektedir. Yönetim muhasebesinde finansal ve finansal olmayan metrikler bütünleşik bir şekilde kullanılabilmektedir.
Yönetim muhasebesinde süreç, fırsatların ve zorlukların belirlenmesi ve konu ile ilgili olarak bilgi toplanması ile başlamaktadır. Daha sonra geleceğe ilişkin beklentiler oluşturulmakta, süreç analiz ve karar verme ile devam etmektedir. Bir sonraki aşamada işletmeyi hedeflenen amaçlara ulaştırması beklenen kararlar uygulanmaktadır. Son aşama ise kontrol ve düzeltmedir. Kontrol, fiili sonuçlar ile orijinal planların karşılaştırılmasıdır. Ölçülen sonuçlar beklentiler ile tutarlıysa verilen kararların isabetli olduğu söylenebilir. Elde edilen sonuçlar beklentiler ile tutarlı değilse veya iş yapılan ortamda beklenmedik değişiklikler meydana gelmişse yöneticilerin bazı düzeltmeler yapması gerekmektedir. Kontrol ve düzeltme adımlarının amacı iyi çıktı ile sonuçlanan eylemlerin tekrar edilmesini, kötü çıktı ile sonuçlanan eylemlerin tekrarlanmamasını sağlamaktır. Yeni zorluklarla baş etmek veya fırsatları yakalamak için bazı durumlarda belirlenen hedef ve amaçların değiştirilmesi de gerekli olabilmektedir.
Yönetim muhasebesi ölçmeye dayanmaktadır. Ölçme genellikle işletmede ne olduğunu ve performansı artırmak için ne yapılması gerektiğini anlamak için gerçekleştirilmektedir. Ölçme işlemi finansal performansın değerlenmesi ötesinde işletmede çalışanların bireysel ve grup davranışlarını etkilemek, çalışanları motive etmek, bazı konulara dikkat çekmek, bir eylem önerisinde bulunmak veya bir sorunu çözmek amacıyla bireyleri cesaretlendirmek amaçlarıyla da yapılabilmektedir. İşletmenin hangi unsurları ölçeceğinin belirlenmesinde kritik başarı faktörleri önemli bir rol oynamaktadır. Kritik başarı faktörleri işletmenin stratejik plan ve amaçlarını ne derece başardığını ölçmek için kullanılan göstergelerdir.
YAZAR
Ahmet Türel
